KÜRESEL SİSTEMİN ULUS-DEVLET İNŞASI VE ORTADOĞU’NUN İŞGALİ
Kapitalist küreselleşme sürecinin önemli boyutlarından biri de, hem küresel sistemin merkez ülkelerinde hem de küreselleşmeye dahil edilmek istenen ülkelerde ulus ve burjuva devlet biçimlerinin yeniden analiz edimesine ihtiyaç duyulmasıdır. Burjuvazinin önde gelen ideologlarından Fukuyama ve Hontingon’un üzerinde ısrarla durdukların konulardan biri de budur. Kapitalist sistemin geçirdiği ekonomik değişim sürecine uygun yeni oluşumların kaçınılmaz olduğunu belirten burjuva ideologları, 21.yüzyılın ihtiyaçlarına yanıt veren devlet biçimlerinin analiz edilmesi için kolları sıvamış bulunmaktadırlar. Uluslarüstü sermayenin bölgesel ihtiyaçlarına bağlı olarak ulus-devletlerin yeniden biçimlendirilmesi ve aynı zamanda mevcut burjuva devlet biçimlerinin kapitalist sistemin ekonomik ve politik gelişmesine yanıt vermediği ve bir biçimiyle ‘eski’meye başladıkları, bunların ‘yeni’ biçimlerinin oluşturulmasının zorunlu bir ihtiyaç olduğuna vurgu yapmaktadırlar.
Amerika’nın yeni dönem stratejisiyenlerinden Richard Haas kaleme aldığı ‘Müdahale’ isimli kitabında bu durumu şöyle değerlendiriyor: “…Güç politik değişimi nisbeten mümkün kılacak bir çerçeve yaratabilir ama, olağanüstü istihbarat ve biraz şanstan da daha fazlası olmaksızın, gücün kendi başına spesifik siyasal değişiklikleri ortaya çıkarması pek pek mümkün değildir. Böylesi değişiklik olasılığını arttırmanın tek yolu, millet inşa etme gibi hayli kapsamlı müdahalelerden geçer. Bu ise, önce bütün muhalefeti yok etmeyi ve sonra da bir başka toplumu temelden yeniden yapılandırmayı mümkün kılacak işgali gerektirir…” Küresel sistemin politik stratejisini oluşturan bu yaklaşımın yaşam bulması ve ‘zora’ dayanılarak ulusların ve devletlerin yeniden biçimlendirilmesi için, söz konusu edilen ‘kapsamlı müdahaleler’ fiilen uygulanmaktadır.
Özellikle Fukayam’ın son yıllarda yayınlanan ‘Devletin İnşası-21.Yüzyılda Dünya Düzeni ve Yönetişim’ ile Huntingon’un ‘Devletin Yeniden Yapılandırması’ isimli çalışmaları sadece ABD’nin devlet yapısında ki değişiklikleri tartışmıyorlar, esasen, mevcut burjuva devlet biçimlerinin küresel sistemin ihtiyaçlarına göre yeniden analiz edilmesini istiyorlar. Fukayama, bu nedenle ulus ile devlet arasındaki ilişkiye özel bir dikkat çekmektedir.
“Ulus inşasının üç ayrı yönü ve aşaması vardır. İlki, ça¬tışma sonrası yeniden yapılandırma olarak adlandırılan ve Afganistan, Somali, Kosova gibi şiddetli çatışmalardan ye¬ni yeni kurtulmakta olan ülkelere ilişkindir. Buralarda devlet yetkisi tamamen çökmüş durumdadır ve temelden başlayarak yeniden inşa edilmesi gerekir. Dış güçler için buradaki mesele, güvenlik güçlerini, polisi, insani yardımı işin içine katıp elekt¬rik, su, bankacılık, ödeme sistemleri ve benzerlerini yeniden düzenlemek için teknik yardımlar alarak, istikrarın kısa dö¬nemde sağlanmasıdır.
Eğer çökmüş olan devlet, (Bosna’da oldugu gibi) uluslara¬rası yardımla bir nebze olsun istikrar sağlamayı başaracak ka¬dar şanslıysa, ikinci aşama gündeme gelir. Buradaki asıl amaç, dış müdahalenin sona ermesinden sonra da ayakta kalabile¬cek, kendi kendini idare edebilen devlet kurumları yaratmak¬tır. Başarıyla tamamlanması ilkinden daha güç olan bu aşa¬ma, dış güçlerin söz konusu ülkeden nazikçe çekilmeleri du¬rumunda kritik bir hal alır.
Üçüncü aşama, ikinciyle önemli ölçüde örtüşür. Bu aşama, zayıf devletin güçlendirilmesine ilişkindir; bu durumda dev¬let yetkisi, makul düzeyde kararlı bir biçimde mevcuttur ama mülkiyet haklarının korunması ya da temel ilköğretimin sağ¬lanması gibi bazı vazgeçilmez devlet işlevlerini yerine getire¬memektedir. Bu kategori oldukça geniştir ve merkez bankacı¬lığı ya da kur idaresi gibi alanlarda kurumsal uzmanlığa sahip olan fakat hukuk düzeni ve eğitim gibi düşük özgüllüge sahip hizmetleri sağlamakta sıkıntı çeken ülkelerden (örneğin Peru, Meksika) kurumların baştan aşağı zayıf olduğu ülkelere (örneğin Kenya, Gana) kadar uzanır.” Ulusal yapı ile devlet olgusunu iç içe geçirerek, 21 yüzyılın ‘yeni’ ulus-devletlerinin yapılandırmasını incelerken, dikkat çeken nokta, bütün bunların ‘dış güçler’ tarafından yapılmış olmasıdır. Söz konusu olan ülkelerin devlet yapılarının ‘zayıf’ olması nedeniyle, uluslararası güçlerin ekonomik ve politik ihtiyaçlarına yanıt veremediği için, düşünülen değişikliklerin, askeri güç kullanılarak yapılması tercih edilmektedir. Bu düzenleme ilgili ulusun bütün toplumsal yaşantısını kapsamaktadır. Hiç şüphesiz ki sorunun esası, işgale yol açan ülkelerin veya ulusların geleceğinin inşaa edilmesi değildir. Amaç, Küresel kapitalist sistemin bu ülkelerde bütünlüklü olarak egemen kılınarak, küresel sömürge alanlarının geliştirilmesidir.
R. Haas gibi uluslaştırmada askeri işgallare özel bir önem veren Fukuyama, ikinci dünya savaşından sonra Almanya ve Japonya başta olmak üzere dünyanın bir çok ülkesini işgal kuvvetleriyle uluslaştırma politikasını -aslında devletin yeniden inşaası bn.- izlediklerini belirtemektedir. « Birleşik Devletler’in, işgalci güç olduğu savaş sonra¬sı Almanya ve Japonya’da olduğu gibi, ulus inşasında başa¬rılı olduğu düşünülür. Bu kitabın konusu olan idari kapasite açısından bakıldığında, böyle bir şeyin gerçekleşmediği açık¬tır. Hem Almanya hem Japonya, daha Birleşik Devletler onları yenmeden çok önce, güçlü bürokratik devletlerdi. Gerçekten de, bu devletlerin büyük güç olmalarına ve uluslararası sistem için önemli tehdit haline gelmelerine yol açan şey, devletleri¬nin gücüydü. Her iki ülkede de devlet aygıtları savaştan sağ çıktılar ve dikkate değer ölçüde küçük değişimlerle savaş son¬rası dönemde korundular. Birleşik Devletler’in her iki örnek¬te başarıyla gerçekleştirdiği şey, meşruiyet temellerini otorita¬rizmden demokrasiye çevirmesi ve savaşı başlatan eski kadro¬ları temizlemesiydi. Amerikan işgal güçleri, Japon bürokrasisinin yetkinliğini ve parçalanmışlığını ciddi ölçüde görmez¬den geldi ve üst düzeyde birkaç degişiklikten fazlasını yapma¬dı. Almanya’da savaş sonrası demokratik yönetim, çok övülen sivil servislerini Nazi dönemi kanunlarına göre yönetmek için müttefiklerden izin istedi. Başlangıçta görevden alınan 53.000 daimi sivil hizmetliden, 1000 tanesi dışındakilere görevleri iade edildi.
Birleşik Devletler, Küba, Filipinler, Haiti, Dominik Cumhuriyeti, Meksika, Panama, Nikaragua, Güney Kore ve Güney Vietnam da dahil pek çok ülkede, işgalci güç olarak hareket etti ve/veya müdahalde bulundu. Birleşik Devletler, bu ülkelerin hepsinde, seçim düzenlemek ve ekonomik kalkınmayı destelemek gibi ulus inşasına denk düşen faaliyetleri icra etti… » 2. Dünya şavaşının başlatıcısı iki faşist emperyalist ülkenin savaş yenilgisinden sonra, devlet yapılarını olduğu gibi korudukları ve esasen faşist kadroların devletin yönetim merkezinde yer almaya devam ettikleri gibi yönlendirici pozisyonda kaldıkları anlaşılmaktadır. Bu iki ülkenin emperyalist kapitalist sistem içerisinde, ABD denetiminde yeniden aktif hale getirilmesi için, savaş öncesi devletin temel yapısının korunması özellikle tercih edildi. ABD bu iki ülkede önemli oranda askeri güç bulundurmakla birlikte, bu ülkelerin devlet yapısında şiddete dayanan bir değişik politikası uygulanmadı. Dönemin uluslararası güç ilişkileri nedeniyle bu pek mümkün görünmüyordu. Ancak ABD, yukarda sıralanan söz konusu diğer ülkeleri askeri güç olarak işgal etti ve kendisine uygun devlet tiplerini uygulamaya koydu. Yani dışardan ‘zor’a dayanan ve genelde işgalci askeri güç kullanarak gerçekleştirmeye çalıştı.
Kürselleşme politikalarıyla birlikte uygulanmaya konulmak istenen devletin ‘yeni’den inşaası stratejisi için en uygun zemin olarak değerlendirilen 11 Eylül 2001 tarihinden hemen sonra ‘21. yüzyıl devletleştirme’ operasyonları fiilen başlatıldı.
« Yoksul ülkelerdeki devletlerin yetersizliği, gelişmiş ülkeleri daha doğrudan etkiler hale geldi. Soğuk Savaş’ın sona erme¬siyle birlikte, Balkanlar’dan Kafkaslar’a, oradan da Ortadoğu, Orta Asya ve Güney Afrika’ya kadar uzanan bölgede pek çok başarısız ve zayıf devlet ortaya çıktı. Devletin çöküşü ya da zayıflığı, 90’lı yıllar boyunca, Somali, Haiti, Kamboçya, Bosna, Kosova ve Doğu Timor’da insan hakları ve insanlık felaketlerinin yaşanmasına yol açtı. Birleşik Devletler ve diğer bazı ül¬keler bir süre, bu sorunlara bölgesel nitelikteymiş gibi davran¬dılar ama 11 Eylül olayı, devlet yetersizliğinin devasa bir stra¬tejik meydan okuma olduğunu kanıtladı. Radikal İslamcı te¬rörizmin kitle imha silahlarının erişilebilirliğiyle bir araya gel¬mesi, zayıf yönetimlerin yarattığı sorunlar yüküne ciddi bir güvenlik boyutu ekledi. Birleşik Devletler, yürütülen aske¬ri harekatların ardından, Afganistan ve Irak’ta devlet inşası için önemli yeni sorumluluklar üstlendi. Devletin etkinliğini ve kurumları hiç yoktan yaratmak ya da var olanları destek¬leme becerisi, birdenbire gündemin ilk sırasına yerleşti ve bu, dünyanın önemli bölgelerindeki güvenliğin temel şartı olaca¬ğa benziyor. Dolayısıyla, devlet zayıflığı, hem ulusal hem uluslararası boyutları olan bir gündem maddesidir. » Dünyanın stratejik bölgeleri olarak bilinen, Kafkasya, Balkanlar, Ortadoğu, Asya, Afrika vb. bölgelerin sosyal-ekonomik-kültürel yapısına uygun olarak, ‘zayıf’ ulus-devletlerden küresel ölçekli bölgesel ‘güçlü’ devlet biçimlerinin oluşturulması benimsenen stratejinin bir parçasını oluşturmaktadır. Ortadoğunun işgal edilmesi, aynı zamanda, küresel sistemin ekonomik ve politik yapısına uygun devlet biçimlerinin deneme alanı olarak işlev görmektedir. Küreselleşmenin ekonomik ve politik ilişkilerde daha güncelleşmesi ise, bölgesel alanlardaki etkinliğinin hızla artmasına yol açtı. Kapitalistlerin politik uygulamaları sonucu bölgesel çatışmaların yoğunlaştığı bölgelerde işgal kuvvetleri fiilen kullanıldı ve bölgesel değişimler ‘zor’ kullanılarak gerçekleştirildi.
Küresel sistemin yeniden yapılandırma stratejisine bağlı olarak, 1989 yılında, dünya bankası tarafından hazırlanan raporda geri ülkelerde devlet yapısının ‘yeniden inşaa edilmesi’ için, ‘yönetişim kirizi’ politikası uygulanmaya konuldu. Söz konusu projenin uygulanma alanı olarak, Afrika, Ortadoğu ve bir kısım asya ülkeleri belirlendi. Dünya bankasının «Gelişme ve Yönetişim » isimli raporunda 3 ana başlık altında belirlenmiş; “a) Siyasal rejim biçimi, b) Bir ülkenin ekono¬mik ve sosyal kaynak gelişiminin yönetiminde yet¬ki kullanım süreci, c) Politik tasarlama ve formüle etme, uygulama ve işlemlerini yerine getirmede devletlerin kapasitesi”ni küresel kapitalist ekonomiye göre yeniden uyarlanmasıdır. Dünya Bankası’nın belirlediği politik değerlendirmede söz konusu ‘devlet-ulus yönetişim ilişkisi’ aynı zamanda küresel sömürgeleştirmenin ‘ulus-devlet biçimlerinin’ yeniden tanımlanmasıdır. Özellikle ekonomik ve sosyal gelişmelere bağlı olarak siyasal sistemlerin devlet yapısının/biçiminin yeniden belirlenmesi istenirken, «piyasa-devlet, devlet-toplum, devlet-birey » ilişkisi üzerinden bir yapılanma esas alınmaktadır. Bu esas olarak küresel kapitalist sistemin ekonomik ve politik uygulamalarına uygun bir yönelimi idame etmektedir. Diğer bir tanımlama ile stratejik bölgelerde bulunan mevcut devlet biçimlerinin ihtiyaca yanıt vermedikleri için, bunların yerine küreselleşme sürecine uygun olarak hazırlanan ‘yönetişim devlet’ biçimi önerilmektedir. Hem uluslarüstü tekellerin hem de küresel merkez devletlerin insiyatifinde, Dünya Bankası’nın hazırlattığı ‘yeni’ ulus-devlet projesi, geçmiş devlet biçimlerinden farklı olarak, küresel sömürgeci devletlerin insiyatifinde bağımlı bölgesel sömürge devlet tiplerinin yaratılmasını hedeflenmektedir.
Burjuva devlet teorisinin ‘yeni’ uzmanı Fukuyama, her çağa uygun olarak ortaya çıkan burjuva devlet biçimlerinin bugünkü küresel gelişmeye uyum sağlamadıkları gerekçesiyle yenilenmeye ihtiyaç olduğunu sıkça vurgulamaktadır. Aynı zamanda, dünyanın ekonomik ve askeri gücünün çok önemli bir kesiminin ABD merkezli olması nedeniyle ‘yönetişim devlet’ biçiminin yöntemi merkezinin de ABD olmasını savunmaktadır. Çünkü savunulan devlet yapısının uygulanmasında temel strateji, küresel ölçekli ekonominin dünya üzerindeki egemenliği ve şiddetin uygulanması bakımından askeri güç kullanımını esas almaktadır. Bu iki temel olgunun ön plana çıkmasının nedeni ise; zayıf devletlerin saf dışı bırakılıp ‘güç’ devletlerin yaratılması stratejisidir. Küresel merkez güçler devlet yapılarını, kendi iç dinamikleriyle, uluslarüstü sermayenin ihtiyaçlarına göre ‘yeni’den biçimlendirirken; enerji yataklarının yoğunluklu olduğu bölgelerde zor kullanılarak ‘eski’ devletin yerine ‘yeni’ tipten küresel burjuva devletlerin kurulması planlandı. 11 Eylül 2001 sürecinde, bir çok alanda olduğu gibi, zor kullanılarak ‘yönetişim devlet’ inşasına başlanması ulusararası bir politika olarak benimsendi. Ortadoğu ve yakın çevresinin askeri işgalle dönüştürülmesinin bir boyutunu bu sorun oluşturmaktadır. Irak işgalindeki anlaşmazlığa rağmen, küresel işgalin bölgeden zaferle çıkması, benimsenen küresel devlet modelinin uygulanma alanı olarak Ortadoğunun seçilmesi, gelişmiş küresel güçlerin ortak bir yönelimidir ; “…devletin zayıflığının uluslararası boyutları, yani istikrarsızlığın nasıl devlet zayıflığı tarafından yön¬lendirildiği, bu zayıflığm uluslararası sistemde egemenlik ilkesini nasıl erozyona uğrattığı ve demokratik meşruiyet sorunlarının uluslararası düzeyde Birleşik Devletler, Avrupa ve uluslararası sistem içinde yer alan diğer gelişmiş ülkeler arasındaki tar¬tışmaları nasıl belirler hale geldiği üzerinde duruluyor.”
Devletin politik karekterinin yeniden tanımlanmasına dikkat çeken Fukuyama, kapitalist sistemin girdabında olan ‘yoksul ülkelerdeki devletin ihtiyaca yanıt vermediği’ için bunların yeniden analiz edilmesi ve 21.yy küresel sömürge devlet tiplerinin yeniden ‘inşa’ edilmesini savunmaktadır. Devletlerin yeniden biçimlendirilmesi, aynı zamanda ulusların küresel sistemin ekonomik ve politik yapısına göre sorgulanmasına ihtiyaç duymaktadır. Dünya kapitalist siteminin geçirmekte olduğu evrenin uluslar üzerindeki değişiminin analiz edilmesi ve ulus-devletlerin de buna göre, küresel bağımlılığa göre işlevli hale getirilmesi gerektiği bilinçli olarak ön plana çıkartılmaktadır. Özellikle küresel kapitalist sisteminin stratejik kurumları olarak bilinen Dünya Bankası, Dünya Ticaret Örgütü ve Uluslararaıs Para Fonu’nun ayrı kanallardan yaptıkları çalışmaların bir noktada bütünleşmeside tesadüfü bir durum değil. Yapılan bütün araştırmalar ya da hazırlatılan raporlar, küresel sistem düzeyinde ulusların kendi içerisinde geçirdikleri evreler, ve aldığı veya alacağı yeni biçimler üzerinde dururken, aynı zamanda küresel emperyalist devletler ile bölgesel bağımlı sömürge devletler arasındaki ilişki ve buna uygun devlet biçimlerinin oluşturulması üzerinde durmaktadırlar.
Söz konusu politikaların ana unsuru burjuva devletlerin zayıflatılması yada etkisizleştirilmesi olmadığı tam tersine, 21.yüz yılın ihtiyaçlarına yanıt veren güçlü devletlerin kurulması savunulmaktadır. Mevcut devletler içerisinde yapılan kıyaslamalarda özellikle ön plana çıkartılan nokta ; bugünkü devletlerin yetersiz ve güçsüz olduklarını, kapitalist sistemin ekonomik ve politik gelişme süreçlerine uyumda başarılı olamadıkları bu nedenle, küresel sermayenin ihtiyaçlarına yanıt veren, değişim süreçlerini hızlı tamamlayabilen, bölgesel askeri gücünü kullanabilen devlet biçimlerine ihtiyaç duymalarıdır. Özellikle bölgesel alanlarda devletin politik iç biçimlenmesinin stratejik ana unsuru, küresel sistemin sömürgecilik politikalarına yanıt vermesidir. Ulus devlet biçimlerinin ortadan kaldırılması söz konusu değildir. Ancak bugünkünden farklı bir işleve sahip, ulus-devletlerin oluşturulması ve bunun bölgesel düzeyde organize edilmesi söz konusu politikalardan en önemlisini oluşturmaktadır.
Liberalizasyon politikasına dayanan, sermayenin uluslarası alanda serbest dolaşımının bütünlüklü olarak tamamlanması, devlet endeksli tekellerin özelleştirilmesi vb. etkenlerle ‘liberal devletler’ politikası, sanıldığı gibi devletin küçültülmesi ve etkisinin sınırlandırılması değildi. Bu yanılsama doğal olarak, burjuva devletinin müdahale alınının da sınırlandırılması olarak algılandı. Ancak Fukumaya, Haas, Huntington ve Barnett gibi Pentagon stratejisiyenlerinin savunduğu, sermayenin daha üst düzeyde küresel bir yapıya kavuşturulmasına bağlı olarak, devletin etki gücünün zayıflatılması değil aksine güçlendirilmesi, toplumsal ve politik alana daha aktif olarak müdadele edebilmesi için, söz konusu devletlerin yeniden yapılandırılmasına ihtiyaç olduğudur. Ve bunu sürekli vurgulamaktadırlar.
Devlet biçimlerinin yeniden tanımlanması istenirken özellikle ekonomik yönetişim sistemine uygun politik yönetişimlerin oluşturulmasını, faaliyet alanlarının yeniden tanımlanması gerektiğini ve özelliklede bölgesel stratejilerde daha aktif rol alabilecek devlet biçimlerinin uygulanmaya konulmasını savunmaktadırlar. Devletin işlevli hale getirilmesi için ileri sürülen unsurlar şöyle sıralanmış:
“Minimum işlevler;
*Sadece kamu kullanımına ayrılmış malların temini
*Savunma, kanun ve nizam
*Mülkiyet hakları
*Makro ekonomik yönetim
*Kamu sağlığı
*Adaletin iyileşmesi
*Yoksulların korunması
*Orta düzeyde işlemler
Çevresel faktôrlerin dikkate alınması
* Eğitim, çevre
*Tekellerin düzenlenmesi
*Bilgilendirmedeki hatalar, eksiklikleri giderme
*Sosyal sigorta
Etkin işlevler;
*Endüstriyel politika
*Servetin yeniden dağıtımı”
Küresel kapitalist devleti yeniden tanımlayan yukardaki alt başlıkların hayata geçirilmesinde ülkelerin sosyal, politik ve kültürel yapısına göre bir kısım farklılıklar ortaya çıkabilir. Küresel burjuva devlet biçimlerinin ana parametresini oluşturan söz konusu maddeler, devletin zayıflatılması ve küçültülmesi değil aksine müdahale alanlarının çok daha kapsamlı hale getirildiğini ortaya koymaktadır. Yukarda belirtildiği gibi, küresel sömürge uluslar ve devlet biçimleri yaratmak söz konusu olduğunda özellikle askeri güç öncelikli olarak ön plana çıkmaktadır. Küresel işgallere dayanan bir uluslaşma ve devletleşme politikası esas alınmaktadır. Balkanlarda bu strateji bir biçimiyle uygulanmaya konuldu ve Balkanlar küresel sisteme dahil edildi. Uluslarüstü sermaye bakımından öncelikli olarak ön plana çıkan Ortadoğu’da, 21. yüz yılda küresel devlet biçimlerinin inşası, askeri güç kullanılarak sağlanmaya çalışılmaktadır.
Özellikle ‘Büyük Ortadoğu Projesi’(BOP) kapsamı içerisinde bulunan bütün ülkeler, küresel sömürge ulus-devletleri kapsamındadır. Ortadoğu ve Avrasya kıtasında bulunan ülkelerin bugünkü ulus-devlet yapılarının ‘yönelişim’ eksenli 21 yüzyıl ulus-devlet biçimlerine dönüştürülmesinde ‘zor’a dayanan değişim esas alınmaktadır. Bu nedenle bölgesel küresel işgal’in başlatılması, aynı zamanda bu sürecin hızlandırılmasıdır.
“Afganistan ve Saddam sonrası Irak, ortaya çok farklı zorluklar çıkarıyor. Afganistan modern bir devlete hiç sahip ol¬madı. 1970’lerdeki siyasal karmaşanın başından beri var olan monarşinin egemenliği altındaki Afganistan, başkent Kabil dışında devlet erişimi asgari olan, geniş ölçüde bir kabileler konfederasyonu olarak kaldı. Komünistlerin kötü yönetimini ve sivil savaşı takip eden yıllar da, zaten zayıf olan bu devlet¬ten geriye kalanları süpürdü. Taliban’ın ihracı sonrası ulus inşasına, tamamen dışarıdan sağlanan kaynak ve rehberlikle te¬melden girişilmeliydi. İşin büyüklüğü ve Birleşik Devletler ile diğer bağışçıların görece cimriliği göz önüne alındığında, modern bir devlet (hele bir demokrasi) kurma umudu, yılgınlığa düşürecek kadar azdır.
Irak ise, gerek insani gerek maddi daha bol kaynaklara sa¬hip, çok daha gelişmiş bir ülkeydi. Buradaki sorun, işleyen ku¬rumların ya çökmüş ya da savaşın hemen ertesinde Birleşik Devletler tarafindan dağıtılmış olması ve bunların yeniden in¬şa edilmeleri gereğiydi. İdari kapasitenin çok büyük bir kısmı, müdahaleyi izleyen genel yağma ve kargaşa ortamında kaybe¬dildi. Savaş sonrası Almanya, Japonya ve çok sayıda eski ko¬münist rejimde olduğu gibi, Saddam sonrası Irak’ta da devlet inşası, eski rejim yanlılarının yeniden güçlenmesine engel ol¬mak amacıyla sekteye uğratıldı. Totaliter rejim görmüş bir ku¬şak, siyasal manzarayı egemenliği altına aldı ve idari yetkinliğe ya da politik yeteneğe sahip pek az kişiyi askeriyenin ya da ik¬tidar partisinin dışında bıraktı.” ABD önderliğinden özellikle NATO eksenli askeri güçler iki stratejik ülkeyi işgal ederek buralarda kendi sistemlerine yanıt veren bir yapılandırmaya gitmeye çalışmaktadırlar. Hem Afgansitan’da hem de Irak’da, oluşturulmaya çalışılan ve tamamen gelişmiş küresel güçlerin bürokrasisi tarafından organize edilen ‘yeni’ devlet sistemi, eğer başarılırsa, bu devlet biçimleri bölge genelinde uygulanmaya konulanacaktır. Söz konusu iki devlet dağıtılıp yeniden inşaa edilirken, iddia edildiği gibi, ‘eski’ devlet yöneticilerinin esası saf dışı edilmedi. Almanya ve Japonya örneğinde olduğu gibi, eski kadroların önemli bir kesimi, ‘yeni’ devletten görevlendirildiler. Burada söz konusu olan insan unsurundan çok, devletin rolü ön plana çıkmaktadır. Bölgesel küresel devletlerin fonksiyonlarını belirleyen ‘minimum işler, çevresel faktörler ve etkin işler’ biçimindeki 3 ana unsur etkin kılınarak uluslarüstü sermayenin belirlediği makro ekonomik programların uygulanması için de askeri olarak daha aktif hale getirilmesi amaçlanmaktadır. Pentagon tarafından ‘serseri devletler’ ya da ‘terörü besleyen devletler’ olarak gösterilen ve küresel sisteme uyum sağlamayamayan ‘başarısız devletlerin’ çok daha hızlı bir şekilde değişime uğratılması ve 21. yy. burjuva devlet modelinin uygulanması için askeri güç kullanımı esas alınmaktadır.
ABD, küresel kapitalist sistemin egemenliğine uyum sağlamayan devletlerin hangi biçimlerde olursa olsun değiştirilmesini zorunlu görmektedir. Birinci ve İkinci dünya savaşında, özellikle İngiltere ve Fransa tarafından yapay olarak kurulan ve daha sonra ABD tarafından korunan bir çok Ortadoğu devletinin tarihsel işlevini tamamladığı düşünülüyor. Bunların 21.yüzyılın küresel stratejisine yanıt vermediği için zor kullanarak değişirilmesi ve yerine ‘yeni’ tipte burjuva devlet biçimlerinin kurulması ve ulus-devletin yeniden reorganize edilmesi söz konusu stratejinin ana halkasından birini oluşturmaktadır.
Kapitalist küresel sistemin devletin politik şekillenmesinde ‘ulus-devlet’ler, egmeneliklerini ‘küresel yönetişime’ bırakmaktadırlar. Oluşturulan ‘yeni’ ulus-devletlerin, Dünya Ticaret Örgütü’nün yasaları olarak bilinen ‘çok taraflı yatırım anlaşması’nı imzalamaları da bir zorunluluktur. Böylece “ulusal egemenlik yerini küresel yönetişime bırakıyor”, “küreselleşme koşullarında ulusal egemenlik ve devletlerin iç işle¬rine karışmama diye bir şey yoktur” söylemleriyle emperyalist güçlerin saldırı, paylaşım ve sömürge¬leştirme pratiklerinin meşrulaştırılması sağlanıyor, emperyalist saldırganlığın yolu döşeniyor.
Fukuyamanın, ulusun ve devletin ‘yeniden’inşasına verdiği iki örnek; Afganistan ve Irak, 21. yüzyılın bölgesel sömürgeci politikaların ve buna uygun devlet tiplerinin yaratılması “aynı za¬manda imparatorluğun ve küresel yönetişimin tescil edilmesi pratiğidir. Çok açık ki yönetişim, ABD’nin küresel yönetiminin kurum, araç ve huku¬kunu ifade ediyor…
Emperyalist küreselleşme döneminde devlet soru¬nu/konusu uluslararası bur¬juvazinin temel gündem maddesidir. Uluslararası ka¬pitalizm, `yönetişim devleti’ formunda yeni bir ulus-dev¬let tipi yapılandırıyor…” Bu ‘yeni’ tipten kürsel ulus-devlet modelinin pratik uygulaması bölgelerin ekonomik, sosyal ve tarihsel gelişme eğilimlerine göre bir kısım farklılıklar göstermesine rağmen, özellikle Ortadoğu bölgesinde askeri işgallerle gerçekleştirilmeye çalışılmaktadır.
