University Catholique de Louvain UCL Eğitim ve Araştırma Dinamiği
COST 870 aksiyonun düzenlediği toplantıya ve çalıştaya katılmak üzere 13-16 Eylül 2009 tarihlerinde bulunma nedeniyle biraz da zaman ayırarak üniversiteyi tanımaya çalıştım. Toplantıyı düzenleyen bilim kurulu sosyal programa kent ve üniversiteyi gezdirmeyi programa almışlardı. İki uzman kenti gezdirerek üniversite ve kentin geçmişini ve tarihini anlattılar. Daha önce de üniversiteyi bilimsel olarak incelemiştim, ancak bu defa acaba buradan ülkemiz için ne çıkarabilirim diye biraz daha yakından izlemek istedim. Leuvan eski bir kent ve Lemanlerin (Hollanda) başkenti. Bürüksel yakın zamana kadar Leuvan yakınında küçük bir kasaba olarak anılırmış. Kent gerçekten tarihi bir kent, müzeleri ve sanat galerileri ile tanınıyor. Sosyal yaşamı çoğunlukla genç üniversite öğrencileri ekseninde dönüyor gibi geldi bana. Ünivers
Erasmus’un ve Big Bang’nın Teorisyeni Georges Lemaitre gibi Bilginlerin ve Filozofların Üniversitesi
University Catholique de Louvain UCL. 1425 yılında kurulan UCL Bologna gibi dünyadaki ilk üniversitelerinden olup Avrupa’nın bugünkü öncü üniversitelerinden olan Oxford, Cambridge, Paris, Coimbra ve Heidelberg üniversitelerinin anası sayılıyor.
Üniversite dünyaca bilinen bir çok ismin öğretim üyesi ve profesör olarak anıldığı bir üniversite. Hümanist Erasmus, coğrafyacı Mercator, Anatomist Vesale, Big bang teorisinin öncüsü Georges Lemaitre ve Filozof Jean Ladriere gibi ünlüler yanda Nobel ödüllü bilim adamları ve düşünürleri ile tarihi gurur yaşamaktadır. UCL bugün birbirlerine kızkardeş iki yerleşkeden (kampus) oluşmaktadır. Üniversite eğitiminin Fransızca yapılmasına Leuvan kentinin sakinleri ve öğrencileri karşı çıkması ile Fransızca konuşan ve Flâmanca konuşan iki ayrı kampusa dönüştürülmüş. Ana kampus en eski üniversite Hollandalılar tarafından kurulan ve Flemiş olan ise Leuvan’de bulunmaktadır. Leuvan eski bir Hollanda kenti oluğu için Flemiş dili konuşmaktadır. Fransızca konuşan kısmı ise Brüksel ve Louvain-la Neuve de yeniden örgütlenmiştir. 1971 yılında yeni kampus Louvain la Neuve Welloonların kalbinde kurulmuş. Ancak Tıp Fakültesi Cliniques Saint-Luc Bürükselde oluşturulmuş.
Üniversite Tam Bir Bilim Üretim Merkezidir
Ülkenin ve Avrupa’nın önde gelen sayılı üniversitelerinden. Üniversiteler özerk oldukları için sorun yerinde çözülüyor. Toplantıya katılanlara verilen kayıt çantasında üniversite katalogundaki bilgiler üniversitenin kimliğini anlatıyor. Katalogdan edindiğim bazı bilgiler şöyle; 2008 yılı verileri ile Shanghai üniversitesi kriterlerine göre Avrupa Üniversiteleri arasında 35-58 sıraları arsında, Dünyada 101-151. sıralar arasında bulunmaktaymış. 1997-2007 yıları arasında 17.629 bilimsel makale yayınlanmış. 2007 yılında 10 yeni patent alınmış. FP 6. Çerçevesinde 140 proje almışlar. 2008 yılında 83 455 000 Euro para araştırma için ayrılmış. 1999 yılında alınan bir kararla üniversite değişik kaynaklardan destek alarak 25 alanda stratejik projeleri desteklemektedir. Genelde üniversite iddialı olduğu alanlarda ve stratejik önemi olan alanlarda ayrıcalık yaratarak birimleri ve bilim insanlarını ayrıca desteklemektedir. Ayrıca uluslararası alandaki mobility programları ve öğrenci değişimi ve yurtdışı araştırma proje
Üniversitenin Güçlü Bir Araştırmacı Kadrosuna Sahiptir
Üniversitenin eğitim, araştırma ve servis hizmetleri görevi ile işlevini geçekleştirdikleri belirtiyorlar. Başlangıçta Katolik eğitim vermek üzere oluşturulan üniversite, şimdi halen din, tarih ve felsefe alanında önemli çalışma yapmakla beraber ağırlıklı olarak tıp, fen, sosyal bilimlerden oluşuyor. Belçika’nın en büyük Tıp Fakültesi, güçlü bir teoloji fakültesi ve hukuk fakültesi yanında felsefe ve sosyoloji fakülteleri bulunuyor. UCL’nin felsefesi araştırma ve eğitimde yaratıcılık ve mükemmeliyet merkezleri ile öncü olmayı hedeflemektedir. Üniversitenin 21 bin öğrencisi ve 5 bin akademik ve idari personeli ile yerel olduğu kadar uluslararası komumda bulunmaktadır. Üniversitenin 2568 araştırmacısı, 826 akademisyeni ve 1742 araştırma ve teknik personeli bulunmaktadır. Teknisyenler araştırmacılardan sonra üniversitenin araştırma direğini oluşturuyorlar. Her öğretim üyesinin özellikle uygulamalı bilmelerde bir veya iki teknisyeni bulunuyor. Öğretim üyesi olarak üniversite ile anlaşmanıza bağlı olarak değişiy
Avrupalılar ile aynı ortamda bulunan ve onlarla aynı platformlarda bilim yapmaya, verilerini sunmaya çalışan bir bilim insanı olarak Avrupalı hocaların sahip olduğu olanaklar ile kendi durumunuzu karşılaştırınca durumu yazmaktan başka çare kalmıyor. Toplantıyı düzenleyen hocanın ekibinin de 60 kişinin olduğunu ve çoğunluğunun doktora yapan öğrenciler olduğunu duyunca iyice aşağılık kompleksine kapılmadan darısı bir gün ülkemizin bilim insanlarına demekten başka söz kalmıyor.
Üniversite İddialı Alanlarda Ayrıcalıklı Olarak Öne Çıkmayı Benimsiyor
Üniversite 2004 yılında Bologna deklarasyonu ile Belçika yöneticilerinin talebi ile bir çok alanda ülkenin öncü üniversitesi olarak ilgili işbirliklerinin sağlanması ve uluslararası bir yapıya kavuşması istenmiştir. UCL’nin bugün çoğunluğu Avrupa ülkeleri olmak üzere 500 üniversite ile partner anlaşması bulunmaktadır. Ayrıca UCl artık Bologna’dan bağımsız tek başına kendi değişim programını oluşturmuş durumdadır.
Bugün üniversitenin beş öğrencisinden biri yabancı ve 120 ülkeden öğrenciler bulunmaktadır. Yüksek Lisans ve Doktora programına önem veriliyor ve öğrencilerin dörtte biri diğer partner üniversiteler ile işbirliği içinde yüksek lisans ve doktora yapmaktadırlar. Kısa süreliğine bulunduğum toplantıyı organize eden bölümde gördüğün onlarca değişik ülkeden doktora öğrencilerinin her birinin renkliliği insanın içini açıyor.
Üniversite E-devlete ve E- Öğrenmeye geçiyor
Eğitim çok iddialı oldukları bir alan. Öğrencilerin yeni ilgi alanları, yeni yetenekler ve yaşama alanları kazandıklarını belirtiyorlar. Öğrencileri kendi eğitim ve öğrenme yeteneklerini kendileri zenginleştirmekte. Yeni fikirlere açıklar. Campus yolu ile E-öğrenmeye 2000 yılında geçmişler. Yan dal, yaşam boyu öğrenme sürecini uygulamaktadırlar.
Öğrenciler için sosyal yaşama önem verilmektedir. Öğrencilerin kendilerini geliştirmesi için hiçbir şeyden kaçınılmıyor.
Üniversitede Özerklik Önemlidir
Üniversitelerin temel özeliklerinin başında özekliği gelmektedir. Üniversite özekliğini belirleyen etmenlerin başında ise kendi öğrencisini kendisinin belirlemesi, kendi öğretim üyesini kendisinin belirlemesi, yöneticilerini belirleyebilmesi, mali kaynak bulabilme ve yaratabilme gibi faktörler öncelikli olarak aranmaktadır. Öğretim üyelerinin maaşlarını üniversite yönetimi ile öğretim üyesi arasında üretkenlik ve verimliliğe bağlı olarak belirleniyor. Öğretim üyeleri her ders yılı sonunda öğrenci ve akreditasyon kurulu tarafından denetleniyor. Üniversite yönetimi maaş düzeyinin belirlenmesinde değerlendirmeleri dikkate almaktadırlar.
Üniversite Öğrencisini Nasıl Belirliyor
Belçika’da her üniversite kendi öğrencisini kendisi belirlemektedir. UCL Tıp Fakültesi öğrencileri dışında diğer öğrencilerin lise son sınıftaki mezuniyet sınavı notları ve diğer lise başarı notu ile herkes istediği fakülteye kayıt yaptırmakta.
Üniversiteye gelen öğrencilerin %60 başarısızlıktan üniversiteden atılıyor.
Üniversite eğitimi çok sıkı ve öğrencilerin çok çalışmayı gerektiriyor. Öğrenci üniversiteye kayıt yaptırıyor ancak ilk yıl öğrencinin %60 okuyamayacağı düşüncesi ile üniversiteyi terk etmekte veya bir yıl daha devam etikten sonra başaramayacaksa başka bir alana kayıt yaptırabilmektedir. Nasıl anlıyorlar öğrencinin başarısız olduğunu? Ciddi ödevler, sınavlar, sözlü sunular ve dönem sonu yazılı sınavdaki başarıları belirliyor. Öğrencinin dersi kavrama ve anlama durumu, seminer notu, ödevleri ve sınav sonuçları gibi başarı ölçütleri ile kişinin üniversiteyi okuyup okuyamayacağına karar veriliyormuş. Başaramayan öğrenci kendi sorumluluğunu kabullenerek okuyabileceği bir alana kayabilmektedir. Aralıklarla öğrenci affı yaparak üniversiteyi okuyamayacak adama diploma verilmiyor.
Tabii dersler ciddi yapılıyor. Hocalar yetkin ve derse gitmeden hazırlanıyorlarmış. Konuştuğum bölüm başkanı, dersim var ona hazırlık yapmam gerekir diyor. Mutlak bir iki yeni literatür ile öğrenciye gitmeliyim diyor. Dersler sıkı ve zor olduğu için öğrenciler ilk hafta kafadan ders yapılmaz, son hafta memlekete kaçmak arada üç hafta devamsızlık hakkımı kullanırım gibi hiçbir lakaytlık görülmüyor. Hem sistem buna yer vermiyor hem de yöneticiler bu konuda çok duyarlı.
Öğretim Üyesi Seçimi En Zorlu Süreç
Öğretim üyesini nasıl belirliyorlar? Öğretim üyesi olmak belki de en zor iş. Bir bölümde ilanla talep edilen bir kadroya iyi bir doktora, post-doc, çalışması çok sayıda iyi dergide yapılmış yayın ve diğer çalışmaları dosya ile başvurularak yapılmaktadır. Adaylar içinde en iyisi alınmaktadır. Adayların yeterli düzeyde bilim adamlığı ve ders verebileceği kanattı oluşmasa hiç kimse alınmayabiliyor da. Bilim insanı çok değer görüyor. Üniversiteyi gezdiren rehber üniversitenin ünlü şahsiyetler il tanındığını belirtirken, bir arkadaşımız şimdiki profesörleri sorduğunda. Profesör denilince söz özü güvenilir ve fikrine başvurulan kişi olarak biliniyor. Ayrıca akademisyenlerde artık bilimsel bilgisi yanında kültürel alt yapısının da önemsendiğini belirtiyorlar. Toplumun öğretim üyelerinden biraz entelektüel derinlik istediğini anladım.
Toplantı yemeğinde değişik ülkelerden gelen bilim insanları ile yaptığımız konuşmada Avrupa’da bilim insanlarının akademik aşamada mutlaka başka bir kurumda yer aramak zorundadır. Avrupa ve Amerikan üniversitelerinin dinamizmi kanaatimce akademik kadro aşamamsında başka bir üniversitede kadro bulma koşuluna bağlıdır. Ayrıca akademik kariyerlerinde bir başka üniversitede yer aramsının hem kişinin özgüvenle çalışması, hem daha yüksek maaşla pazarlık masasına oturması olanak tanıdığını. Ayrıca kurumların belirli kişilerin kendi kafadar şekillenmesine olanak vermemesi bakımından önemsendiğini gördüm.
Yöneticilerini Nasıl Seçiyorlar
Rektör Mayıs 2009 da seçilmiş. Bütün profesörler, belirli oranda öğrenciler ve çalışanların oyları ile rektör belirleniyor ve Milli Eğitim Bakanı atıyor. Rektörün başarılı olması durumunda ikinci defa seçilebilmektedir. Sistem Fransız modelinden alınmış gibime geldi.
Seçim komisyonu seçime katılacak adayların özelliklerini belirliyor adaylar projelerini öğrencilere, çalışanlara ve üniversiteye anlatıyor. Şaka yollu eğer aday seçildikten sonra verdiği sözü tutmasa ne olur? diyorum. Rektör saygın kişidir. Yapamayacağı sözü söylemez. Binlerce öğretim üyesi, çalışan, öğrenci ve aileler rektöre güvenmek zorundadır. Pekâlâ, seçimlerde adam kayırma, kişilere ayrıcalık yaratmak, kadro sözü gibi nepotist yaklaşımlar yaşanıyor mu? Böyle şeyler burada bilinmez. Herkes liyakati ile üniversitede çalışır. Herkes bir birinin bilimsel düzeyini bildiği için, yönetim hak etmediği hale kimseye ayrıcalık yaratmaz. Öğretim üyesi bilgisi, bilim yapma ve sunma kapasitesi ile üniversiteye alınır ve üniversite ile arasındaki anlaşma dışında ayrıcalık sağlayamaz. Her şey proje üzerinde gelişir.
Yeni Rektör’ün hedefi daha çok uluslararası ilişkiler olduğu açıklandı. Üniversite olarak uluslar arası ilişkiyi teşvik etmekte imişler. Öğretim üyelerinin üniversiteye alınmasında bu ilişkileri sağlayabilme kapasitesinin de kriter olarak alındığı belirtiliyor.
Dekan Seçimi
Dekan fakülte üyeleri tarafından belirleniyor. Seçim öncesi ilan veriliyor ve adaylardan arana özellikler belirleniyor. Asıl önemli olan bölüm, enstitü başkanlığıdır. Üniversitenin bilimsel mortu ve taşıyıcıları bölüm ve enstitü başkanlarıdır. Bölüm başkanları genelde profesörlük ile eşdeğer olduğu için ilanla herkese açık ve adayın prestijine bağlı olarak anlaşma ile sonuçlanmaktadır. Profesör ve bölüm başkanı bir seminer ile temel bilimsel çalışmalarını ve projelerini açıklayarak çalışanların güvenini almak zorundadır.
Özet olarak, batının gelişmiş üniversiteleri arasında önemli bir yeri olan UCL’nın kendine özgü üniversite gelenekleri var. Güçlü bir tarihi ve felsefi geçmişe sahiptir. Üniversitenin sağlam gelenekleri bulunuyor. Ayrıca niteliği yüksek bilim insanlarına sahip. Bilim insanlarının üniversitede kalma koşulu sürekli proje ve yayın yapmak olduğu için ciddi bir rekabet ve çalışma temposu hakim. Bunu her alanda laboratuarlardaki öğrencilerde bile hissedebiliyoruz. Bilimsel kapasitesi bu yüzden çok yüksek. Üniversite yönetimi liyakate dayalı, şekilleniyor ve amaç üniversiteyi sürekli ileriye taşımak. Rektörler vizyon ve misyon sahibi. Nitelikli öğrenci profiline sahip, ilk iki yılda öğrencinin yarısı ilgili bilim alanında okuyamayacağı gerekçesi ile okuldan ayrılmak zorunda kalır. Bizdeki gibi bitiremedi diye öğrenci affı ile zorla diploma verilmiyor. Bir kez daha gelişmiş üniversitelerin yerleşik geleneklerinin olduğa, kişisel argümanlardan arındıkları, liyakate dayalı bir akademik kadro ve yönetim anlayışının yeni eğitim ve öğretim yılının bütün üniversitelerimiz için hayırlı olmasını dilerim. Üniversitelerimin açıldığı bu günlerde ülkemiz üniversitelerinin sorunları ve işleyişi ile gelişmiş batı üniversiteleri ile karşılaştırdığımda neden ilk 500 üniversite içinde olmayışımızı daha iyi anlıyorum. Umarım bir gün bizde de batılı anlamda bilime önem verilir. Üniversiteler, üniversiteyi okuyabilecek öğrenciler ile eğitim yapar. Bilim ve araştırma ise bilim adamı niteliği yüksek araştırıcılar ile hiçbir maddi ve manevi sorun yaşamadan bilim yapma şansı bulur.
Prof. Dr. Ibrahim ORTAS, Çukurova Üniversitesi, [email protected]
