YUSUF YAVUZ / AÇIK GAZETE – Karadeniz’de yaşanan sel ve taşkınların ardından bir açıklama yapan Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği, doğal sel ve taşkınların insan faaliyetleri sonucu afete dönüştüğüne dikkat çekti…
Türkiye son bir aydır orman yangınları ve sel felaketleriyle karşı karşıya kaldı. Her iki alandaki risklerin halen devam etmesi bu konuda alınması gereken önlemleri ve arazi kullanımı politikalarında köklü değişiklikler yapılması gerektiğini gösteriyor. Yangınlar ve sellerin ardından yaralar sarılmaya çalışılırken konuyla ilgili meslek odaları ve sivil toplum örgütlerinin uyarıları da sürüyor.
Kırsal Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği de insan eliyle afete dönüşen doğal olaylara ilişkin bir basın açıklaması yaparak konuyla ilgili alınması gereken önlemlere dikkat çekti.
‘YAŞANAN FELAKETLERİN KADER OLDUĞU İZLENİMİ YARATILIYOR’
Son yıllarda ülkemizde ortalama yağışın üzerinde görülen her yağışın, sel endişesi yarattığı kaydedilen açıklamada, “Yoğun yağışların sele dönüşmesi artık doğal karşılanmaya başlandı. ‘Yağmur çok fazla yağdı, metrekareye şu kadar yağış düştü, tarihte görülmemiş bir yağış oldu; biz ne yapalım’ türünden açıklamalarla kamuoyunda yaşanan felaketlerin adeta bir kader olduğu izlenimi yaratılıyor. Böylece doğaya yapılan yanlış insan müdahaleleri, kamu kurumlarının önlem alma konusundaki eksiklikleri ve beceriksizlikleri örtülmeye çalışılıyor” denildi.
‘YANLIŞ ISLAH ÇALIŞMALARI DERELERİ SU KANALINA DÖNÜŞTÜRDÜ’
Yıllardır ‘dere ıslahı’ adı altında yapılan çalışmalarla doğal akan derelerin birer su kanalına dönüştürüldüğüne dikkat çekilen açıklamada, şu görüşlere yer verildi: “Ülkemiz coğrafyasında, özellikle Karadeniz bölgesinde dere yatakları insan müdahaleleriyle çeşitli şekillerde daraltıldı; zamanla neredeyse hiç doğal akan dere kalmadı. Ranta dayalı anlayış ve uygulamalarla dere yataklarının imara açılması ve yanlış ıslah çalışmaları, dereleri adeta birer su kanalına dönüştürdü. Ne yazık ki bu çalışmalar çeşitli kurumlarca ‘dere ıslahı’ adı altında yapıldı ve sözüm ona yapılaşmaya uygun alanlar ‘kazanılmaya’ çalışıldı. Hiç kuşku yok ki ‘kazanılan’ bu alanlar derelerin uzun yıllar boyunca biriktirdiği alüvyonal topraklardan oluşuyordu ve kesinlikle yapılaşmaya uygun zeminler değildi. ‘Kazanılan’ bu alanların derelerin taşkın yatakları içerisinde kaldığı herkes tarafından biliniyordu. Böylece doğal, menderes özelliği bozulan bütün derelerin ‘dere ıslahı’ projeleriyle kanala dönüştürülmesi, suyun akış hızını ve dolayısıyla yıkıcı gücünü artırmış oldu.”
‘RANTA DAYALI ARAZİ KULLANIMI FELAKETE DAVETİYE ÇIKARIYOR’
Yanlış arazi kullanımının felaketlerin boyutunu artırdığına işaret edilen Kırsal Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği’nin açıklamasında, “Yanlış arazi kullanımının yol açtığı heyelanlar, felaketin boyutunu artırdı. Heyelanlarla akan toprak, derelerin önünü kapatarak baraj duvarı etkisi yaptı ve selle birlikte patladı. Ülkemizdeki hemen hemen her karış toprağın ranta dayalı yanlış arazi kullanımıyla felaketlere davetiye çıkarılıyor. Bir yandan orman ekosistemleri tarım alanlarına (fındık, çay vb) dönüştürülüyor; bir yandan da madenler, taş ocakları, yollar, HES’ler, RES’lerle delik deşik edilen orman ekosistemlerinin yapısı bozuluyor. Sel oluşumunu engelleyen ya da büyük ölçüde yavaşlatarak felakete dönüşmesini engelleyen en önemli öge ormanlarken Orman Genel Müdürlüğü, odun üretimini 2-3 kat artırmakla övünebiliyor. Son yıllarda artan ağaç kesimleriyle ormanlarımızın kapalılığının kırılması (seyreltilmesi), yağan yağışın yüzeysel akışa geçmesini hızlandırarak derelerdeki su seviyesinin yükselmesini ve devamında ise yıkıcı etkisini artırıyor. Bu çerçevede, sel kontrolü ve sellere karşı alınacak önlemler, sadece dere yatakları kapsamında değil havza kapsamında bütüncül bir yaklaşımla ele alınmayı gerektiriyor” ifadelerine yer verildi.
‘ORMAN KESİMLERİNDE BIRAKILAN ARTIKLAR SORUN YARATIYOR’
Orman kesimlerinde arazide gelişigüzel bırakılan üretim artıklarının da sorun yarattığı görüşüne yer verilen açıklamada, şöyle denildi: “Bir yandan da orman kesimleri sırasında arazide bırakılan üretim artıklarının büyük sorun oluşturduğu görüldü. Oysa üretim artıklarının yağış ve heyelan nedeniyle sorun oluşturmaması için arazide sabitlenmesi ya da derelerde bu malzemelerin geçişlerini kolaylaştıracak önlemlerin alınması gerekiyordu. Dereler üzerine yakın geçmişte inşa edilen köprü ve menfezler selle taşınan her türlü malzemenin önünü tıkayarak bent işlevi görmeye başladı, bir süre sonra da patlayarak felaketin boyutunu artırdı. Oysa yüzlerce yıl önce geleneksel yöntemlerle inşa edilmiş köprülerde böylesi sorunların yaşanmadığı görüldü.
‘SON ÇARE ARABALARI ÇEKİP, EVLERİ BOŞALTMAK MIDIR?’
Soruyoruz: Sorumlu kamu kurumları kamusal sorumluluklarını yerine getiriyor mu?
Su Yönetimi Genel Müdürlüğü, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü gibi teknik altyapısı, bilgi ve deneyim birikimi olan kuruluşlarımız, göz göre göre gelen sel için yağmur başladıktan sonra sadece ‘sel tehlikesine karşı arabalarınızı çekin’ uyarısı yapabiliyor. Peki, bunca zamandır sel ve taşkınlarla ilgili yapılan çalışmaların sonuçları ne oldu, neler yapıldı, neden bu durumdayız? Son çare arabalarımızı çekmek, evlerimizi boşaltmak mıdır? İmar planları yapılırken bilimsel çalışmalardan, sel taşkın yönetimi planlarından, iklim değişikliği verilerinden faydalanıldı mı? Yoksa rant uğruna dere yatakları imara açılırken bunların sel taşkın yataklarında bulunduğunu bilen kurumlar, kuruluşlar, insanlar sessiz mi kaldı? Bu anlayışla devam edilirse ilgili ve sorumlu kurumların bilimsel ve teknik verilere sırtını dönerek ya da bunları görmezden gelerek yaptığı planlar, bizi felaketlere sürüklemeye devam edecek.”
YANLIŞLARIN HESABI SORULMAZSA FELAKETLER DEVAM EDECEK
Söz konusu yanlışlıklar ve eksiklikler tespit edilip hesap sorulmadıkça ileride de bu tür felaketlerin yaşanacağını ileri sürmenin kehanet olmadığı görüşü savunulan açıklamada, konuyla ilgili yapılması gerekenler ise şöyle sıralandı: “Sel ve taşkınlarla mücadele, bütüncül bir yaklaşımla ele alınmalı; görev, yetki ve sorumluluk karmaşasından kurtarılmalı. Küresel ısınma, iklim değişikliği ve iklim krizi mücadele edilmesi gereken olgulardır. Ancak bunlar felaketlerin bahanesi olarak değil, alınacak önlemler için bir veri olarak kullanılmalı. Olağan dışı her yağışın felakete dönüşmesinin özünde bir yönetim krizi olduğu bilinmeli.
‘ORMAN EKOSİSTEMLERİNİN YOK EDİLMESİ POLİTİK BİR TERCİH’
