NICK ESTES (ÇEVİREN: MEHMET TAŞ) – Yerli-sosyalist proje neoliberalizmin defalarca başaramadığı şeyi başardı: zenginliği toplumun en yoksul kesimlerine dağıtmak.
Evo, bu hafta darbeyle uzaklaştırılan, “Benim günahım yerli, solcu ve anti-emperyalist olmaktı.” dedi.
Evo Morales Bolivya’nın ilk yerli başkanından daha fazlasıdır- o sadece bizim başkanımız değil. 2006 yılında ülkenin en yüksek yönetim kademesinde mütevazı bir Aymara koka çiftçisi olarak yükseldi, bir öncüleri olarak yerli halkın gelişini simgeledi. Onu iktidara getiren toplumsal hareketler içinde, sosyalizmin yerli vizyonları ve Pachamama’nın ( Dünyalı Ana) değerlerinin ortaya çıkmasına öncülük etti. Evo, yarımkürede beş yüz yıllık yerli yoksunluğu ve mücadeleyi temsil ediyor.
Evo’ya karşı bir darbe, bu nedenle, yerli halka karşı bir darbedir.
Evo’yu eleştirenler, devlet karşıtı soldan ve sağdan, onun başarısızlıklarına dikkat çekmekte hızlılar. Ama bu son şiddet tepkisini körükleyen onun zaferleriydi.
Evo ve partisi, yerli liderliğindeki Sosyalizm Hareketi (İspanyolca MAS), önemli endüstrileri kamulaştırdı ve aşırı yoksulluğu yarıdan fazla azaltmak için cesur sosyal harcamaları kullandı, ülkenin gelir eşitsizliğini ölçen Gini katsayısını azaltarak, dikkate değer bir orana,% 19 çekti. Evo ve MAS’ın görev süresi boyunca, Bolivya’nın yerli çoğunluk nüfusunun büyük bir kısmı, hayatlarında ilk kez yoksulluğun üzerinde yaşadı.
Başarılar ekonomik olmaktan da öteydi. Bolivya yerli haklarında büyük bir atılım yaptı.
Bir kez toplumun sınırlarında, Yerli diller ivedilikle Bolivya’nın plurinational modeline dahil edilmiştir. Birbiriyle ve doğal dünya ile uyum içinde yaşamayı teşvik eden yerli Andan konsepti, kurumsal reform ve toplumsal ilerlemenin bir ölçütü haline gelen ülke anayasasına yazıldı. Wiphala, yerli çok renkli bayrak, üç renklinin yanında ulusal bir bayrak oldu ve 36 yerli dil İspanyolca yanında resmi ulusal oldu.
Yerli-sosyalist proje, neoliberalizmin defalarca başaramadığı şeyi başardı: zenginliği toplumun en yoksul kesimlerine dağıtmak ve en marjinal olanları yükseltmek. Evo ve MAS önderliğinde Bolivya bir kaynak kolonisi olarak kendini kurtardı. Darbeden önce Evo, elektrikli otomobiller için gerekli olan büyük lityum rezervlerini kamulaştırmaya çalıştı. Darbeden bu yana Tesla’nın hisseleri fırladı. Bolivya, abd ve Kanada gibi emperyalist devletlerinin çıkarlarını kaynakları ulusallaştırarak karı toplum geneline dağıtma yoluyla kesti.
Bu Evo’nun suçtu.
Darbeyle düşürülen Evo, “Benim günahım yerli, solcu ve anti-emperyalist olmaktı.” dedi.
Yerine jeanine Añez Chávez kabul etti. Muhalefet senatörü 2013’te attığı tweet’te “Şeytani yerli ayinlerden arınacak bir Bolivya hayal ediyorum” diye tweet attı: “Şehirlerimiz, dağlarda veya Chaco’da yaşayan yerliler için değildir!!! Evo’nun ayrılmasından sonra Chavez, senatoda gerekli çoğunluğu sağlayamasa da, büyük bir İncil’i tutarak geçici başkan ilan edildi.
Onun yanında aşırı sağcı Luis Fernando Camacho, durdu. Evo’nun istifasından sonra, Camacho başkanlık sarayına saldırdı, bir elinde bayrak, diğer elinde İncil. Bir papaz Camacho’nun yanında dururken bir videoda, “İncil hükümet sarayına geri dönüyor.” dedi. “Pachamama asla geri dönmeyecek. Bugün İsa Hükümet Sarayı’na geri dönüyor. Bolivya Mesih içindir.”
Muhalefetin en güçlü olduğu yerlerde, Yerli gururun sembolleri olan Wiphala bayrakları indirilip yakıldı. Polis memurları üniformalarının bayraklarını kestiler. Sembolik eylemler sokak düzeyinde şiddete dönüştü.
MAS üyelerinin evleri yakıldı. Evo’nun evi yağmalandı. Maskeli silahlı adamlar şüpheli MAS destekçilerini ve sokaklardaki yerli insanları toplayıp kamyonların arkasına yüklemeye başladılar. Bir çok protestocu öldürüldü. Evo ve MAS’ı iktidara getiren aynı toplumsal hareketler, yerli devrimlerinin kazanımlarını savunmak için sokaklara döküldü.
Kaosun ortasında, Evo’nun 20 Ekim’de yeniden seçilmesinden bu yana ülkeyi saran yerli karşıtı ırkçı nefret. Sol eleştirmenler Evo’ya karşı mücadele etmeye devam ederken, paradoksal bir şekilde onu deviren darbeden sorumlu tutuyor, seçim sahtekarlığına dair hiçbir kanıt ortaya çıkmadı. Latin Amerika Örgütü henüz belge göstermeden “usulsüzlükler” gösterdi. Ancak bir başka örgüt, Ekonomi ve Politika Araştırma Merkezi, ne düzensizlik ne de sahtekarlık buldu.
Eleştirmenleri yatıştırmak için, Evo yeniden seçimleri bile kabul etti, ancak ordunun emriyle istifa etmek zorunda kaldı ve sağcı şiddeti tırmandırdı. Kimse kafasına silah doğrultarak istifa etmez, belli ki bu bir darbeydi.
Suikastten korkan Evo Meksika’ya kaçtı ve burada sığınma hakkı verildi ve sevgi gösterileriyle karşılandı.
Bolivya’nın geleceği şu anda sokaklarda, son seçimlerde Evo’ya oy veren milyonlarca insan, eski sömürge oligarşisinin şiddetli dönüşüyle sesleri ve oyları çalınan %47’yi iktidardan uzaklaştırmanın yollarını arıyor.
Diğer eleştirmenler hala Evo’nun 13 yıllık görev süresinin çok uzun olduğunu savunuyorlar. Evo’ nun anayasa referandumunu kaybetti diyenler bir şeyi unutuyorlar Anayasa Mahkemesi’ nin kendisine yasal olarak bir dönem daha aday olması için yasal izin verdi. Yerli başkanımız için, beş yüz yıllık sömürgeleşmeden sonra 13 yıl yeterince uzun değildi.
- yüzyıl yerli direniş liderinden sözler aktaran Evo, “Geri döneceğiz.” diyerek destekçilerine güvence verdi ve Tupac’ın (Katari) dediği gibi “milyonlar olacağız.” dedi.
-Yazar hakkında, Nick Estes, makalenin yazarı, Bolivya yerli halkından, Meksika’da bir üniversitede hocalık yapıyor.
_____________
Çevirimen notu: Eğer bir gün, Selahittin Demirtaş Evo gibi başkan olursa, Kürt halkının ve işçi sınıfının yaşam standartlarını yoksulluk sınırlarının üstüne çıkarırsa, Türk bayrağının üstüne Kürt halkının ve azınlıkların sembollerini koyarsa, anayasayı değiştirerek Kürtçeyi ve azınlık dillerini Türkçe gibi yaparsa, tüm kültürlerin kardeşçe bir arada yaşamasının imkanlarını sağlarsa Bolivya’da olanların çok daha büyüğü Türkiye’de olur. Bu nedenle Medyaskopta veya başka yayın organlarında Bolivya sosyalist hareketinin kazanımlarını anlamadan yazılanları değerlendirebilmek için bu makaleyi dikkatlice okumanızı öneririm.
