FARUK ESKİOĞLU / AÇIK GAZETE – Basının “Rakamların Efendisi” diye tanımladığı finans danışmanı Enver Kannur, “İngiltere ekonomisi şimdi zatürre ama acil tedavi görmezse vereme doğru gidiyor” dedi.
Türk- İngiliz Ticaret ve Sanayi Odası eski yönetim kurulu üyesi, Accounting Direct Plus Ltd’den Enver Kannur ile İngiltere’deki ekonomik çalkantı ve sterlinin geleceği ile Türkiye’den İngiltere’ye sermaye kaçışını konuştuk.
Londra’da yaşayan Kıbrıs kökenli Kannur ile söyleşimiz şöyle:
– İngiltere’deki ekonomik calkantıyı siz nasıl değerlendiriyorsunuz?
– Liz Truss kendisini seçenlerin gündemini gerçekleştirmek için başbakanlık koltuğuna oturdu. Yaptığı mini bütçe kesinlikle zenginleri daha zengin edecek nitelikte. Bu açıdan ‘zenginlerin başbakanı olarak geldi’ diyebiliriz Her ne kadar “dışarıdan yatırımı çekmek ve ihracatı artırmak için” zenginlerden yüzde 45 yerine yüzde 40 vergi almayı amaçladığını belirtse de ülkedeki makro ekonomik dengeleri sarstı. Sonuçta eleştiriler karşısında geri adım attılar fakat bu hükümete güveni başından sarstı. Hükümet vergi politikasında çalışanları da düşünmesi ve onların yaşam standartını da koruması gerekirdi. Truss’ın tek yanlı davranışı tepkilerin büyümesine neden oldu.
– Sterlinin düşmesini nasıl değerlendiriyorsunuz?
– Bütün dünyada olduğu gibi ABD Merkez Bankası’nın faizleri artırması dolar karşısında sterlinin değerini de düşürdü. İngiltere hükümeti salgın zamanında kesenin ağzını açtı fakat bunları iç ve dış borçlarla yaptı. Hükümetin artan dış borçlar kapatmak ve Brexit’ten olumsuz etkilenen dış ticaret oranlarını düzeltmek için gelirini artırması bekleniyordu. Truss, tam tersini yaparak zenginlerden daha az vergi alacağını belirterek gelirini azaltacağını söyledi. Bu durumda dışarıdaki alacaklıların sterline olan güveninde keskin düşüş yaşandı. Sterlinin düşüşü Bank of England (İngiltere Merkez Bankası) açısından faiz artırımına zorlayıcı bir neden oldu. Sterlin ancak kendisine verilen faiz arttıkca değerlenecektir. Fakat bu da kredi borcu olan ev sahipleri ve tüketicileri çok kötü etkileyecektir. Ayrıca domino etkisiyle zorunlu tüketim maddelerinden kiralara her şey yükselecektir.
Ekonomik kriz, hayat pahalılığı, artan enerji fiyatlarıyla boğuşan halk, aylık “mortgage” ya da ”tüketici kredisi” faizlerini de katlananarak ödemek zorunda kalacaktır. Ayrıca hükümetin bütçede gelir artırıcı önlemlerini engelleyen bir başka olgu da Ukrayna savaşıdır. İngiltere’nin Ukrayna’ya ekonomik ve askeri desteği bütçede pek de konuşulmayan bir kara deliktir. Bunun faturasını da zaten omuzlarındaki yükü taşımakta zorlanan halk ödemektedir.
– İşçiler bu duruma “Yetti artık!” diyerek grevle karşılık veriyor…
– Haklılar. Hükümet kendisini bir açmaza soktu. Enflasyon artarken ücretleri düşük tutmaya çalışıyor. Gerekçeleri de enflasyon daha çok artmasın, faizler artmasın… İşçiler de bu krizin faturasını yalnız ödemek istememekle haklılar. Grevler ülke çapında yayıldı. İşsizliğin yüzde 3’lere düştüğünü varsayarsak hükümetin elinin altında ucuz işgücü deposu, grev kırıcıların kalmadığını da söyleyebiliriz. Bir grevin başarılı olması diğerlerine emsal teşkil ederek ulusal bazda ücret artışına neden olacaktır. Fakat kriz kısır döngünün devam etmesiyle sürecektir. Tabii ki grevle çoğu sorun çözülmüyor, bana gore grev en son care olmalı.
Başbakanlık yarışında Truss’ın rakibi eski maliye bakanı Sunak, olacakları önceden söylemişti. Bana göre son 10 yılın en iyi maliye bakanıydı. Ekonomi onun maliye bakanlığı döneminde bir şekilde yola girmişti fakat yine raydan çıktı.
– Sterlin dolar karşısında değer yitirmeyi sürdürür mü?
– Kısa dönemde sürer diye düşünüyorum. ABD bir noktadan sonra doların daha da değerlenmesini istemez. Çünkü ihracatı azalır ve turist kaybeder. İngiltere Merkez Bankası da sterlinin düşmesine izin vermez, faizleri artırır. Zaten açıklamalar da bu yönde.
– Toplum üyelerine faiz artışına karşın “mortgage”lerini “fixed faiz” yapmalarını önerir misin?
– (Gülerek) Kaldımı ki? Pek çok banka şu an “mortgage” vermeyi durdurdular. Ben şahsen fixed faiz bulursam 3 yıllık anlaşma yapmaktan çekinmem. Üç ay önce belki ama şimdi bulmak çok zor.
– Ekonomideki en kötü senaryo ne olabilir?
– Bank of England’ın önümüzdeki bir kaç ay içinde faizleri yüzde 4’e çıkarırsa, faizlerin 6 ayda 8 kat artması anlamına gelir ve bu da ekonomik dengeleri bozar gerçekten.
-İngiltere ekonomisini özetle zatürre diye tanımlayabilir miyiz?
-(Gülerek) Denilebilir. İngiltere ekonomisi şimdi zatürre ama acil tedavi görmezse vereme doğru gidiyor.
– Peki siz uzun süre Türk- İngiliz Ticaret ve Sanayi Odası yönetimindeydiniz? Türkiye’den İngiltere’ye sermaye kaçışından da söz eder misiniz? Bir istatistik vermek mümkün mü?
– Türkiye’den son yıllardaki sermaye akışı hakkında kesin rakam vermek zor. Gözlemlerime göre yoğun bir sermaye akışı var, ayrıca Türkiye’den gelen bazı şirketler İngiltere’den yatırım alıyorlar. Türk şirketi burada başka bir şirket kuruyor, buradaki ana şirket oluyor ve örneğin %5 hissesini İngiltere’deki şirkete satıyor. Dünyaya buradan açılmış oluyor. Buna yatırım amaçlı akış diyebiliriz. Fakat bir de Türkiye’den büyük sermaye kaçışından söz edebiliriz. Bir zamanlar Fetullah Cemaati’nden bir akış vardı, şimdi iş dünyasından ve zenginlerden söz edebiliriz. Bu gelenlerden bazıları sadece yaşayacakları konut için 1-2 milyon sterlin harcıyorsa getirdikleri paranın milyarlarca sterlin olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz. Tabii bu durum Türkiye ekonomisi açısından kaygı verici bir durum.
– İngiltere’ye bu tür para transferleri ya da bu ülkede kara para aklamak zor değil mi?
– Zor değil. Gerçi City denilen ‘City of London’ kendi başına bir hükümet. Bu finans merkezinin kendi katı kuralları bulunsa da ülkeye para girişi ve aklanması için yine de yollar bulunuyor. Bir zamanlar ülkenin en büyük bankalarından HSBC’nin bu konuda cezaya çarptırıldığını hatırlatmak isterim. Ayrıca Avrupa Merkez Bankası Para Aklama Sorumlusu bir röportajında ‘City of London’ dünyada en büyük para aklama yeri demişti. Yurtdışından gelip banka hesabı açmak istersen zorluk çıkarırlar, bu hesabı açmazlar. “Peki Rus oligarklarının çok büyük miktarda paraları buraya getirip ev almaları, yatırım yapmaları ve ticaretle uğraşmaları nasıl oluyor?” diye sormak gerekir? Bütün Rusların parası kirli demiyorum ama savaş başlayınca bazı oligarkların servetine el konuldu. “Bu paralar gelirken neden rahat izin verdiniz de sonra el koydunuz?” diye sorabiliriz. İşin bu yanı hiç sorgulanmadı.
– Peki oligarkların paralarına el konulduğu düşünürse, Türk oligarların tercihi hâlâ neden Londra?
– Ben de bu soruyu soruyorum. Rüzgar tersten esebilir ve Rusların başına gelen diğer oligarkların da başına gelebilir. Burada serbestlik var. Burada kişisel özgürlüklere karışılmıyor. Ayrıca gelinen ülkedeki risk ve siyasi belirsizlik bu ülkedeki el koyma riskinden çok daha büyük olmalı ki sermaye kaçmayı tercih ediyor. Türkiye’deki 2023 seçimlerinde olası bir iktidar değişikliği iktidara yakın sermayeyi kaygılandırıyor haliyle…
