Elli yıl önce, soğuk ve yağışlı bir Cuma günü, 500 kadar İngiliz nükleer karşıtı eylemci, Trafalgar Meydanı’nda, 4 gün sürecek olan 52 millik yürüyüşlerine çıkmaya hazırlanıyorlardı. İngiltere’de Paskalya Bayramı kutlanıyordu ve tarih 4 Nisan Cuma idi. Aynı gün binlerce kişi Trafalgar Meydanı’nda yürüyüşçüleri uğurlamak için buluşmuştu. Yürüyüşün sloganı “bombayı yasaklayın” (ban the bomb) idi. Hedef ise İngiltere’nin Aldermaston’daki silah fabrikasıydı. Eylemciler fabrikanın kapatılmasını talep ediyordu. Aynı gün yürüyüşçüler arasında bulunan Nükleer Silahsızlanma Kampanyası CND’nin (Campaign Against Nuclear Disarmament) bir aktivisti olan İngiliz tasarımcı Gerald Holtom, gösteri için kendilerini daha iyi ifade edebilecekleri bir sembol yaratmaya karar vermişti. İkinci Dünya Savaşı yıllarında bir vicdani retçi olan Holtom 50 yıl önce yarattığı bu sembolle geleceğe ve akımlara damgasını vuracağını bilmiyordu o zamanlar.
Holtom bu sembolle gösterinin daha etkili olmasını istiyordu. Bir arkadaşına tasarımı nasıl yarattığını anlatan Holtom, ” kendi kendime birşeyler çizmeye başladım: çaresizlik içinde elleri iki yana açık bir adam çizdim önce, Francisco Goya’nın ‘askerlerin ateş ettiği köylüsü’ portresindeki adam figüründen yola çıkmıştım. Aslında çarmıha gerilmiş İsa şeklinde bir adam figürü çizecekken, bayrak sallama dilinden harfler kullanmayı düşündüm.” Holtom, Nükleer (Nuclear) kelimesinin baş harfi N’yle bayrak dilindeki karşılığı, bayrakları iki yanda açmış bir figürü, Silahsızlanma’nın (Disarmament) ilk harfi olan D’yle ise bir bayrağı aşağıya, diğerini yukarı kaldırmış duran bir figürü resmediyordu. Holtom bunları Yeryüzü’nü simgeleyen daire içini aldı ve bunların birleşiminden oluşan sembolüne ‘bombayı yasaklayın’ adını verdi. CND Holtom’un yarattığı sembolü çok beğendi ve hemen logosu yapmaya karar verdi. Sembol CND’nin logosu olmakla beraber, o günden bu yana dünyadaki tüm savaş karşıtlarının sembolü oldu.
Holtom’la öldüğü yıl olan 1985’e kadar yazışmış olan Amerikalı barış aktivisti Ken Kolsbun, Holtom’un tasarımın şeklinden dolayı sonradan pişmanlık duyduğunu söylüyor. Kolsbun, “O barışın coşkuyla kutlanması gereken birşey olduğuna inanıyordu. Oysa yaptığı tasarımın ümitsizliği çağrıştırdığını söylüyordu. Bu nedenle bana aşağı doğru olan amblemin ters yüz edilmesi gerektiğini söyledi” dedi. Ken Kolsbun sembolün 50. yaşını doldurması nedeniyle geçtiğimiz günlerde bir biyografi kitabı yayımladı. Kitabın adı: “Barış: Bir Sembolün Biyografisi”
Amerikalı yazar Kolsbun BBC habere kitabında sembolün tarihsel gelişimini, değişimini ve Amerika’ya kadar ulaşarak oradaki akımlara nasıl ilham verdiğini anlatırken, “özgürlük yürüyüşçüleri, sivil haklar mücadelesi aktivistleri, San Francisco’da bir Volkwagen’in üstüne barış sembolünü çizerken, anti Vietnam göstericileri aynı sembolü, Vietnam’da ölen bir askerin miğferine çiziyordu” diye konuşuyor. Sembol, Amerika’da Vietnam protestoları dışında da kullanılmış. Kolsbun, 1960’lı ve 1970’li yıllarda çevre ile ilgili gösteriler, kadın ve gay hakları yürüyüşleri dahil karşı kültür hareketleri tarafından sembolün benimsendiğini ve sıkça kullanıldığına değiniyor.
Barış sembolü 1960′larda Amerika’yı ve Avrupa’yı kasıp kavuran hippi hareketinin işareti haline geldi ve hippiler sembolü germen alfabesinde ölümü ifade eden harfle paralellikler kurarak, bir tavuğun ayak izine benzettiler. Barış ve savaş karşıtı eğilimi göstermeyenler bile Gerald Holtom’un CND için yaptığı sembolün anlamını saptırarak, onlara karşı kullanmayı denemiş. 1970′lerde muhafazakar “John Birch Cemaati” sembolü satanistik bir sembol olan kırık bir haça benzeterek küçük broşürler yayımlamış ve anti propagandasını yapmışlar.
50 yıllık süreç içinde dünyada artan savaşlarla, sembolün kullanımı da devam etmiş. Holtom’un sembolü, 1980′lerde sonunda kendi köklerine dönerek nükleer karşıtı protestolarda kullanılmaya başlandı. 1 Nisan 1983’te CND tarafından İngiltere’nin ‘Nükleer Vadi’si olarak adlandırılan Berkshire’da oluşturulan 22.5 kilometrelik insan zincirine katılan 80 bin kişilik göstericilerin büyük bir çoğunluğunun ellerinde yine Holtom’un ‘barış sembolü’ vardı. Aynı yıl 22 Ekim’de CND İngiltere tarihinin en kitlesel gösterisini gerçekleştirdiğinde, o gün Hyde Park’ta toplanan 1 milyon nükleer karşıtı gösterici yine Gerald Holtom’un barış sembolüyle nükleer silahlanmaya son verilmesi çağrısında bulundu. Son olarak 2008 Paskalya’sın da CND’nin Aldermaston’da düzenlediği gösteride buluşan 5 bin kişi, ellerinde barış sembolleriyle, hem İngiltere’nin son 50 yıllık anti nükleer protesto tarihini kutladı, hem de nükleer ve kitle imha silahlarından arındırılmış, savaşsız, güven içinde bir dünya yaratılana kadar kampanyalarına devam edeceklerini bir kez daha haykırdı.
