Kömürden çıkış, yaşama dönüşün anahtarı!

YUSUF YAVUZ / AÇIK GAZETE – Kırk yıldır kömürlü termik santrallerin gölgesinde yaşayan Milaslılar kömürden öte bir yol arayışı içinde. Milas için hazırlanan rapor, kömür dışındaki yerel ekonomik alternatiflere dair daha yeşil bir yol haritası sunuyor…

Termik santraller yüzünden 40 yıldır kömürün gölgesinde yaşayan Muğla’nın Milas ilçesiyle ilgili hazırlanan yeni rapora göre halk geleceğinin kömüre bağlı olmadığı bir adil geçiş istiyor. Bu, ancak Milas’ın sahip olduğu doğal ve kültürel değerlerin korunabilmesiyle mümkün. Rapor, özellikle coğrafi işaretli Milas zeytinyağı ve çam balının güvenceli, doğayı koruyan yeşil işler yaratarak kömüre alternatif olabileceğini ortaya koyuyor. Karadam Karacahisar Mahalleleri Doğayı Doğal Hayatı Koruma Güzelleştirme ve Dayanışma Derneği (KARDOK), Milas Kent Konseyi, Avrupa İklim Eylem Ağı (CAN Europe) ve İklim İçin 350 Derneği’nin hazırladığı ‘Kömürün Ötesinde Milas’ başlıklı rapor, Milas’ta kömürle enerji üretiminden çıkışın istihdam üzerindeki olası olumsuz etkilerini ortadan kaldıracak yerel ekonomik alternatifleri barındıran ‘kömürden adil bir çıkışın’ yol haritasını sunuyor. 

KÖMÜRÜN ÖTESİNDE MİLAS RAPORU YAYINLANDI

Milas’ta kömürlü iki termik santralin faaliyette olması ve kömür madenlerinin sürekli genişlemesi bir yandan ciddi bir ekosistem tahribatına yol açıyor, diğer yandan hak ihlallerini beraberinde getiriyor. Akbelen Ormanı’nda köylüler tam 661 gündür orman alanlarının kömür madenine feda edilmemesi için hem nöbet tutuyor hem hukuki mücadele veriyor. Karadam Karacahisar Mahalleleri Doğayı Doğal Hayatı Koruma Güzelleştirme ve Dayanışma Derneği (KARDOK), Milas Kent Konseyi, Avrupa İklim Eylem Ağı (CAN Europe) ve İklim İçin 350 Derneği, büyük bir doğal ve kültürel zenginliğin üzerine konuşlanan ilçenin geleceğine kömür dışında bir yön verebilmek amacıyla kapsamlı bir rapor hazırladı. ‘Kömürün Ötesinde Milas’ adını taşıyan rapor, Milas’ın kömür kıskacından kurtulabilmesi için yerel ekonomik alternatifleri ortaya koyuyor.

ADİL GEÇİŞ NE ANLAMA GELİYOR?

Kömürden çıkış kavramı, diğer bir ifadeyle elektrik üretiminde kömürü sıfırlamak, teknolojik olarak mümkün olmakla beraber dönüşüm yalnızca teknik bir meseleden ibaret olarak görülmüyor. Kömüre dayalı enerji sektöründeki dönüşüm, toplumsal ve ekonomik boyuttaki dönüşüm ile istihdam ve beceri alanındaki dönüşüm ihtiyaçlarını da beraberinde getiriyor. Bu bahsedilen enerji geçişinin, adil ve eşitlikçi olması, insanları ve doğayı göz ardı etmeden, yerel halka değişime uyum gösterme ve değişimin getirilerinden faydalanma şansı tanıyan bir biçimde olması gerekiyor. Bunun gerçekleşmesi için; hükümetlerin, yerel makamların, iş ve finans kurumlarının yanı sıra sendikalar, yöre halkları ve çevre örgütleriyle birlikte, net sıfır bir ekonomiye geçişi tamamlayacak kapsamlı bir adil dönüşüm çerçevesini ortaya koymaları gerekiyor.

YEREL HALK KÖMÜRDEN ÇIKMAK İSTİYOR, İSTİHDAM EN ÖNEMLİ SORUN

Hazırlanan rapor kapsamında Milas’ta yerel halkla yapılan görüşmelerde, hava kirliliği, tarımsal verim kaybı, zeytin ağaçlarının verimsizleşmesi, kanser ve solunum yolu hastalıklarının artması, susuzluk gibi pek çok sorunun kömürden kaynaklandığı dile getiriliyor. İstimlak yoluyla köylülerin yerlerinden edilmesi ise kömürle ilgili en kaygı uyandıran sorun. Bu görüşmelerde, kömürden çıkış neredeyse halkın tamamı tarafından talep ediliyor olmasına rağmen, istihdam belirleyici faktör olarak öne çıkıyor. Bu yüzden raporda bölgede maden ve termik santrallere alternatif olacak sektörlerin, insanlara ve diğer canlılara zarar verebilecek yöntemlerden uzak, yalnızca ekonomik olarak değil, güvenceli olma ve gençler için cazip olma özellikleri de taşıması gerektiği belirtiliyor.

MİLAS VE YATAĞAN’DA 10 KÖY KÖMÜR YÜZÜNDEN YERİNDEN EDİLDİ

Raporda yer verilen bilgilere göre Milas halkı uzun yıllardır kömür yüzünden yerinden edilmek zorunda kalıyor. Milas’ta ilk maden kaynaklı kamulaştırma 1980’lerde Sekköy’de gerçekleşti. Kömür madenleri işletmeye açıldığından bu yana Yatağan ve Milas’ta toplam 10 köy yerleşimi kömür uğruna taşınarak yerinden edildi. Kömür madenleri kamu işletmesiyken kamulaştırma yoluyla köylüler evlerini ve arazilerini terk etmek zorunda bırakılıyordu. Ancak santraller özelleştirildikten sonra önce şirketler yöre halkının evlerini ve arazilerini satmaya zorlamaya başladı, başarılı olamadıkları takdirde ise kamulaştırma yöntemi devreye sokuldu. Milas’ta kömür yüzünden yerinden edilen köyler arasında Sekköy’ün yanı sıra Hüsamlar, Alatepe, Çakıralan, Karacağaç bulunuyor. Günümüzde ise İkizköy’ün Işıkdere Mahallesi benzer bir yıkımla karşı karşıya. İkizköy’ün diğer mevkiileri ve köy ile iç içe geçmiş ve köylülerin müşterek alanı olan Akbelen Ormanı’nın maden sahası olarak kullanılması için girişimler bulunuyor.

KÖMÜR MADENLERİ GENİŞLEDİKÇE 48 KÖY TEHDİT ALTINA GİRECEK

Aynı zamanda Milas’ın yanı başındaki Yatağan’a bağlı Turgut’ta da arazilerin işletme ruhsatı verilen maden sahasının içerisinde kaldığı gerekçesiyle kamulaştırılması söz konusu. Yapılan hesaplamalara göre Milas ve Yatağan’da yeni kömür madeni projelerinin hayata geçmesiyle yaklaşık 30 bin kişinin geçimlik kaynaklarını veya barınma yerlerinin yanı sıra sosyal, kültürel ve ekonomik varlıklarını doğrudan etkileyeceği kaydediliyor. Kömür madenlerinin faaliyet alanlarını genişletmesi nedeniyle Yatağan’da 27, Milas’ta 21 köyün zeytinlik alanlarının tahrip olacağı veya yok olacağı tahmin ediliyor.

KÖMÜRDEN ÇIKIŞLA ERKEN ÖLÜMLERİ AZALTMAK MÜMKÜN

Kömür yüzünden yerinden edilen halkın dışında bölgede yaşamını sürdürenler ise ağır sağlık sorunlarıyla baş başa yaşamak zorunda bırakılıyor. Raporda yer verilen bilgilere göre mevcut işletme ruhsatının bitiş tarihi olan 2063 yılına kadar Yeniköy termik santralinin 7137, Kemerköy termik santralinin 6368 erken ölüme neden olacağı hesaplanıyor. Aynı çalışmadaki 2030 kömürden çıkış senaryosuna göre ise kömürden kaynaklı erken ölümleri azaltmak da mümkün. Buna göre kömürden çıkılması durumunda Yeniköy termik santrali nedenli erken ölümler 928’e, Kemerköy termik santraline bağlı erken ölümler de 828’e iniyor. Buna göre, Yeniköy ve Kemerköy termik santrallerinin kapatılmasıyla 11.749 erken ölüm engellenebilecek. Milas’ın komşu ilçesi Yatağan’daki Yatağan termik santralinin de kapatılmasıyla her yıl gerçekleşen 100 erken ölümden 88’i engellenebilecek. Bu santrallerin kapatılması sonucunda kamunun sağlık harcamalarında yüzde 84 oranında düşüş olacağı ve sağlık harcamalarının 21,5 milyar dolardan 3,6 milyara ineceği hesaplanıyor.

KARYA UYGARLIĞINDAN BUGÜNE MİLAS’IN MARKA DEĞERİ ZEYTİNYAĞI

İlçe halkının kendi coğrafyasında sağlıklı bir gelecek kurabilmesinin yolu, tıpkı binlerce yıldır olduğu gibi doğal mirasın korunması ve akılcı biçimde yönetilmesiyle mümkün. Zeytin, tüm Ege ve Akdeniz coğrafyasında olduğu gibi Milas için de vazgeçilmez bir ürün. Türk Patent Enstitüsü’ne göre Milas’ın tarihinde Karya Uygarlığı döneminden itibaren zeytinyağı ticareti önemli bir yere sahip. Milas zeytinyağının ünü, antik dönemden beri yoğun olarak ve yüksek kalitede yetişen Memecik çeşidi zeytinin kullanılmasından gelir. Memecik çeşidi zeytinin, doğadan gelen yağmurla birlikte suyu az gördüğü için nefaseti yüksek olarak tanınıyor. Tanesi küçük olan bu zeytin çeşidinden, verimi yüksek, sarı-yeşil arası renkte, orta değerde meyvemsi aromaya sahip üst sınıf bir natürel zeytinyağı elde ediliyor. Zeytin meyvesinin dikkat çeken özellikleri ise turunç, portakal mandalina ve limon aroma kokularının hakim olması. Raporda bölgede alternatif istihdam kolları olarak Türkiye’deki tek Avrupa Birliği coğrafi işaretine sahip Milas zeytinyağı ve coğrafi işaretli çam balı arıcılığı öne çıkıyor.

‘KÖMÜRE YAPILAN YATIRIM GELECEĞİMİZİ ÇALIYOR’

Raporla ilgili değerlendirmede bulunan Milas Kent Konseyi Başkanı Çağlayan Üçpınar, bu çalışmanın 40 yıldır kömür soluyan Milas’ta başka bir geleceğin mümkün olduğunu gösterdiğini belirterek, “Bizim geleceğimiz kömürde değil, topraklarımızda binlerce yıldır yetişen zeytinde, çiçeklerimize konan arılarda. İnsan onuruna yakışır, doğaya saygılı işlerin sadece bize değil tüm Türkiye’ye faydası var, kömürün ise kimseye faydası yok” dedi.
 
‘NEFES ALDIĞIMIZ TOPRAKLARI KÖMÜRE FEDA ETMEMEK İÇİN’

KARDOK Başkanı Nejla Işık ise “Biz Akbelen Ormanı’nda 2 yıldır, nefes aldığımız topraklarımızı kömüre feda etmemek için mücadele veriyoruz. Önümüzde tek bir yol var: kimsenin işsiz kalmadığı kömürsüz bir geleceği bugünden hep birlikte inşa etmek. Kömüre yatırım yapılan her gün geleceğimizden çalıyor; çünkü dünyada kömürün vadesi doldu” görüşünü dile getiriyor.‘ADİL GEÇİŞ  BİR KAYNAK SORUNU DEĞİL, TERCİH MESELESİ’

Avrupa İklim Eylem Ağı Türkiye İklim ve Enerji Politikaları Koordinatörü Özlem Katısöz de

Milas’ta bugüne kadar termik santrallere aktarılan kamu kaynaklarının, raporda bahsedilen diğer sektörlere aktarılmasıyla bölgede yeni yeşil bir ekonomi inşa edilebileceğini ve yeşil işler yaratılabileceğinin altını çiziyor: “Bugüne kadar bu yaklaşım tercih edilmedi ve Milaslılar 40 yıl kömürün olumsuz etkilerine maruz bırakıldı. Raporun da ortaya koyduğu gibi kömürden çıkış ve adil geçiş bir kaynak sorunu değil, tercih meselesi.”
 
‘KÖMÜRÜN ÖTESİDNE BİR MİLAS MÜMKÜN’

İklim İçin 350 Derneği Kampanyalar Sorumlusu Efe Baysal, binlerce yıllık bir geçmişi olan Milas’ın son 40 yıldır tarihinin hiçbir döneminde görmediği kadar yıkım yaşadığını altını çizdiği değerlendirmesinde, “Kilometrelerce uzanan açık linyit ocakları, ilçe sınırları içinde kalan iki kömürlü termik santral, sadece Milas’ın topografyasını ve ekosistemini tahrip etmedi; sadece yerinden edilmelere ve halk sağlığı sorunlarına neden olmadı, aynı zamanda bölgede gelişme potansiyeli olan ekonomik sektörlere de ket vurdu. Oysa raporumuzun gösterdiği gibi yeni bir vizyon etrafında yerel ekonominin güçlendiği, yeni fırsatların yaratıldığı, doğayla barışık, iklim dostu yeşil işlerin hüküm sürdüğü kömürün ötesinde bir Milas mümkün” görüşünü dile getirdi.

KÖMÜRSÜZ MİLAS İÇİN RAPORDA ÖNE ÇIKAN YEREL EKONOMİK ÖNERİLER

Milas için kömürün ötesinde bir gelecek öngörüsüne yer verilen raporda, yerel olanakların ışığında kömüre alternatif olarak öne çıkan istihdamla ilgili bazı başlıklar şöyle sıralanıyor:

“Milas’ta zeytin potansiyeli istenilen seviyede değerlendirilemiyor olsa da yöre halkının gözünde ‘Kömürsüz Milas’ en çok ‘tarımsal verimliliğin arttığı’ ve ‘zeytin ve zeytinyağı üretiminin geri geldiği’ bir gelecek ile eş değer tutuluyor. Zeytinciliğe yapılacak yatırım Milas’taki termik santrallere verilen bir yıllık kapasite mekanizmasına eşit ve neredeyse madencilik sektöründeki istihdam kadar yeni iş yaratabilir. Zeytine dayalı bir ekonominin desteklenmesi ile AB coğrafi işaretli Milas zeytinyağının 100 ton üretimi sekiz katına ve yarattığı değer 4,5 milyon TL’den 60 milyon TL’ye (2021 yılı verisi) çıkabilir.

TÜRKİYE’DEKİ ÇAM BALI ÜRETİMİNİN YÜZDE 80’İ MUĞLA’DA YAPILIYOR

Türkiye’deki çam balı üretiminin yaklaşık yüzde 75-80’i Muğla’da yapılıyor. Arıcılık ve arılar yöredeki biyoçeşitliliğin ve ekolojik dengenin korunmasında kritik bir rol üstleniyor. Bölgede arıcılığın yeniden cazip hale gelmesi için var olan arıcılığın iklim değişikliğinin etkilerine uyumlu, ekolojik arıcılık anlayışı ile geliştirilebilir ve arıcılıkla ilgili eğitimler verilerek teşvikler sağlanabilir. Bölgede, içine gastroturizimi de alan planlı ekoturizm geliştirilebilir. Organik tarım ön plana çıkarılabilir. Ekosisteme uyumlu, tarım faaliyetlerini engellemeyen, yöre halkının katılımıyla oluşturulmuş planlara dayanan yenilenebilir enerji santralleri kurulabilir. Otantik Milas halıcılığı teşvik edilebilir. Orman ürünlerinin işleneceği tesisler kurulabilir.”

2687890cookie-checkKömürden çıkış, yaşama dönüşün anahtarı!
Önceki haber “Çocukluk hastalığı”na kapılma lüksümüz yok!
Sonraki haberKarar günü! Seçmenler sandığa
YUSUF YAVUZ
YUSUF YAVUZ (GAZETECİ-YAZAR) Isparta, Sütçüler'de doğdu. 1990’da edebiyatla ilgilenmeye başladı. Deneme ve inceleme tarzındaki ilk yazıları 1996 yılında 'Atatürkçü Ses' Dergisi’nde yayımlandı. Aynı yıl yerel ölçekte yayın yapan kanallarda 'Dönence' başlıklı radyo ve televizyon programları hazırlayıp sundu. 1999 yılında Antalya'da kurulan Müdafaa-i Hukuk Dergisi’nde yazmaya başladı. 2001’de Gazete Müdafaa-i Hukuk’ta Muhabir-Temsilci olarak görev aldı. Daha sonra adı 'Yeniden Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk' olan dergiyle bağını temsilci-yazar olarak sürdürdü. 2001-2007 yılları arasında Kaş Kitap Şenliğini organize ederek başta çocuklar ve gençler olmak üzere yöre insanının kültür, sanat ve edebiyat çevreleriyle buluşmasını sağladı. 2005 yılında Muğla ve Antalya arasındaki sahil bandında yaşanan yabancılara toprak satışına ilişkin yaptığı araştırmalar önemli etkiler yarattı. Deneme, inceleme, röportaj, düz yazı, haber ve yorumları; Cumhuriyet Akdeniz, Odatv, Yeni Harman, Edebiyat ve Eleştiri, Yolculuk, Evrensel, Atlas, Magma, Aydınlık, Birgün, Açık Gazete gibi dergi ve gazetelerde yayımlandı. Antalya merkezli VTV Televizyonunda, Pelin Gel Ağan'la birlikte 'İki Ağaç İçin' adıyla 16 bölümden oluşan bir program hazırlayıp ve sundu. Kanal V Televizyonunda, Biyomühendis Çağlar İnce ile birlikte, Yörük kültürünü ve tarihsel köklerini ele alan 'Islak Çarıklar' adlı belgesel haber programı hazırlayıp sundu. Araştırma yazılarından bazıları, 'Yer Bize Çimen Verdi' ve 'Darağacına Takılan Düşler' adıyla belgesel filmlere de konu olan Yavuz, şu sıralar 'Islak Çarıklar' adlı bir belgesel haber programı için çalışmalarını sürdürüyor. Ağırlıklı olarak arkeoloji, çevre, kentsel dönüşüm ve tarım konularını ele alan çalışmalar yapmayı yazılı ve görsel medyada sürdüren Yavuz, yıkım politikalarıyla tarımdan hayvancılığa, kültürden mimariye kırsal yaşamın dönüşümünü ele alan araştırma yazılarıyla tanınıyor. Ziraat Mühendisleri Odası Basın Ödülü, Çağdaş Gazeteciler Derneği Belgesel ödülü, Türkiye Ziraatçılar Derneği Tarım ödülü, Kubaba Derneği kültür hizmeti ödülü'nün yanı sıra Türkiye Ormancılar Derneği gibi çeşitli meslek odası, kurum ve kuruluşlar tarafından ödüle layık görülen Gazeteci Yusuf Yavuz, Likya'dan Teke yöresine uzanan coğrafyadaki su kültürüne ilişkin uluslararası bir sanat projesinin de danışmanlığını ve metin yazarlığını üstleniyor.

CEVAP VER

Please enter your comment!
Please enter your name here

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.