Özellkle Kürt sorunu eksenli yapılan yapılan tartışmaların ana konularından biri de dil konusudur. Ana dile eğitimin tartışmılmasına dahi karşı çıkan devletin sömürgeci politikasını savuunan temel zihniyet ediyor. Ana dilde eğitim sorunu çözümlenmeden Kürt sorununa yönelik hiç bir somut adım atılamaz. Dünyanın hemen her yerinde bu sorunun çözümünde ana dil ana aksen oldu. Gerçek durumun kavranması için dünyanın değişik ülkelerinde dil sorununa yaklaşımlarıın ve çözümüne ilişkin ortaya konulan pratik çözümlerin değerlendirmelerin yapılması konunun güncelliği bakımından bizea somutbir fikir verecektir.
Diller tarihsel gelişme süreçlerinin en önemli halkasını oluşturdukları gibi toplumsal gelişmenin de motorudurlar. Toplumlukların sürekliliğini sağlayan, onların sosyal ve kültürel değerlerini kesintisizce geleceğe taşıyan tek temel olgu dildir. Bu bkımdan bir topluluk için vaz geçilmez olan en büyük varlık dilin sürekliliğidir. Toplumsal yaşamda dilin yok edilmesi ile o topluluğun tarihten silinmesi arasında kesin ve mutlak bir bağ vardır. Bu bakımdan egemen toplumsal güçler, bir topluluğu tarihsel-kültürel olarak yok etmek için önce onların ortak yaşam alanını oluşturan diline yönelirler. Bu başarıldığında asimilasyon süreci esasen tamamlanmış olur.
Kapitalistlerin bölgesel işgallerde öncelikli hedef, hemen her zaman işgal edilen bölge halklarının dillerinin ortadan kaldırılması olmuştur. Bir topluluğu kendi tarihsel değerleriyle olan güçlü bağlarını koparmak ve onu hiçleştirmek için önçelikli olarak ana dilinin unutulması sağlanır. Bu başarıldıktan sonra da topluluğu istediği kalıplara sokmak çok daha kolay olmuştur.
Batılı sömürgeci güçlerin Amerika ve Afrika kıtasını, işgal ederken en önemli başarıyı, kıtaların tarihsel kültürel zenginliklerini ifade eden, bölge halklarının dillerinin yok ederek, topluluğu asimile etmekte buldular. Bölge halklarının konuştuğu onlarca dil yok oldu. Kapitalist barbarların olarak ön plana çıkan, İspanyolca, Portekizce, Hollandaca, İngilizce ve Fransızca değişik kıtalarda egemen dil haline geldi. Böylece kıta halklarının esas ana diller yok edilerek zora dayanan ‘ resmi’ diller oluşturuldu.
Asya kıtası diller bakımından çok büyük bir zenginliğe sahiptir. Kıtanın yüzölçcü ve nüfus büyüklüğü nedeniyle yüzlerce farklı dil konuşulmaktadır. Kapitalist barbarların akınına uğrayarak, çok uzun yıllar sömürge boyunduruğunda kalmalarına rağmen, tıpkı kendine özgü dinler gibi Asya halkları keni dillerini önemli yaşatmayı başarabildiler. Asya kısanıda her ülkenin özgülünde egemen ulusun dil belirleyici olmakla birlikte, azınlıkta kalan topluluklar da kendi dillerini kullanabilme olanaklarına sahip oldular. Bunun en önemli faktörlerinden biri de, özellikle 2.dünya savaşından sonra Asya kıtasında bağımız-demokratik ve hatta sosyalist devletlerin önemli bir güç haline gelmeleri ve bütün azınlıkların kendi dillerini, kültürlerini kullanma ve geliştirebilme olanaklarına sahip olmalarıdır.
Küreselleşen bir kapitalist dünyada ekonomik, sosyal, kültürel ve politik gelişmeler ile dillerin etki alanları arasında dogrudan bir bağ bulunmakdarılar. Küresel kapitalist sistem güçleri, kültürel hegomanyayı çok yönlü örgütlerken, dilin oynayacağı rolü çok iyi bilmektedirler. Küreselleşmede güç merkezeleri yeniden şekillenirken özellikle ekonomik-politik ilişkiler ağında dillerin önceliğinde de belirlir bir farklılaşma oluşmaktadır. Sömürgeciliğin dili olarak ön plana çıkan İngilizce ve İspanyolca gerilerken Asyatik diller daha etkin olmaya başladıklarını görülüyor.
Bu yazımızda özellikle diller konusunda dünyanın en zengin bölgesin olan Asya kıtasındaki diller üzerinde durmak istiyoruz.
Çin, Malezya ve Tayvan gibi ülkelerde, Çin-Tibet dil grubunda olup Mandarin dilinin konuşanların sayılı bir milyarın üzerindedir. Ayrıca Çin-Tibet dil grubunda olan Burmese dilini 42 milyon, Thai dilini 60 milyon, Ayrıca Çin’de ikinci büyük dil olarak konuşulan Wu’yu 77 milyon, Güney Çin’de etkin olan Cantonese dilini 55 milyon kişi kullanmaktadır. Böylelikle Çin-Tibet dil grubunda olan ve Çin’in ve yakın komşu ülkelerin tarihsel-kültürel 1,3 milyar kişi konuşmaktadır. Çin dilleri 10 Asya kıtası içerisinde 10 farklı ülkede konuşulmaktadır. Asya’nın bir bakıma hâkim dili Çin dilleridir.
Dünyanın en çok konuşulan ikinci büyük dili ingilizceder. Hint-Avrupa dil grubunda olmakla birlikte dünyanın 106 ülkesinde konuşmaktadır. İngilizceyi resmi dil olarak kullanan ABD, İngiltere, Avustralya, Kanada, Yeni Zelanda gibi ülkeler dahil olmak üzere İngilizceyi resmi dil olarak kullananların sayısı yaklaşık olarak 510 milyondur.
Orta ve Kuzey Hindistan bölgesinde Hindi dilini kullananların sayısı yaklaşık olarak 500 milyondur. Kapitalist sömürge dili olarak bilinen ve dünyanın 28 ülkesinde konuşulan daha çok İspanya ve Güney Amerika Ülkelerinde resim dil olarak kullanılan İspanyolcayı konuşan insan sayısı yaklaşık olarak 430 milyondur.
Afro-asyatik dil grubunda bulunan ve 26 ülkede konuşulan ve Orta Doğu, Arabistan, Kuzey Afrika’nın resmi dili olan Arapçayı 255 milyon, 16 ülkede konuluşan Rusya ve Orta Asya’da resmi dil düzeyinde olan Rusça’yı konuşan insan sayısı 254 milyon, 9 ülkede konuşulan ve Brezilya, Portekiz, Güney Afrika’nın çoğunlukta konuştugu Partekizceyi 218 milyon, dünyanın 47 ülkesin konuluşan ve Fransa, Kanada, Orta ve Batı Afrika bölgesinin resmi dilleri arasında bulunan Fransızcayı da 130 milyon kişi konuşmaktadır.
Dünya kapitalist sisteminin egemenlik güç ilişkise dikkate alındığında ekonomik ve politik gücü temsil eden İngilizce büyük bir ağılığı söz konusudur. Bir bakıma küresel sermayenin iletişim dili olarak yıllardır egemenliğini korumaktadır. Dünyanın 106 ülkesinde İngilizcenin çok yaygın kullanılması dikkate alındığında esasen İngilizce konuşanlarınr sayısı bir milyara yakın olduğu söylenebilir. Biritanya İmparatorluğu olarak bilinen İngilterenin eski sömürgelerinde İngilizce fiili bir resmi dil gibi kullanılmaktadır. Örneğin nüfus yoğunluğu bakımından ön plana çıkan Hindistan, Pakistan, Bangaldeş gibi ülkelerde İngilizce bir resmi dil gibi hem eğitimin her alanında hemde günlük yaşamda kullanılmaktadır. Özellikle kapitalist küreselleşmeye paralel olarak internet ve telekomünikasyon dilininin de İngilizce üzerinde olması, İngiliz kültürünün önemlibir üstünlük sağlamasına yol açtığı kabul ediliyor.
Ancak, özellikle son 20 yıldır küresel güç merkezlerinin Asya’ya doğru kayması ve dünya ekonomisinde öncelikli bir yere gelmeleri nedeniyle Asyatik dillerin rölü hızla artmaya başladı. Özellikle Çin’in dilleri dünya çapında kullanılan bir dil olarak hızla gelişmektedir. Dünyanın hemen her ülkesinde üniversitelerde Çin dil bölümleri, çok yaygın kurs merkezlerinin açılması, dünyanın önemli internet-yazılım şirketlerinin Çin dillerini esas alan özel programlar geliştirmeleri, Çin’in artan ekonomik ve politik gücüne paralel olduğunu belirtmek gerekir. Çin devlet yöneticilerinin hem ihtahlat ve ihracat ilişkilerinde, hem de uluslar arası politik ilişkilerde Çin dilinin kullanılmasına özel bir önem vermeleri, bir bakıma Asya kıtasının merkez üssü olarak Batı’nın kültürel-politik temsilcisi olan İngiliz hâkimiyetine karşı bir rekabeti içeriyor.
Tablo: Asya’da kullanılan diller
Ülke Kullanılan Resmi Diller
GÜNEY ASYA ÜLKELERİ
Pakistan
Ourdou, ingilizce
Hindistan
Hindu. İnglizce ve 22 resim dil
Bangladeş
Bengali, ingilizce
Afganistan
Parchtou, Ouzbek, Dari,
Sirlanka İngilizce, Tamoul, Cinghalais
Nepal Nepali
DOĞUVE GÜNEY DOĞU ASYA ÜLKELERİ
Çin Mandarin, Cantonese, Wu ve 55 azınlık resmi dil.
Endonezya
Endonezya ve 200 dil
Japonya, Japonca
Leos Loa, Fransızca ve İngilizce
Maldiev Divehi, İngilizce
Mongolie Khalkha
Kamboçya
Khmer
Myanmar Birman
Singapur Mandarin, İngilizce, Malais, Tamoul
Tayvan Mandarin, Tayvan,
Tayland Tailand, mandarin, ingilizce
Doğu Timur Portekizce. tetun
Vietnam Vietnamien
Filipinler Tagalog, ingilizce
Bhoutan Dzonkha-tibetain, nepali
Brunie Malais
Kore-Güney Koreen
Kore-Kuzey
Koreen
Malezya
Malis
ORTA ASYA VE KAFKASYA ÜLKELERİ
Moğolistan
Khalkha
Özbekistan
Özbekçe, Rusça, Tacik
Azerbaycan
Azerice, Rusça
Kazakistan
Kazakça, Rusça
Tajikistan
Tacik, Özbek, Rusça
Kırgızistan
Kırgızistan, Rusça
Türkmenistan
Türkmen, Rusça
Rusya
Rusça
Moldavi Moldave, Rusça
Ermenistan Ermenice, Rusça
Azerbeycan Azeri, Rusça
Beyaz Rusya Bielorusse, Rusça
Gürcistan Görcüce, Rusca, Abahaza, Ermenice
OKYANUS ÜLKELERİ
Avusturalya İngilizce
Gine İngilizce, melanesien
Yeni Zellanda İngilizce
Fiji İngilizce
Asya kıtası devletlerin resmi dilleri dışında hemen her bölgede çok yaygın olarak kullanılan yerel-bölgesel resmi diller var. Özelilkle nüfus yoğunluğu bakımından büyük olan Asya kıtasında yüzlerce farklı dil grupları bulunuyor. Bunları bir kısmı bölgesel-yerel resmi diller olarak devlet taragından kullanılmakta, bazıları da halkın günlük yaşamda kullandığı diller özelliğine sahiptirler. Özellikle özerk cumhuriletlerden bölgesel otonomlara kadar birçok alanda hem cumhuriyetlerin kendi dilleri kullanılmakta, hem de bölgede kullanılan çok farklı dillerin yaşanması için gerekli destekler sunulmaktadır.
Asya kıtasında binlerce yıldır kullanılan köy dillerin daha önemli bir kesimi bugüne kadar varlığını sürdürmesinin en önemli nedeni, kıtanın tarihsel, sosyolojik ve kültürel durumu ile ilişkilidir. Yerel halklar arasında kültürel ve dil asimilasyonu pek etkili olmadığı görülüyor. Bölgede çok büyük imparatorluklar kurnulmuş olmalarına rağmen yerli halkların yok edilmesi v dillerinin, kültürlerinin ortadan kaldırılması gibi özel bir amacın olmadığı görülüyor. Bunun ekonomik, politik ve sosyolojik faktörleri bulunmakla birlikte, sonuçta, Asya kıtasının dilsel zenginliği sürekliliğini korumuştur.
Ancak kapitalist güçlerinAsya kıtasını işgal etmeleriyle, bölgesel kültürlerin bütünlüklü olarak yok edilmesi için ciddi bir saldırı gerçekleştirilmiş. Özelilkle İngiltere ve Fransa gibi işgalci ülkeler işgal ettikleri bölgelerde öncelikli olarak bölge halklarının ortak değerlerini temsil eden dilleri ve kültürlerini tasfiyeye yönelmişlerdir. Bugün Asya’nın birçok ülkesinde İngilizce ve Fransızcanın etkin olmasının nedeni, işgalci ve asimilasyoncu politikaların bir sonucudur.
Endenozya’da 200’ün üzerinde dil konuşulmaktadır. Hindistan’da kabile dilleri dışında eyaletler düzeyinde kullanılan 22 tane resmi dil bulunuyor. Rusya’da 21özerk cumhuriyetin, otonom bölgelerinin kullandığı 40’a yakın dil bulunuyor.
Endonezya, Çin, Rusya ve Hindistan’daki somut durumu Asya’nın özgülüğünü anlamak bakımından bize somut bir fikir verebilir.
Tablo:
Konuşulan Diller Konuşan Kişi Sayısı Konuşulan Özerk Cumhuriyet
Adıgece
447 bin Adıgeya Cumhuriyeti
Altayca 235 bin Altay Cumhuriyeti
Başkortça
3,9 milyon Başkurdistan Cumhuriyeti
Buryatça
1 milyon Buryatya Cumhuriyeti
Agulca, Avarca, Azerice, Çeçence, Dargince, Kumukça, Lakça, Lezgice, Nogay, Rutulca, Tabasaranca, Tatça, Tsahurca
2.5 milyon Dağıstan Cumhuriyeti
1,3 milyon İnguş Cumhuriyeti
Kabartayca, Balkarca,
970 bin Kabardin-Balkar Cumhuriyeti
Kalmık Moğolcası,
300 bin Kalmıkya Cumuhriyeti
Karaçay-Malkar Türkçesi, Çerkesce (Kabartayca)
450 bin Karaçay-Çerkez Cumhuriyeti
Karelce,
740 bin Karelya Cumhuriyeti
Komice 1 milyon Komi Cumhuriyeti
Marice 740 bin Mariy El Cumhuriyeti
Finno-Ugric 1 milyon Mordovya Cumhuriyeti
Yakutca 980 bin Saha (Yakutya) Cumhuriyeti
Oestçe 700 bien Kuzey Osetya Cumhuriyeti
Tatarca 3,8 milyon Tataristan Cumhuriyeti
Türkçe Tuva Cumhuriyeti
Udmurtça
1.6milyon Udmurt Cumhuriyeti
Hakasça. 510 bin Hakasya Cumhuriyeti
Çence 2 milyon Çeçen Cumhuriyeti
Çuvaşça,
1,2 milyon Çuvaş Cumhuriyeti – Çavaş Cumhuriyeti
Rusya, SovyetlerBirliğinin bir kısım özelliklerini fiilen edvam ettirmektedir. Federasyon olma özelliğini de 21 farklı cumhuriyetten olşumasından aldığı gibi bu cumhuriyetler kendi kültürlerini ve dillerinin kullandıkları gibi aynı özerk cumhuriyet içerisinde bulunan farklı dillerin kullanılması için yasal bütün olanaklar tanınmıştır. Özerk
‘Özerk Dağıstan’ bölge bölgesinde,
a. Akhvakh: Akhvakh bölgesinde ve Shamil bölgesinde 8 köyde yaşar ve kendi dillerini konuşurlar. 2002 sayımlarına göre bu dili öğrenmek için 6376 kişi özerk yönetime başvuruda bulunmuş
b. Andi: 9 köyde, kuzey Botlikh Bölgesinde, Khiani ve Gagatli’de yaşar ve kendi dillerini konuşurlar. Şiveleri: Munin, Rikvani, Kvanxidatl, Gagatl, Zilo’dur. 2002 sayımlarına göre 21808 kişidirler.
c. Botlikh: Botlikh Bölgesindeki, Botlikh ve Miarso adlı 2 köyde yaşar ve kendi dillerini konuşurlar. 5,000 kişi bu dili öğrenmek için başvuruda bulunmuş.
d. Bagulal (Bagval): Tsumadin ve Akhvakh Bölgesinde 6 köyde yaşar ve kendi dillerini konuşurlar. 2,000 kişi bu dili öğrenmek için başvuruda bulunmuş.
e.Bezhta (Bezhta language= Kapucha; merkezini Bezhta’nın oluşturduğu 3 köyde yaşar ve kendi dillerini konuşurlar. 6198 kişi başvuruda bulunmuş
f. Chamalal: Kuzey Tsumadin Bölgesinde yaşar ve kendi dillerini konuşurlar. 5,000
kişi dil öğenme başvurusunda bulunmuş.
g. Dido (Tsuntal, Tsez): in a few köyde Tsuntin (S’undin) bölgesinde yaşar ve kendi dillerini konuşurlar. Başvuru sayısı 15.256 kişidirler.
h. Godoberi: Güneybatı Botlikh Bölgesinde, merkezinin Godoberi olduğu köylerde yaşarlar ve kendi dillerini konuşurlar. Öğrenmek için başvuru yapanların sayısı 3,000’dir.
i. Hinukh: Yaklaşık 150 kişilik küçük bir gruptur. Tsuntin
(S’undin) Bölgesinde Khenokh köyünde yaşar ve kendi dillerini konuşurlar. 2002 sayımlarına göre 531 kişidirler.
j.Hunzib: Kuzeydoğu Bezhtin Uchastok bölgesinde, merkezinin Gunzib olduğu köyde yaşar ve kendi dillerini konuşurlar. 998 kişi, bu dili öğremek için başvuruda bulunmuş,
HİNDİSTAN’DA DİLLER
Hindistan’ın anayasa tarafından belirlenmiş 22 resmi dili bulunmaktadır. Bu dillerden birisi olan ve nüfusun yaklaşık %40’ı (422 milyon kişi) tarafından konuşulan Hindi dili, Hindistan’ın ulusal yazışma dili olarak benimsenmiştir. Bu dillerin yanı sıra ülkenin çeşitli bölgelerinde 844 farklı lehçe kullanılmaktadır.
Tablo: Hindistan’ın 22 resmi dilin konuştuğu eyaletler:
Dil Konuşan Kişi Sayısı Konuşulan Eyaletler Konuşma % Oran
Assami 13 milyon Assam 1.28
Bengali 83 milyon Batı Bengal, Assam, Jharkhand, Tripura 8.11
Bodo 1.2 milyon Assam 0.13
Dongri 0.1 milyon Camnu ve Keşmir 0.22
Gucarati 46 milyon Gucarat, Maharashtra, Tamil Nadu 4.48
Hindi 422 milyon Uttar Pradesh, Madhya Pradesh, Uttarakhand, Chhattisgarh, Bihar, Haryana, Rajasthan ve Himachal Pradesh 41.03
Kannada 38 milyon 3.69
Keşmiri 5.5 milyon Camnu ve Keşmir 0.54
Konkani 2.5 milyon Konkan, Karnataka, Maharashtra, Kerala 0.24
Maithili 12 milyon Bihar 1.18
Malayalam 33 milyon Kerala, Lakshadweep, Mahé, Puducherry 3.21
Manipuri (Meitei ya da Meithei) 1.5 milyon Manipur 0.14%
Marathi 72 milyon Maharashtra, Karnataka, Madhya Pradesh, Gujarat, Andhra Pradesh, Goa 6.99
Nepali 2.5 milyon Sikkim, Batı Bengal, Assam 0.28
Oriya 33 milyon Orissa 3.21
Pencabi 29 milyon Pencap, Chandigarh, Delhi, Haryana 2,92
Sanskrit 0.05 milyon Mattur 0.003
Santali 6.5 milyon Bihar, Chattisgarh, Jharkhand ve Orissa eyaletlerinin içinde kalan Chota Nagpur Platosu’nda yaşayan Santal kabileleri tarafından konuşulmaktadır. 0.63
Sindhi 2.5 milyon Gujarat, Maharashtra, Rajasthan, Madhya Pradesh 0.25
Tamil 61 milyon Tamil Nadu, Karnataka, Pondicherry, Andhra Pradesh, Kerala, Maharashtra 5.91
Telugu 74 milyon Andhra Pradesh, Karnataka, Tamil Nadu, Maharashtra, Orissa 7.37
Urdu 51,5 milyon Camnu ve Keşmir, Andhra Pradesh, Delhi, Bihar, Uttar Pradesh 5.01
Konumuz dillerin tarihsel gelişmesi, gramatik yapısı olmadığından Hindi-Avrupa dil grubunun gelişim aşamaları üzerinde durmayacağız ve konumuzla da dogrudan ilgili değil. Burada esas olan nokta, Hindistan’ın sosyal yapısı içerisinde farklı etnik gruplar tarafından kullanılan dillerin durumudur. Bunun politik, sosyal, kültürel tarihsel arka planı ile ilişkisi bakımından ön plana çıkartılması önemlidir. Özellikle Asya’nın tarihsel-kültürel değerleri bakımından önemsenmesi gereken bir durumu oluşturuyor.
Asimilasyonun en önemli unsuru bir etnik grubun dilinin yasaklanması ve yok edilmesidir. Asya’nın merkezi ülkelerinden biri olan Hindistan’da eyaletlerin oluşturulmasında coğrafik durumun önemli bir etkisi olmakla birlikte, aynı bölgelerde bulunan etnik grupyların kullandıkları dil de önemli bir faktör. Bölge halklarının ortak ruhsal şekillenmesinde dilin çok önemli bir rol oynadığı biliniyor. Bu bakımdan Hindistan merkezi hükümeti tarafından eyalet sistemlerinin belirlenmesinde dil önemli bir etkin oldu. Her eyaletin resim dili bulunuyor. Ama aynı zamanda her eyalet içinde bulunan farklı etnik grupların kendi yerel dillerini konuşmaları ve hatta eyalet okullarında eıiüim bakanlığı tarafından öğretilmektedir. Bu durum aynı eyalet içerisinde bulunan farklı etnik gruplar arasında ortak bir irade birliğinin sağlanmasında olumlu bir etki olarak görülmektedir. Böylelikle her eyalette kullanılan farklı diller, ülkenin kültürel zenginliğine önemli bir katkı sunmaktadır.
Eyalet hükümetleri tarafından kullanılan resmi dillerinden bazıları şunlardır : İngilizce, Assami, Bengali, Bodo, Dongri, Gujarati, Hindi, Kannada, Keşmiri, Konkani, Maithili, Malayalam, Manipuri, Marathi, Nepali, Oriya, Pencabi, Sanskrit, Santali, Sindhi, Tamil, Telugu, Urdu
Ayrıca eyaletlerde içerisinde kullnılan ve okullarda öğretilen 78 tane ayrı yerel dil bulunuyor. Birçok eyalette etnik grupların yoğunluğuna bağlı olarak birden fazla dille hatta bazı eyaletlerde yirmiye yakın dil okullarda öğretilmektedir. Örneğin Arunachal Pradesh Eyaletinde kullanılan 19 yerel dil bulunuyor: Monpa, Miji, Aka, Sherdukpen, Nyishi, Apatani, Tagin, Hill Miri, Adi, Digaru-Mismi, Idu-Mishmi, Khamti, Miju-Mishmi, Nocte, Tangsa et Wancho Nagaland Eyaletinde ies 8 ayrı dil kullanılmaktadır; Angami, Ao, Chang, Konyak, Lotha, Sangtam, Sema et Chakhesang Jammu-Kashmir Eyaletinde ise Urdu, Dogri, Kashmiri, Pahari, Punjabi, Ladakhi, Balti, Gojri ve Dadri olmak üzere 9 ayrı dilleri konuşulmaktadır.
Bunların dışında kullanılan diğer bazı yerel diller şunlar; Telugu, Urdu, Hindi, Assamese, Konkani, Marathi, Gujarati, Pahari, Kannada, Malayalam, Marathi, Manipuri, Khasi, Garo, Mizo, Oriya,Punjabi, Rajasthani, Lepcha, Bhutia, Limbu, Nepali, Tamil, Bengali, Kokborok, Hindi, Garhwali, Kumaoni Hindi, Urdu, Bengali.
Bunlar dışında sayıları yüzlerle ifade edilen çok sayıda dil bulunmakla birlikte, yukarıda isimlerini sıraladığımız diller ülke genelinde ön plana çıkanları oluşturmaktadır.
Asya kıtasının diller gerçeği, Kürtlerin ana dilde eğitim yapma hakkına ışık tutacak çok somut veriler sunmaktadır.
