BM özel raportörü Agnes Callamard, Kaşıkçı cinayetinde devletlerin ve şahısların sorumluluklarını soruşturmak için Türkiye’de bugün itibarıyla çalışmalarına başlıyor.
BM Yargısız ve Keyfi İnfazlar Özel Raportörü Agnes Callamard, Suudi Arabistan’ın İstanbul Başkonsolosluğunda 2 Ekim 2018’de işlenen Kaşıkçı cinayetiyle ilgili uluslararası soruşturma için 28 Ocak-3 Şubat tarihleri arasında gerçekleştireceği bir haftalık Türkiye ziyaretine bugün başlıyor.
Cinayetten yaklaşık dört ay sonra başlatılan soruşturma kapsamındaki Türkiye ziyaretinde Callamard’a İskoç avukat Helena Kennedy ve Portekizli adli tıp uzmanı Duarte Nuno Vieira eşlik edecek. Ekibin Türkiye’de ulaştıkları bulguları Haziran ayında BM İnsan Hakları Konseyi’ne sunması planlanıyor.
Callamard, geçen hafta yaptığı açıklamada, kendi girişimiyle başlattığı soruşturmada “hem şahısların hem de devletlerin bu cinayetteki sorumluluklarının tabiatını ve boyutunu” inceleyeceklerini belirtmişti. BM raportörü ayrıca Türk ve Suudi hükümetlerinin olayla ilgili attıkları adımları da değerlendireceklerini ifade etmişti.
Birleşmiş Milletler’den yapılan açıklamada, cinayetle ilgili koşulları “insan hakları açısından” inceleyecek olan Callamard’ın bağımsız hareket ettiği ve “bunun bir BM soruşturması olmadığı” belirtildi.
Yaptığı çalışmaların ardından Cenevre’deki BM İnsan Hakları Konseyi’ne rapor veren Fransız akademisyen Callamard’ın dünya genelindeki infazları soruşturma yetkisi bulunuyor. Callamard’ın soruşturma için Suudi Arabistan’a gitme girişiminde bulunup bulunmadığı ya da böyle bir durumda Riyad yönetiminin nasıl bir yaklaşım göstereceği henüz bilinmiyor. İstanbul’da öldürülen Suudi gazeteci Cemal Kaşıkçı’nın parçalara ayrıldığı öne sürülen cesedi henüz bulunamadı. Suudi Arabistan savcılığı, cinayetle ilgili şu ana kadar 21 kişinin gözaltına alındığını ve şüphelilerden 11’i hakkında iddianame düzenlendiğini duyurmuştu. Savcılık geçtiğimiz haftalarda ise 11 tutukludan beşi hakkında idam talebinde bulunmuştu.
HRW’den eleştiri
New York merkezli İnsan Hakları İzleme (HRW) örgütünün başkanı Kenneth Roth ise Callamard’ın yapacağı çalışmaların yetersiz kalacağını, cinayete ilişkin BM soruşturması açılması gerektiğini belirtiyor. “Callamard sadece bir özel raportör. BM değil. Yani aynı otoriteye sahip olmayacak” diyen Roth, bir sonraki adım BM soruşturması olması gerektiğini ancak BM Genel Sekreteri Antonio Guterres’in “Suudileri kızdırmak istemediği için” bu girişimden kaçındığını söylemişti.
Cinayetin arkasında Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Selman bulunduğuna dair birçok kanıt olduğunu belirten Roth, Callamard’ın Türkiye’ye yapacağı ziyaretin en azından “emri kimin verdiğinin” ortaya çıkarılması için atılmış bir adım olmasını ümit ettiğini sözlerine eklemişti. Roth, “Callamard’ın yapacağı soruşturma, tüm istihbaratın değerlendirilebileceği, büyük ölçekli ve fazlasıyla ihtiyaç duyulan bir BM soruşturması için zemin oluşturmalıdır” demişti.
Guterres daha önce yaptığı açıklamada, kendisinin Kaşıkçı cinayetine dair soruşturma başlatmak için yetkisinin bulunmadığını ve henüz hiçbir ülkeden resmi başvuru gelmediği için bu yönde bir adım atılamadığını ifade etmişti.
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ise raportör Callamard’ın Türkiye’ye gerçekleştireceği ziyaretle ilgili geçen hafta yaptığı açıklamada, “Burada BM ile birlikte ne yapabileceğimizi görüşeceğiz. Ama artık tabii uluslararası bir soruşturmanın başlatılması zamanı gelmiştir” demişti. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın da 2 Ekim 2018’de Suudi Arabistan’ın İstanbul Başkonsolosluğunda işlenen Kaşıkçı cinayetinin “artık uluslararası boyuta taşınması gerektiğini düşündüğünü” aktaran Çavuşoğlu, “Bizlere de talimat verdiler. ‘Bunların hazırlıklarını yapın’ diye” ifadesini kullanmıştı.
Olaya ilişkin BM soruşturması başlatılabilmesi için BM Güvenlik Konseyi’nde karar alınması gerektiğini ancak bunun çok kolay olmayacağını tahmin ettiğini söyleyen Çavuşoğlu, ikinci bir seçeneğin için “gerçeklerin aydınlatılması” amacıyla BM Genel Sekreteri ya da İnsan Hakları Komiseri tarafından bir komisyon kurulması olabileceğini belirtmişti.
