Projeyi ortaklaşa yürüten Akdeniz Üniversitesi, Gazi Üniversitesi ve Kaş Orman İşletme Müdürlüğü görevlileri, türün yayılış gösterdiği Kaş’a bağlı Ağullu köyündeki arazide incelemede bulundular. İncelemenin ardından, yaklaşık 250 bireyin kaldığı düşünülen Likya orkidesi (Ophrys lycia) için oluşturulacak on dönümlük koruma alanında Kaş Orman İşletme Müdür Vekili Barış Tamer Kilis’in koordinasyonunda başlatılan çalışmayla türün yaşadığı arazi koruma altına alınarak bölgeye bilgilendirme panoları yerleştirilecek. Bölgedeki okullarda öğrenim gören öğrencilere ve halka Likya Orkidesi hakkında eğitim çalışmalasını da kapsayan projede ayrıca belgeseller ve broşürlerle korumanın önemi anlatılacak.
ORKİDELERİ HALK KORUYACAK
Kaş orkidesi olarak da anılan türün dünyada sadece Kaş ilçesi sınırlarında yayılış gösterdiğini belirten proje sorumlusu ve Akdeniz Üniversitesi Eğitim Fakültesi Öğretim Üyesi Yard. Doç. Dr. İsmail Gökhan Deniz, projenin en önemli ayaklarından birinin de yöre halkının konunun önemi hakkında bilgilendirilmesi olduğunu söyledi. Nisan ayında çiçeklenen Likya orkidesinin Haziran ayında da kapsül verdiğini belirten Deniz, arazide yaptıkları çalışmayla türün kapsül verimliliği ve nesillerini aktarma oranı hakkında veriler elde etmeyi amaçladıklarını dile getirdi. Türün yayılış gösterdiği alanın büyük bölümünün ormana ait olduğunu kaydeden Deniz, burada oluşturulacak koruma alanı için yapılacak çitleme çalışmalarının, Akdeniz Üniversitesi ve Kaş Orman İşletme Müdürlüğü tarafından yürütüleceğini belirterek, “biz bu çalışmaları yapacağız ancak türü koruyarak geleceğe taşıyacak olan yöre halkıdır” diye konuştu.
DÜNYADA ORKİDE TİCARETİ YASAK
Proje ekibinde yeralan Gazi Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Botanik Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mecit Vural ise Türkiye’de korunması gereken çok sayıda bitki türü olduğunun altını çizerek, “orkideler korunması gereken türler içerisinde özel bir yere sahip. Orkidelerin toplanıp ticaretinin yapılması uluslararası yasalarla yasaklanmış durumda ancak Türkiye’deki geleneksel sahlep kullanımının değişmesi kolay olmadığından denetimler yetersiz kalıyor. Bu konu biraz da eğitim çalışmasıyla halkı bilgilendirmekten geçiyor” diye konuştu.
ORKİDELER EN ÇOK GÜNEYİ SEVİYOR
Likya Orkidesi’nin lokal olarak yayılış gösteren ancak koruma statüsü bulunmayan türlerden biri olduğunun altını çizen Vural, proje sayesinde türün doğal ortamında varlığını sürdürebilmesini amaçladıklarını söyledi. Antalya, Muğla ve İzmir gibi illerin orkidelerin en çok yayılış gösterdiği bölgeler olduğunu dile getiren Vural, çok sayıda lokal endemik türü barındıran bu bölgeler için Kaş’ta yürütülen projenin iyi bir model oluşturacağını kaydetti.
KÜLTÜR ORTAMINDA YETİŞTİRMEK ÇOK PAHALI
Kendisinin de Türk halkının geneli gibi sahlebi çok sevdiğini anlatan Vural, daha az sahlep tüketmenin orkidelerin korunabilmesi için en önemli yol olduğunu dile getirdi. Yumrularından dondurmanın hammaddesi olan sahlep elde edilen orkidelerin kültür ortamında yetiştirilebilmesi için çalışmaların sürdüğünü kaydeden Vural, “ancak bu çalışmalar doğadaki gibi sonuç vermiyor. Maliyeti çok yüksek ve başarı elde etme oranı çok zor. Orkide tohumların çimlenebilmesi için mikrofungus dediğimiz bazı mantar türlerine ihtiyaç var. Bu mantarlarla tohumlar ortak yaşam kurarak çimlenme sağlanıyor. Bunu doku kültürle elde edebiliyorsunuz ama araziye aktarılması çok kolay olmuyor. Yani kültür ortamında orkide üretimiyle ilgili çözmemiz gerek bir çok aşama var” dedi.
ORKİDELER İÇİN EN BÜYÜK TEHDİT İNSAN
Akdeniz Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Öğretim Üyesi Yard. Doç. Dr. Candan Aykurt ise yerleşim alanına çok yakın arazide yayılış gösteren Likya orkidesinin diğer türlerde olduğu gibi ciddi oranda toplum ve insan baskısı altında olduğunu dile getirdi. Yerleşim alanının büyümesiyle türün tozlaşmasını sağlayan özel bir böcek türünün de ortamdan giderek yok olduğunu kaydeden Aykurt, bunun da türü tehdit eden önemli bir sorun olduğunu dile getirdi. Projenin yöre ekonomisine de önemli katkılar sağlayabileceğine işaret eden Aykurt, botanik turizminin dünyada yükselen bir değer olduğunu ifade etti.
KOORDİNATLARI TESPİT EDİLDİ
Batı Akdeniz Ormancılık Araştırma Enstitüsü’nden Orman Mühendisi Dr. Mehmet Ali Başaran da Ağullu köyü sınırlarındaki lokasyonda yaşayan Likya Orkidesinin tek tek koordinatlarını aldıklarını belirterek, koruma için talep edilen alanda türün geleceğe aktarılmasının projenin en temel amacı olduğunu belirtti. Başaran, projede çalışmaktan gurur duyduklarını da sözlerine ekledi.
Proje Ekibi
Prof. Dr. Mecit Vural
Yrd Doç. Dr. Candan Aykurt
Dr. Mehmet Ali Başaran
Proje Yürütücüsü Yrd. Doç. Dr. İsmail Gökhan Deniz
Orkide
Orkide
Appendix 11. Ophrys lycia 2
Appendix 9. Inflorescence of the Ophrys lycia 2
Appendix 8. Inflorescence of the Ophrys lycia 1
Appendix 7. Flower of the Ophrys lycia 2
Appendix 6. Flower of the Ophrys lycia 1
