YUSUF YAVUZ / AÇIK GAZETE – Niğde Belediyesi ve TOKİ’nin Selçuklu, Karamanoğulları ve Osmanlı dönemlerinden izler taşıyan tarihi Kale Mahallesi’nde yürüttüğü kentsel dönüşüm projesi için Cumhurbaşkanı kararı ile çıkarılan acele kamulaştırma kararı Danıştay tarafından iptal edildi…
Niğde Belediyesi ve TOKİ tarafından yürütülen Niğde Kale Mahallesi’ndeki kentsel dönüşüm projesi için Cumhurbaşkanı kararı ile 20 Ocak 2021’de acele kamulaştırma çıkarıldı. Ertesi gün Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren kararın ardından proje alanından yıkım çalışmalarına başlandı. Ancak evlerini terk etmek istemeyen mülk sahiplerinin açtığı dava, Türkiye’de yaşanan birçok sorunun kaynağını oluşturan keyfi yönetim uygulamasını da ortaya çıkardı. Davayı gören Danıştay 6. Dairesi, davalı idarelerden acele kamulaştırma kararına dayanak oluşturan planın gönderilmesini istedi. Ancak acele kamulaştırma kararından tam 6 ay sonra hazırlanan planın gönderilmesi üzerine Danıştay bu planın acele kamulaştırma kararına dayanak oluşturamayacağına hükmederek Cumhurbaşkanı Kararı’nın yürütmesini durdurdu. Davanın avukatlarından İsmail Hakkı Atal, uygulamada öncelikli olması gereken koruma amaçlı imar planının Cumhurbaşkanı kararından 6 ay sonra çıkarılmasının hukuka aykırı olduğuna hükmedildiğine işaret ederek, “Böylece, kurumların baypas edildiği Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde idari işlemler silsilesinin hukuka aykırı bir şekilde, gelişigüzel, karmakarışık tesis edildiği de bir kez daha ortaya çıktı” değerlendirmesinde bulundu.
Niğde Belediyesi ve TOKİ tarafından uygulamaya konulan Niğde Kale Mahallesi kentsel dönüşüm projesi için Cumhurbaşkanı kararı ile acele kamulaştırma kararı çıkarıldı. 30 Ocak 2021’de Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren kararın ardından proje sahası olan Kale Mahallesi’nde uygulamaya geçildi. Gerilimli bir sürecin ardından Aralık 2021’de yıkım çalışmalarına başlanan tarihi dokuya sahip mahallede yaşayan bazı mülk sahipleri evlerini terk etmek istemedikleri için Mayıs 2021’de konuyu yargıya taşıdı.
DANIŞTAY, CUMHURBAŞKANI KARARININ YÜRÜTMESİNİ DURDURDU
İlgili Cumhurbaşkanı kararının iptali istemiyle Cumhurbaşkanlığı’na karşı açılan davayı gören Danıştay 6. Dairesi, davalı idareden karara dayanak teşkil eden planın gönderilmesini talep etti. Ancak Danıştay’ın talebi üzerine acele kamulaştırma kararına dayanak oluşturan herhangi bir imar planının hazırlanmadığı ortaya çıktı. Danıştay’ın üç kez talep ettiği plan, acele kamulaştırma kararından 6 sonra hazırlanarak mahkemeye gönderildi. Bunun üzerine Danıştay, söz konusu planın acele kamulaştırma kararı için bir dayanak oluşturamayacağına hükmederek 29 Ocak 2021 tarihinde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından imzalanan kararın yürütmesini durdurdu.
‘ACELE KAMULAŞTIRMANIN DAYANAĞI OLAN PROJE SUNULAMADI’
Danıştay 6. Dairesi’nin 24 Mart 2022 tarihinde oy birliği ve itiraz yolu kapalı olmak üzere aldığı yürütmeyi durdurma kararında, “Uyuşmazlığa konu taşınmazın acele kamulaştırılmasına ilişkin Cumhurbaşkanı kararının 29/01/2021 tarihinde tesis edildiği, davalı idareler tarafından dairemizce verilen ara kararlarına sunulan cevaplarda, acele kamulaştırmanın dayanağı onaylı projesi ve kamu yararı kararına ilişkin bilgi ve belge sunulmadığı, acele kamulaştırma işleminin dayanağı olarak sunulan imar planının ise dava konusu işlemin tesis edildiği tarihten sonra Kayseri Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından 29. 07. 2021 tarihinde uygun bulunduğu görülmektedir. Bu durumda, dava konusu işlemden sonra Kayseri Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından uygun bulunan koruma amaçlı imar planının dava konusu acele kamulaştırmanın dayanağı olamayacağı, davalı idareler tarafından da acele kamulaştırmanın dayanağı onaylı projesi ve kamu yararı kararına ilişkin bilgi ve belge sunulmadığı açık olduğundan, dava konusu acele kamulaştırma işleminde hukuka uygunluk bulunmadığı, uygulanması halinde giderilmesi güç veya imkânsız zararların doğmasına yol açacağı sonucuna ulaşılmıştır” ifadelerine yer verildi.
CUMHURBAŞKANLIĞINDAN ‘DAVADA SÜRE AŞIMI VAR’ SAVUNMASI
Davalı idare olan Cumhurbaşkanlığı tarafından Danıştay’a gönderdiği savunmada, davada süre aşımı bulunduğu ifade edilerek şöyle denildi: “2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun 27. maddesi dikkate alındığında acele kamulaştırma işleminin sebep unsuru bakımından Cumhurbaşkanına takdir yetkisi verildiği, başka bir deyişle, idarelerce yapılacak hizmet ve yatırımların gerektirdiği kamulaştırmaların aceleliğine karar verme yetkisinin Cumhurbaşkanına bırakıldığı, dava konusu acele kamulaştırma kararının kanuna ve mevzuata uygun olduğu savunulmuştur.”
NİĞDE BELEDİYESİ: KARAR HUKUKA UYGUN VE KAMU YARARI TAŞIYOR
Niğde Belediyesi’nin Danıştay’a sunduğu savunmada ise dava konusu işlemin kapsamında olan yenileme alanının tamamının 1. ve 2. Derece arkeolojik sit ve kentsel sit olmasından dolayı birçok tarihi eser bulunduğu belirtildi. Niğde Kalesi ve çevresinde bulunan tarihi eserlerin bakımsız kaldığı ve çevresindeki çarpık, köhne ve eski yapılaşmaların bölgenin korunup yaşatılmasına zarar verdiği kaydedilen Niğde Belediyesi’nin savunmasında, konuyla ilgili çıkarılan Cumhurbaşkanı kararının hukuka uygun olduğu ve kamu yararı taşıdığı savunuldu.
AV. İSMAİL HAKKI ATAL: ‘İŞLEMLER HUKUKA AYKIRI TESİS EDİLİYOR’
Davanın avukatlarından İsmail Hakkı Atal, uygulamada öncelikli olması gereken koruma amaçlı imar planının Cumhurbaşkanı kararından 6 ay sonra çıkarılmasının hukuka aykırı olduğuna hükmedildiğine işaret ederek, “Böylece, kurumların baypas edildiği Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde idari işlemler silsilesinin hukuka aykırı bir şekilde, gelişigüzel, karmakarışık tesis edildiği de bir kez daha ortaya çıktı” değerlendirmesinde bulundu.
‘TARİHİ KALENİN ALTINDA BİLİNMEYEN TÜNELLER ORTAYA ÇIKTI’
Anadolu Selçuklu devleti döneminden kalma bir yerleşim olan Niğde’deki tarihi Kale Mahallesi’nin 11 taşınmaz dışında Niğde Belediyesi tarafından yıkılarak dümdüz edildiğinin altını çizen Atal, “Kale Mahallesinin altında evleri birbirlerine bağlayan tarihini bilemediğimiz tüneller ortaya çıktı. Doğal ve kültürel varlıklarımızın daha fazla yok edilmemesi için kuvvetler ayrılığı, bağımsız yargı ve parlamenter rejim” çağrısında bulundu.
BAKAN ERSOY ‘ÜZERİMİZE NE DÜŞÜYORSA YAPACAĞIZ’ DEMİŞTİ
Öte yandan Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy, 18 Aralık’ta Niğde’ye yaptığı ziyarette kale ve çevresinde yürütülen yenileme projesiyle ilgili yaptığı incelemenin ardından “Kale bölgesine yapılan çalışma gerçekten başarılı bir çalışma biz orayı hızlandırma kararı aldık. Bakanlığımıza ait yapılar var hem oradaki proje ile ilgili kurum kararlarının hızlandırılması hem de bakanlığımıza ait binaların restorasyonu ve projeye uygun bir şekilde işlenmesi konusunda mutabık kaldık. İnşallah projenin hızlı bir şekilde hayata geçmesi için üzerimize ne düşüyorsa bizde yapacağız” açıklamasında bulunmuştu.
BELEDİYE BAŞKANI ÖZDEMİR BAKAN ERSOY’UN DESTEĞİNİ DUYURMUŞTU
Niğde Belediye Başkanı Emrah Özdemir de geçtiğimiz Ocak ayında Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy’u ziyaret ederek kentsel yenileme projesine destek aldığını açıklamıştı. Bakan Ersoy ile yapılan görüşmenin ardından bir açıklama yapan Niğde Belediye Başkanı Emrah Özdemir, “Kültür ve Turizm Bakanımız Mehmet Nuri Ersoy’u ziyaret ettik. Kale ve Çevresi Kentsel Yenileme ve Koruma Projemiz ilgili bakanımızdan tam destek aldık. İnşallah ilerleyen günlerde gerek Kale ve Çevresi Kentsel Yenileme ve Koruma Projesi gerek Kent Müzesi gerekse diğer taleplerimizle ilgili müjde vermeye devam edeceğiz” ifadelerini kullanmıştı.
TARİHİ KALE MAHALLESİ FARKLI DÖNEMLERİN MİRASINI BARINDIRIYOR
13. Yüzyıl Selçuklu dönemine ait önemli kültürel miraslardan biri olan Niğde Ulu (Alaaddin) Cami başta olmak üzere birçok tarihi yapıyı barındıran Niğde Kale Mahallesi’nde Anadolu Selçuklu, İlhanlılar, Karamanoğulları Beyliği ve Osmanlı dönemlerine ait çeşitli mimari eserler yer alıyor.
