Geçen yüzyıla geliş sürecinde, Çehov’un oyunları, sadece Rus toplumunda ki gelişimin ve değişimin sancılarını yansıtmakla kalmamıştır. Geleceğe yönelik umut ışıklarını da sergilemiştir. Sahneye yaşamı taşımıştır. İnsanlar ve yaşamı öylesine çarpıcı bir dil ve olay örgüsü ile yansıtmıştır ki, 19 yüzyıl sonlarından, 20 Yüzyıla geçiş ile birlikte, 21. yüzyıl da, insanları sahneye çekebilmeyi sürdürmektedir.
Geçen ay, “SHAKESPEAR HAFTASI”ndan sonra, Devlet Tiyatroları, yurdun değişik illerinde sahne diyen, ÇEHOV oyunlarını, bir hafta süre ile Ankara sahnelerine taşıyarak, bu kez de bir “ÇEHOV HAFTASI” ile Ankara seyircisine “Merhaba” diyor.
Geçen ay SHAKESPEARE HAFTASI’ndan sonra, şubat da gerçekleştirdiği bu program ile Devlet Tiyatroları, Ankara’ya değişik bir soluk getirmiştir. Programın ilan edilmesinden hemen sonra, bir haftalık tüm biletlerin bitmesi ise, Ankaralılara yakışan bir tavırdır.
Ankara’lı tavrı, Devlet Tiyatroları’nı kapatmayı düşünenlere, güzel bir yanıt oluyor sanırım. Bu mesajlar, acaba yerine ulaşıyor mu? Anlayan oluyor mu? Biz Çehov Haftası’nda ki oyunlara, bir ölçüde gerçekliklere dönerek, yaşamın tadını soluklanmaya başlayalım.
Çehov oyunları içinde, “Vanya Dayı” nın bende özel bir yeri vardır. Rahmetli Cüneyt Türel’in rol aldığı, İstanbul Şehir Tiyatroları’nda sahnelenen bu oyunu dört beş kez izlediğimi hemen belirtmek isterim. Çökmekte olan bir sistem içinde, geleceği oluşturmayı düşünmek, bu süreç de aydınlar ile halk arasında ki kopukluğu, üretim sürecinin sıhhatliliği çerçevesin de sergilemesi, günümüzü yorumlamak açısından da önem kazanıyor. Ataol Behramoğlu çevirisi ile Erhan Gökgücü’nün sahneye taşıdığı oyunu, Ankara Devlet Tiyatrosu sanatçıları sergiliyor. Ankara dışından gelen, diğer Devlet Tiyatroları’nın oyunlarını kaçırmamak için, Vanya Dayı’yı hafta sonrası seyretmeğe ayırmak ile işe başlamalı.
Ankara Devlet Tiyatrosu’nun sahnelediği ikinci Çehov oyunu, “Kuğunun Şarkısı – Bir Evlenme Teklifi.” Bu oyun, Yılmaz Gruda çevirisi ve Aclan Büyüktürkoğlu yorumu ile sahneye taşınıp, Oda Tiyatrosu’n da seyirci ile buluşuyor. Geçmiş ve kendinle hesaplaşma ile geleceğin arayışı, zaman zaman kendimizin de yapmamız gerekliliğini anımsatıyor.
19. Yüzyıl sonlarına doğru, taşra kasabasında aristokrat bir ailenin değişime uyamayıp, çöküşünün sergilendiği, “Martı” oyununu daha önceleri Ankara Devlet Tiyatrosu sanatçıları sergilemişti. Oyunda çöken Rusya’da ki sistem ve geleceğin ayak seslerini duyabiliriz. Bu kez ilk bir Çehov uyarlaması ile Bursa Devlet Tiyatrosu sanatçıları oyunu yorumluyor. Oyunu, Ataol Behramoğlu çevirisi ile Levent Suner rejisi ile Şinası Sahnesi’n de, hafta boyunca izleyebileceğiz.
Yine, Ataol Behramoğlu çevirisi ile Vladlen Alexandrov’un rejisi ile İzmir Devlet Tiyatrosu, sanatçılarının Ankara’ya taşıdığı, “Vişne Bahçesi” oyununu, Küçük Tiyatro da izliyebileceğiz. Çehov’un son oyunu 1904 yılında yazıldı. Değişime ayak uyduramamanın sıkıntıları, işçi sınıfının feodalite içinde yükselişi, bize bir ölçüde, Rusya’daki geleceğin devrimini, 19 yüzyıl başlarında yüzyılın gelişecek haritasını çiziyor.
Van Devlet Tiyatrosu ise, Altındağ Sahnesi’nde Ankara’lılar ile buluşuyor. Yılmaz Gruda çevirisi,Metin Oyman sahnelemesi ile “Ayı / Teklif”, bir başka Çehov uyarlaması ile hafta içinde Ankara’da misafir oluyor. Yüzyılların çatışması, kadın-erkek çatışmasına Çehov’un getirdiği yorum.
Çehov’un hikayelerinden, Neil Simon’un oyunlaştırdığı bir oyun “Sevgili Doktor”. Sevgi Sanlı çevirisi ile Zeynep Su Kasapoğlu tarafından sahnelenerek, Adana Devlet Tiyatrosu sanatçıları tarafından, İrfan Şahinbaş Sahnesi’n de yer alıyor. Bu oyunu da geçtiğimiz yıllar da İstanbul Şehir Tiyatrosu sanatçılarını sahnelemesi ile izlemiştim. 8 ayrı Çehov hikayesinde, karamsarlığın nasıl aşıldığını, trajikomik bir anlayışla sergiliyor.
İstanbul Devlet Tiyatrosu, iki ayrı oyunla bir hafta boyunca Ankar’da misafir olacak. Olga, Maşa ve İrina, “Üç Kızkardeş”. Moskova’dan taşraya giden bir ailenin üç kızı, oradaki yaşamda mutsuzlukları ve arayışları. Yaşama ayak uyduramamanın geleceği kuramamanın sıkıntıları, ama umut ışığı da eksik değildir. Ataol Behramoğlu çevirisi ile oyunu sahneye Mehmet Birkiye taşıyor. Cüneyt Gökçer Sahnesi’nde sergilenecek.
Geçtğimiz yıldan bu yana, İstanbul Devlet Tiyatrosu sanatçıları tarafından İstanbul’da sergilenen oyun, İstanbul’dan misafir gelen ikinci oyun, “Çehov Makinesı”. İstanbul’da bu oyunu seyretmek çok istedim. Ancak bu güne değin İstanbul’da sahne adığı günleri yakalayamanın sıkıntısı içinde göremedim. Sürekli merak ettiğim, görmek istediğim bir oyun. Çehov, yarattığı tiplerle hesaplaşıyor. Çehov’un eserlerinde ki karakterleri ile kendisinin karşılaşmasını yazan Matei Visniec’in metnini. Mete Gürmen çevirisi ile Müge Gürman sahneye taşıyor. Oyun, Akün Sahnesin de bir hafta boyunca sergilenecek.
Sekiz ayrı oyun, bir hafta boyunca Ankara da, sekiz ayrı sahnede. 6 sı Çehov’un yazdığı, 2 si ise Çehov’dan uyarlanan bu oyunlar, bir hafta boyunca, Devlet Tiyatrosu sanatçıları tarafından, “ÇEHOV HAFTASI” boyunca Ankara’da, ÇEHOV rüzgarı estirecekler.
Hükümet üyelerinin, AK Parti Milletvekilleri’nin bu oyunlar dan hiç değilse birini, bir kaç millevekili izleyecek mi acaba. Böyle bir haftadan haberdarlar mı. Bakan bazı milletvekili arkadaşlarını davet edecek mi. Kendisine bağlı kurumun oyunlarından birini ailesi ile birlekte izlemeğe zaman ayırabilecek mi ? Bu tiyatroları, dağıtma yasa tasarısı önlerine geldiğinde, “BİZ NE YAPIYORUZ?” diye kendilerini, acaba bir sorgulama içinde bulabilecekler mi ? Nasıl bir düşüncedir bu tiyatroları dağıtmak, bu güne kolay ulaşmadı onlar. Çalışma, deneyim ve birikimlerle bu güne ulaştılar, geleceğe de taşıyacaklar. Terminatör gibi acımasızca yok etmek neyin nesi.
“Kıymayın Efendiler.”
Gelin, Çehov’un dünyasına, sahnede bir iki saat de olsa girin. Sizlere yeni dünyaların ve geleceğin pencerelerini açmakla, ışık verecekdir. Haydi, Perde açılıyor.
___________
* Ankara. 17 Şubat 2014. Pazartesi. [email protected]
