Londra’daki Türkçe gazeteler tam 150 yaşında

Şu an gözünüzün değdiği gazetenin kökeni tam 150 yıl öncesine uzanıyor. Toplum tarihini çeyrek, hadi yarım asır öncesine kadar götürsek de Londra’daki Türkçe basın toplumdan da çok yaşlı…

Prof. Dr. Cavit Orhan Tütengil’in “İngiltere’de Türk Gazeteciliği 1867-1967” kitabına göre; İngiltere’de yayımlanan Türkçe ve dergiler 1867’den başlıyor. Londra’da yayınlanan ilk Türk gazetesi Muhbir, 31 Ağustos 1867 ile 3 Kasım 1968 arasında 50 sayı yayınlanır. Tütengil 1979’da üniversiteye giderken faşistlerin silahlı saldırısı sonucu yaşamını yitirdi.

İkinci Dünya Savaşı öncesinde BBC radyosu yabancı dillerde de yayınına başlar. 1939’da kurulan BBC Türkçe de ilk kurulan servisler arasında yer alır…

İlk toplum gazetesini de, 1959’da Necati Sağer’in kurduğu ve aylık olarak 10 sayı çıkan Türk Sesi’nden başlatılabilir. Başyazarı Osman Türkay olan Kıbrıs Türk Sesi Gazetesi ise 10 Kasım 1961’de Londra’da yayına başlar ve 15 sayı yayınlanır.

BK’deki toplum nüfusu Almanya’ya kıyasla onda biri kadar olmasına karşın Türkçe toplum gazetelerinin başlangıç tarihleri hem çok eski hem de günümüzdeki gazete sayısının kat kat fazla olduğu görülecektir.

Osmanlı aydınlarının yurtdışında gazete çıkarmak için İngiltere’yi tercih etmeleri basın özgürlüğünün Avrupa’daki diğer ülkelere kıyasla daha iyi olmasına bağlanabilir.

Toplumun ilk üyeleri Kıbrıslı Türklerin çıkardıkları ilk gazetenin adı olan Türk Sesi’nden anlaşılabileceği gibi “dava”larını duyurmayı amaçlarlar.

Londra’da ulusal gazetelerin organize dağıtımı 1970’lere kadar uzansa da 1980’lere gelindiğinde toplum haberlerinin yer aldığı tabloid boyutta ücretsiz reklam gazeteleri yayın hayatına başladığı görülür. Böylece ulusal gazete temsilcilerinin ötesinde toplum kendi medyasını da yaratmış olur.

Bu iki katogoriyi birleştiren Toplum Postası’nın 1983’de yayın hayatına başladığından 2010’daki kapanışına kadar farklı bir kimlikte yer aldığını belirtmek gerekir.

Londra’daki Türkçe toplum gazetelerinin sayısal zenginliğinin nedenleri arasında toplumun Londra’da birbirine komşu 5-6 semtte yoğunlaşması, bu bölgelerdeki süpermarket sahiplerinin çoğunun toplum üyesi olması ve toplum gazetelerini tezgahlarında “müşterilerin ilgisini artırdığı” gerekçesiyle ücretsiz bulundurmaları sayılabilir. Bir diğer önemli neden de toplum üyelerinin, yine kendi toplumu içinde alış verişi ya da istihdamı tercih etmesinin toplum medyasını toplumun önemli bir iletişim aracı haline getirdiği söylenebilir.

1980’lerde korsan radyonun da Türkçe medyanın ikinci üyesi olarak 1980’lerde korsan radyoları görüyoruz. Radyo Kurumu’nun, 1989’da etnik topluma da yayıncılık hakkı tanımasıyla, 8 Kıbrıslı 8 arkadaşın 1990’da kurduğu Londra Türk Radyosu, radyodan Türkçe sesi ilk kez Londra’ya taşıdı.

Londra kaynaklı medya ailesine 1990’larda televizyon kanallarına program yapan ekipler ve 2000’lerin ilk yıllarında da çeşitli uzmanlık dergileri ve internet gazeteleri katılacaktır.

Kıbrıs ve Türkiye’den göçün 2000’li yıllarda azalması ve toplumdaki ikinci ve üçüncü kuşağın içinde yaşanılan ülkeye daha da entegre olmasıyla Türkçe yayınlara ilgisinin azalması ve sosyal medyanın gelişmesinin Londra’daki toplum medyasının geleceği hakkında kötümser bir tablo çizdiğini de belirtmeliyiz.

Toplum basınında ilk basın şehidi sevgili dostum Ender Erturan’ı da yad etmek isterim. Ender’i tam 20 yıl önce 1996’nın 26 Ağustos’unda yitirmiştik. Londra Hürriyet’in haber sorumlusu olarak kendi uçağı ile gittiği Manchester’dan dönerken uçağı düşmüştü. Ender henüz 27’sindeydi… Londra Hürriyet’te çalışan bir arkadaşımızın kardeşi 20 yaşındaki Yunus Osmanağaoğlu da sevgili Ender’e son yolculuğunda eşlik etmişti…

Prof. Dr. Cavit Orhan Tütengil ve Ender Erturan’ı saygı ve hasretle anıyoruz.

Ender Erturan
Ender Erturan
1996290cookie-checkLondra’daki Türkçe gazeteler tam 150 yaşında
Önceki haber“FETÖ’nün kökünü kazımak boynumuzun borcu”
Sonraki haberCan Dündar Cumhuriyet’e veda etti
FARUK ESKİOĞLU
Faruk Eskioğlu, (1958, Akşehir) gazeteci ve yazar. 1985'ten bu yana yaşadığı Londra'dan Türkiye'deki ulusal medyaya yönelik muhabirlik, temsilcilik yaptı. Londra'da yayınlanan Türkçe toplum gazetelerinde çalıştı ve bazı gazetelerin kuruluşunda yer aldı. Halen sosyolojik değeri olan haber ve araştırmalara ağırlık veren yazar, halen 2004'te kurduğu Açık Gazete'yi (acikgazete.com) yönetiyor ve köşe yazarlığını sürdürüyor.Eskioğlu, 13'üncü yüzyılın sonunda Horasan'dan Akşehir Maruf köyüne yerleşerek tekke kuran Hasan Paşa soyundan geliyor. Hasan Paşa'nın oğlu Şeyh Hacı İbrahim Veli Sultan'ın "Mülk Allahındır" felsefesiyle Anadolu'da bir ilk sayılan kendine adına kurduğu yoksullara yardım vakfı ise halen faaliyettetir.Eskioğlu, ilk ve orta öğrenimini Akşehir'de tamamladıktan sonra 1979’da AİTİA Gazetecilik ve Halkla İlişkiler Yüksek Okulu’nu bitirdi. 1984’te Gazi Üniversitesi Ekonomi Fakültesi’nde "master" yaptı. THA’da gazeteciliğe başladı. Aralık 1985’te kendi deyimiyle "siyasi sürgün" olarak geldiği Londra’da ilk 2 yıl baba mesleği kasaplık yaptı. İngilizce öğrendikten sonra medya okudu. Uzun yıllar Nokta dergisi İngiltere Temsilciliği, Hürriyet Londra bürosunda habercilik yaptı. Gazeteciliğin yanısıra 1986-98 arasında grafiker tasarımcı olarak çalıştı. Ayrıca pek çok siyasi afiş ve logo tasarladı.1998’de Türkiye’ye döndü. Hürriyet Gazetesi Ekonomi Servisi’nde haberci ve star.com.tr’de ekonomi editörü olarak görev yaptı. “Basında etik ve toplam kalite yönetimi” üzerine araştırmalar yaptı, bu konudaki konferans ve panellere katıldı.Türkiye’deki 2001 ekonomi krizinde Londra’ya dönerek grafiker tasarımcılık ve gazeteciliği sürdürdü. Toplum gazetelerinden Olay’da genel yayın yönetmenliği yaptı. Londra’da ilk Türkçe internet gazetesini çıkardı ve toplum gazetelerine ilk ajans hizmeti sundu. 2004’te dünya haberleri veren acikgazete.com’u kurdu. İki ayrı toplum gazetesini yayına hazırladı. Türkiye’deki bazı tv kanallarına haber geçti, uzun süre Akşam Londra Temsilciliği’ni üstlendi.Londra'da 2004’te "İçimizden Birisi: Vanunu" başlıklı bir kısa film çekti. Londra'daki toplumu anlatması açısından bir ilk sayılan "Aşkolsun! Adı Aşkolsun" başlıklı belgesel romanı 2007’de Türkiye’de yayımlandı. Türkiye'den 150 ve Kıbrıs'tan 100 yıllık İngiltere'ye göçün anlatıldığı 3 ciltlik "Londra'da Bizim'Kiler" başlıklı araştırması 2019 sonunda çıktı. Eskioğlu’nun Su ve Defne (2004) adlı ikiz kızları bulunuyor.

CEVAP VER

Please enter your comment!
Please enter your name here

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.