Anadolu’nun zengin su kültürüne ilişkin somut ve sözlü miras giderek gündelik yaşamdan uzaklaşıyor. ABD’nin Florida eyaletinde yaşayan sanatçı Margaret Ross Tolbert’in 2013’te başlattığı çalışma, su kültürünün izini sürüyor. Metin yazarları arasında gazeteci-yazar Yusuf Yavuz’un da yer aldığı bir çalışma olan Proje-Su kitabı, Mayıs 2014’te yaşamını yitiren ODTÜ Sualtı Topluluğunun kurucularından sualtı fotoğrafçısı ve doğa rehberi Gökhan Türe’nin anısının yaşatıldığı bölümleri de içeriyor. Can Denizman, Aidan Koch, Naziha Mestaoui, Neriman Polat, Sidney Wade, Yeşim Ağaoğlu, Mel Kenne, Jarod Ryhal gibi sanatçı ve akademisyenlerin katkılarıyla hazırlanan Proje-Su kitabında, Margaret Ross Tolbert’in özgün çizimleriyle suyun binlerce yıllık kültürel yolculuğu aktarılıyor.
‘LİKYA COĞRAFYASINDA SU KÜLTÜRÜ GÖZ KAMAŞTIRICI’
1980’lerden bu yana Türkiye’ye yaptığı seyahatler boyunca zengin su kültürünün ve suya gösterilen saygının dikkatini çektiğini dile getiren sanatçı Margaret R. Tolbert, “Su kültürünün göz kamaştırıcı zenginliği ve sayısız biçimi beni çok etkilemişti. Ama Gökhan Türe beni Likya topraklarının çok özel insan kültürü ve jeoloji bileşkesine sahip olduğu konusunda ikna etti. Yeraltı sularının ve pınarların anavatanındaki bu karst krallığı ve onun kültürel katmanları, Türkiye’nin her köşesinde yankılandı. Eski uygarlıklarda akiferlerin (yeraltı su rezervleri) önemi büyüktü. Bugünkü inançlarımızı, yönetim ve toplumsal yapılarımızı ortaya çıkaran bir etkiye sahipti. Bütün bunlar giderek suyun yerini aldı” diye konuştu.
‘HAYAL ETTİĞİMİN DE ÖTESİNDE CANLI BİR İNANÇ VE FARKINDALIK’
Proje çalışmalarına başladığında su kültürüne ilişkin hayal edilenin de ötesinde ve canlılıkla karşılaştığına değinen Tolbert, “Bu, benim hayal ettiğim bir şey değildi. Suyla ilgili günümüzde artık devam etmeyen, tuhaf ve eski gelenekleri ortaya çıkaracağımızı düşünmüştüm. Şaşırtıcı bir şekilde, hayal ettiğimin de ötesindeki su kültürü ve bağlantıları geçmişten bu güne kadar devam ediyor ve bu bölgedeki tüm insanların günlük etkinliklerine dokunuyor. Canlı bir inanç ve farkındalık bu” ifadelerini kullandı.
‘ABD’DE GEÇMİŞTEKİ SUYA BAĞIMLI VARLIĞIMIZIN İZLERİ SİLİNDİ’
Kitap, belgesel ve resim sergisi gibi aşamaları olan projenin amacının suyun yaşamsal ve kültürel anlamına dikkat çekmek olduğunu vurgulayan Tolbert, “Hepimizin suyu doğal ortamlarında düşünmesini istiyorum. Öncelikle en önemli yolculuğun akiferin yolunu izlemek olduğunu düşünmek. ABD için, geçmişteki suya bağımlı varlığımızın izleri şimdi silindi. Bu çok canlı ve heyecan verici bir su kültürü oluşturmuştu. Şimdi Türkiye için de benzer süreçler yaşanıyor ve bunun anlaşılmasını istiyorum. Yüzey ve yeraltı sularıyla ilgili bağlantıların kurulmasını istiyorum. Burada, Florida’da dünyanın en büyük akiferlerine sahibiz ancak bunun insan yaşamında çok önemli olan kültürel bağları hakkında çok az şey biliyoruz. Kendi kaynaklarımızı, akifer ve suyollarımızı keşfederken, sahip olduğumuz muhteşem su kültürünü paylaşabilmeliyiz. Coğrafi veya jeopolitik farklılıklarımızdan çok daha önemli olan bu bağlantıyı korumamız gerekiyor” dedi.
EŞEN’DEN KÖPRÜÇAY’A, KSANTOS’DAN PERGE’YE
Proje-Su kitabında Antalya, Isparta, Muğla ve Burdur gibi illeri kapsayan güneybatı Anadolu coğrafyasında su kültürüne ilişkin yolculuklara yer veriliyor. Eşen Çayından Köprüçay’a, Demre Çayından Aksu’ya bölgedeki birçok nehir havzası ve su kaynaklarının ele alındığı çalışmada, Ksantos ve Perge gibi antik yerleşimlerin suyla ilişkilerine de yer veriliyor. Su konusunda yaşanan kimi sorunlara da değinilen çalışmada konuyla ilişkili resim, illüstrasyon ve vinyetlere de yer veriliyor.
