Madencilikten alınan çevre uyum bedeli, yıkımın maliyetini karşılamıyor!

YUSUF YAVUZ / AÇIK GAZETE – Ormanlar, sular, tarım alanları ve yerleşimlerdeki madencilik tahribatının maliyeti sanılandan çok daha büyük…

Türkiye’de son yıllarda en çok tartışılan konuların başında gelen vahşi madencilik ve buna bağlı yaşanan doğa yıkımına yönelik eleştirilere ilgili idareler ve madencilik sektörünün yanıtı hep aynı: “Kestiğimiz ağacın 5 katını dikiyoruz.” Ancak çevre üzerinde büyük tahribatlara yol açan madencilik faaliyetleri için ilgili yasalar kapsamında alınan Çevre Uyum Bedelinin, işletme sonrası yapılacak iyileştirme çalışmalarının maliyetini karşılamadığı ortaya çıktı. Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü’nün 2020 yılı faaliyetleriyle ilgili yapılan Sayıştay denetiminde, “Yıllar itibariyle Genel Müdürlük tarafından tahsil edilen çevre ile uyum bedellerinin, maden sahalarında yapılacak rehabilitasyon çalışmalarının maliyetini karşılayacak tutarda olmadığı” tespit edildi.

Toroslardan Kaz Dağlarına, Sivas’tan Erzincan’a Türkiye’nin dört bir yanında sürdürülen vahşi madencilik uygulamaları ormanlar, su kaynakları ve doğal çevre üzerinde önemli tahribatlara yol açıyor. Mermer ve granit gibi doğal taşların yanında altın, gümüş gibi değerli madenleri çıkarmak için yürütülen madencilik faaliyetlerinde kantarın topuzu kaçmış durumda. 2004 yılında yeniden düzenlenen maden yasasında ormanları, suları ve doğayı koruyan kimi maddeler ya esnetildi ya da iyice budandı.

‘YERKABUĞUNDA VE SULARDA PARA EDEN NE VARSA MADENDİR’

Yasanın 2. Maddesi, yerkabuğunda ve sularda doğal olarak bulunan, kısaca paraya çevrilebilir ne varsa “maden” olarak tanımlıyor. Bu bakış açısı, ülkenin dağının taşının yerli ve yabancı şirketler eliyle yağmalanmasını “madencilik” faaliyetine indirgenmesine yol açtı. İlgili yazımızı okumak için: (https://gazeteciyazaryusufyavuzblog.wordpress.com/2019/08/04/somurge-yasasi-degismeden-turkiyedeki-madenci-yagmasi-bitmeyecek/)

‘KESTİĞİMİZİN 5 KATINI DİKİYORUZ’ SAVUNMASI

Çevre üzerindeki baskılar ve orman izinleri konusunda yeterli denetim yapılmayan vahşi madencilik uygulamalarına yönelik eleştiriler karşısında ilgili idareler ve sektörden gelen yanıtlar genellikle kesilen ağacın 5 katının bir başka yere dikildiği, ruhsat işlemleri sırasında ilgili yasalar çerçevesinde rehabilitasyon bedellerinin ödendiği yönünde oluyor. Ancak ülkenin dört bir yanındaki terk edilmiş maden işletmelerinde görünen manzara hiç de iç açıcı değil. Madenciliğin sürdürüldüğü bölgelerde bu tahribatlara maruz kalan yerel halk, uzmanlar ve sivil toplum örgütleri sıklıkla doğaya ve yaşam alanlarına yönelik zararların telafisinin mümkün olmadığını vurguluyor. Birçok davada mahkemelerin verdiği iptal kararlarında da altı çizilen “telafisi imkânsız zararlar doğacağı” yönündeki tespitler konunun önemini vurguluyor.

SAYIŞTAY: ‘ALINAN ÇEVRE UYUM BEDELİ MALİYETİ KARŞILAMIYOR’

Kamuoyunda yıllardır süren bütün bu tepki ve endişeler, Sayıştay tarafından da belgelendi. Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü’nün 2020 yılındaki faaliyetlerine ilişkin yapılan Sayıştay Denetiminde ortaya çıkan bulgular arasında, alınan çevre uyum bedellerinin maden sahalarında işletme sonrası yapılacak rehabilitasyon (iyileştirme) çalışmalarının maliyetini karşılamada yetersiz kaldığı tespitine de yer verildi.

REHABİLİTASYON İÇİN YETERLİ İŞLEV VE MİKTARDA DEĞİL

Kurumda yapılan denetimlerde 3213 Sayılı Maden Kanunu kapsamında maden sahalarındaki rehabilitasyon çalışmaları için alınan çevre uyum bedellerinin, maliyetleri kapsayacak miktar ve işleve sahip olmadığı görülmüştür” ifadelerine yer verilen Sayıştay raporunda, ilgili yasaların öngördüğü hukuksal düzenlemeler ve yaptırımlara değinilerek şöyle denildi:

TERK EDİLEN SAHALAR VALİLİKLERE KALIYOR, BÜTÇE VE PERSONEL YETERSİZZ

“Yapılan incelemelerde çevre uyum bedelleri ile ilgili olarak; 1-Yıllar itibariyle Genel Müdürlük tarafından tahsil edilen çevre ile uyum bedellerinin, maden sahalarında yapılacak rehabilitasyon çalışmalarının maliyetini karşılayacak tutarda olmadığı, 2- Yatırılan bu bedellerin, Genel Müdürlük tarafından mali mevzuatlar gereği yasal olarak nemalandırma imkanının bulunmadığı, 3-İptal edilen veya terk edilen ve rehabilitasyonu yapılmayan maden sahalarının Valilikler tarafından rehabilite edilmesinde gerek bütçe temini ve gerekse personel yetersizliklerinin bulunduğu, Tespit edilmiştir.

‘YASAL MEVZUAT ÇALIŞMASI HENÜZ TAMAMLANMADI’

Anılan sorunlar nedeniyle Genel Müdürlük tarafından hazırlanan taslak Kanun değişikliğinde, Türk Maden Kanununda işletme izni bulunan ruhsatlardan her yıl hesaplanan devlet hakkının, açık işletmelerde % 8’i, yeraltı işletmelerinde ise % 4’ü üzerinden ruhsat sahiplerine iade edilmemek üzere rehabilitasyon bedeli adı altında bir bedel alınması, ayrıca Genel Müdürlüğe yatırılan çevre ile uyum bedellerinin değişikliğin gerçekleştirildiği tarihte çevre ile ilgili hesaba aktarılacağı hususlarında düzenlemeler öngörüldüğü anlaşılmıştır. Yani yapılması öngörülen değişiklikle yürürlükteki mevzuatta işletme ruhsat bedeli üzerinden alınan çevre ile uyum bedeli yerine işletme izni bulunan ruhsatlar için tahakkuk edecek devlet hakları üzerinden rehabilitasyon bedeli alınması planlanmakta olup 2020 yılı denetim döneminde bu konuda henüz Yasal bir mevzuat çalışması tamamlanmamıştır. Özetle maden sahalarındaki çevre uyum çalışmalarının ve rehabilitasyon çalışmalarının etkin yürütülmesini teminen bu çalışmaların maliyetini karşılayacak yeterli kaynak sağlama ve muhafaza etme anlamında gerekli mevzuat ve idari tedbirlerin alınmasının uygun olacağı düşünülmektedir.”

2559500cookie-checkMadencilikten alınan çevre uyum bedeli, yıkımın maliyetini karşılamıyor!
Önceki haberKolombiya’nın en çok aranan uyuşturucu lordu Otoniel yakalandı
Sonraki haberİNGİLTERE… Öz Türkçe bir yazı! 
YUSUF YAVUZ
YUSUF YAVUZ (GAZETECİ-YAZAR) Isparta, Sütçüler'de doğdu. 1990’da edebiyatla ilgilenmeye başladı. Deneme ve inceleme tarzındaki ilk yazıları 1996 yılında 'Atatürkçü Ses' Dergisi’nde yayımlandı. Aynı yıl yerel ölçekte yayın yapan kanallarda 'Dönence' başlıklı radyo ve televizyon programları hazırlayıp sundu. 1999 yılında Antalya'da kurulan Müdafaa-i Hukuk Dergisi’nde yazmaya başladı. 2001’de Gazete Müdafaa-i Hukuk’ta Muhabir-Temsilci olarak görev aldı. Daha sonra adı 'Yeniden Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk' olan dergiyle bağını temsilci-yazar olarak sürdürdü. 2001-2007 yılları arasında Kaş Kitap Şenliğini organize ederek başta çocuklar ve gençler olmak üzere yöre insanının kültür, sanat ve edebiyat çevreleriyle buluşmasını sağladı. 2005 yılında Muğla ve Antalya arasındaki sahil bandında yaşanan yabancılara toprak satışına ilişkin yaptığı araştırmalar önemli etkiler yarattı. Deneme, inceleme, röportaj, düz yazı, haber ve yorumları; Cumhuriyet Akdeniz, Odatv, Yeni Harman, Edebiyat ve Eleştiri, Yolculuk, Evrensel, Atlas, Magma, Aydınlık, Birgün, Açık Gazete gibi dergi ve gazetelerde yayımlandı. Antalya merkezli VTV Televizyonunda, Pelin Gel Ağan'la birlikte 'İki Ağaç İçin' adıyla 16 bölümden oluşan bir program hazırlayıp ve sundu. Kanal V Televizyonunda, Biyomühendis Çağlar İnce ile birlikte, Yörük kültürünü ve tarihsel köklerini ele alan 'Islak Çarıklar' adlı belgesel haber programı hazırlayıp sundu. Araştırma yazılarından bazıları, 'Yer Bize Çimen Verdi' ve 'Darağacına Takılan Düşler' adıyla belgesel filmlere de konu olan Yavuz, şu sıralar 'Islak Çarıklar' adlı bir belgesel haber programı için çalışmalarını sürdürüyor. Ağırlıklı olarak arkeoloji, çevre, kentsel dönüşüm ve tarım konularını ele alan çalışmalar yapmayı yazılı ve görsel medyada sürdüren Yavuz, yıkım politikalarıyla tarımdan hayvancılığa, kültürden mimariye kırsal yaşamın dönüşümünü ele alan araştırma yazılarıyla tanınıyor. Ziraat Mühendisleri Odası Basın Ödülü, Çağdaş Gazeteciler Derneği Belgesel ödülü, Türkiye Ziraatçılar Derneği Tarım ödülü, Kubaba Derneği kültür hizmeti ödülü'nün yanı sıra Türkiye Ormancılar Derneği gibi çeşitli meslek odası, kurum ve kuruluşlar tarafından ödüle layık görülen Gazeteci Yusuf Yavuz, Likya'dan Teke yöresine uzanan coğrafyadaki su kültürüne ilişkin uluslararası bir sanat projesinin de danışmanlığını ve metin yazarlığını üstleniyor.

CEVAP VER

Please enter your comment!
Please enter your name here

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.