ABD’de bütçe savaşları seçimlerin belirleyicisidir. Bütçe, meclis çoğunluğunun oylamasıyla gerçeklenen yasadır. ABD anayasallığında güçlerin ayrımı temelinde meclislerin en büyük işlevi bütçeyi belirlemek ve denetlemektir.
ABD Başkanı, siyasi dayanaklarıyla, toplumun güçler dengesine karşılık gelecek bütçe taslağını meclise sunar. Temsilciler Meclisi’nde komitelerde ve açık oturumlarda gizli açık tartışmalarla, gizli açık pazarlıklarla bütçe oylanır. Oylanan bütçe, daha sonrasında Senato’da yeniden tartışmalarla değişime uğrar. Meclisin iki ayrı bütçesindeki ayrımları giderecek ortak komite sonrasında varılan uzlaşım, yeniden oylanıp, Başkan’ın onayına sunulur. Bu uzun, karmaşık ve zorlu işleyişin sonunda varılan bütçe bağlayıcıdır. Başkan’ın bütçe kullanımı meclisten denetlenir.
ABD’de uzun süredir bütçe çalışmalarında temel işleyiş sarsıldı. ABD’de, Obama yönetimiyle, bütçesiz yaşama geleneği gelişti. Kısa süreli, geçici bütçelerle ABD’yi yönetmek ve işleyiş, olağanlaştı. Yılın belli süresinde açık tartışmalarda, oylamalarda sonlanan yıllık bütçeler yerine, üçer aylık, altışar aylık ve çokluk son anda oldubittiler gereği, iki yanın da istemediği geçici uzlaşımdan çok, uzlaşmazlığı süreklileştiren bir siyasi savaşa dönüştü.
Demokratlar da kendi içlerinde, Cumhuriyetçiler de kendi içlerinde ve Demokratlar Cumhuriyetçiler birbirlerine karşı, kıyasıya, alışılagelmişe benzemeyen uzlaşmazlıkta kıyıcı, kırıcı savaş durumunu sürdürdüler. Sonuçta, neredeyse, ABD anayasallığı geleneklerini yıkacak demeyelim ama, toplumu içten yıkıcı, geriletici düzeylere vardı. Bütçe odağında, ABD’de siyasallık içsavaşa dönüştü. İki yanın da öne çıkan yeni siyasilikleri güçlenirken; öndeki nice siyasilikleri eridi gitti.
12 Aralık 2013’te ABD’de Temsilciler Meclisi’nde bütçeye ilişkin önemli bir oylama yaşandı. 2010’dan bu yana, ABD Temsilciler Meclisi’nde Cumhuriyetçiler çoğunlukta; Senatao’da ise Demokratlar çoğunluklarını sürdürüyor. Temsilciler Meclisi’nde, uzunca süredir “bütçe” oylamalarına aykırı olarak 332-94 oy çokluğu gerçeklendi. Bu oy dağılımının ilk anlamı ve değerlendirmesi şudur: 332 oyun içinde Cumhuriyetçiler çoğunluk ve Demokratlar da çoktur. 94 oy da az değildir ve yine oylamada olumsuzluk oylarının çoğunluğu da Cumhuriyetçiler olurken, olumsuz oy kullanan Demokrat temsilciler de vardır.
Biraz duraklayıp, öncelikle, bu oylamanın, bütçeyi ilgilendirmesine karşılık, yeni bütçe oylaması olmadığını da anlamak gerekir. Ya nedir?
Biraz geriye gitmek gerekir. 2010 yılında, ABD ara seçimlerinde, Temsilciler Meclisi seçimlerinde, Demokrat Başkan Obama ve siyasiliklerine, neredeyse, isyan düzeyinde Cumhuriyetçiler çoğunlukla meclise doldular. Bütçe savaşlarının en kıyıcı olanları, 2011 yılında yaşandı ve 2011 yılında, o zaman yeni olan Temsilciler Başkanı olan Cumhuriyetçi John Boehner ile Demokrat Başkan Barack Obama, geçici bütçe uzlaşımı olarak, 1 Ocak 2013’te yürürlüğe girecek bir uzlaşım gerçeklediler. Önceki bütçe temel alınarak tüm giderlerde, ayrım yapılmaksızın zorunlu kısıtlamada uzlaşıldı. Her uzlaşımda ödünleşme kaçınılmazdır. O gün için Demokratlar, vergilendirmede üst gelir dilimlerinde artış kazanırken, düşük gelir düzeylerinin “sosyal” kazanımları gereği “refah/paylaşım” giderlerinde, 2008’le yaşanan bunalım düzelinceye, azaltma olmamasını da güvenceye alarak, ayrım yapmaksızın tüm kamusal giderlerde kısıtlamayı kabullendiler.
Demokratlar için siyasi kazanım, 2012 seçimlerine giderken, geçici bütçelerle, toplumsal giderleri sürdürüp kitlelerin oyunu kazanabilmekti. Cumhuriyetçiler için kazanım da, vergileri toplumun büyük çoğunluğu için arttırmadan, kamusal yatırımların ve giderlerin zorunluluklarını kısıtlamayı başarmanın oy getiriciliği idi.
Daha açık söylemek gerekirse: Demokratlar, bugün için 17,3 trilyon dolarlık bütçe açığının giderilmesi için yeni, köklü vergilendirmeler gereğini çözüm olarak toplumdan siyasi dayanak arıyorlar. Cumhuriyetçiler ise, vergilendirme olmadan, yasalaşmış ve neredeyse yüzyıllık “sosyal devlet” ya da “refah toplumu” diye uygulanagelmiş tüm kamusal giderlerin, olabildiğince kısıtlanmasıyla bütçenin denkleşip, borçlanmanın azaltılmasını siyasi hedef olarak öngörüyorlar.
Demokratlar da, Cumhuriyetçiler de, ABD seçmenlerinde güçlü dayanaklar buluyor. Bütçe savaşları diye anılan uzlaşmazlık, hem siyasallığı işlemez; hem de toplumu gerilimde tutuyor.
Bugün için, ABD Temsilciler Meclisi’nde önemli bir çoğunlukla varılan ne? Giderlerde zorunlu kısıtlamada, biraz kolaylaştırmalar ve esnekliklerle, vergilendirmede önemsiz artışlara göre geçici bütçenin uygulanması.
Uzlaşımın iki siyasi önderi var: Washington Eyaleti’nden Demokrat Senator Patty Murray ile Wisconsin’den Cumhuriyetçi Temsilciler Meclisi üyesi Paul Ryan.
ABD’de tüm uzlaşımlarda öne çıkanlar bir sonraki aşamada da siyasilikte daha üste çıkacaklar olarak alınır. ABD’de en yüksek siyasilik 2016’da Başkanlık gücüdür. Bu durumda, 2012 seçimlerinde Cumhuriyetçi Başkan adayı Mitt Romney ile Başkan Yardımcısı adayı Paul Ryan önemli bir kazanımda diye görülüyor. Yine benzeri biçimde Patty Murray için de ABD tarihinin ilk kadın Başkanı öngörüsü değerlendirmeleri yakındır.
Çok açıktır ki, uzlaşıma ilk karşı çıkanlar da, 2016 için Cumhuriyetçilerin, meclisleri çalıştırmaz, toplumu gerilimde tutan duruşlarını sürdürme yanlısı Kentucky Senatörü Rand Paul ile Florida Senatörü Marco Rubio oldu.
Şimdilik söylenecek şudur: Bütçe Savaşları sürüyor ama, yeni bir yön kazanmaya elverişilik de ortada. Uzlaşmaz Cumhuriyetçiler bir yanda, uzlaşmadan yana Cumhuriyetçiler bir yanda, savaş, Cumhuriyetçiler içi savaşa dönüşüverdi. Demokratlar ise uzlaşımdan toplumu kazanmakta beklemede.
___________________
YAZARIN DİĞER YAZILARI İÇİN LÜTFEN TIKLAYINIZ
http://salihyurttas.blogspot.com/
http://faculty.cse.tamu.edu/yurttas/y99/
