KDV indirimiyle fiyatların otomatik olarak düşmeyeceğini söyleyen Prof. Dr. Mustafa Durmuş, “Esnaf ‘Ben de zarar edeceğim’ diye düşünüyorsa fiyatları aşağı çekmez” dedi.
Temel gıda ürünlerinde KDV oranının yüzde 8’den yüzde 1’e çekilmesini değerlendiren Ekonomi Politikçi Prof. Dr. Mustafa Durmuş, “KDV indirimlerinin fiyatları düşürebilmesi için, bu indirimleri uygulayacak olan esnafın ya da marketlerin buna uygun davranması gerekiyor. Onların da bunu benimseyerek, kabul ederek fiyatları indirmesi gerekiyor. Bunun garantisi yok” dedi.
Gıda ürünlerindeki yüzde 8 KDV’nin yüzde 1’e düşürülmesine ilişkin Cumhurbaşkanı kararı da Resmi Gazete’de yayımlandı. Yürürlüğe giren uygulamayı Prof. Dr. Mustafa Durmuş değerlendirdi.
“PİYASANIN VE DEVLETİN TUTUMU ÖNEMLİ”
Durmuş, KDV indiriminin ardından piyasanın davranışı ve iktidarın göstereceği ‘vergi gayreti’nin çok önemli olduğunu söyledi. Devletin vergi gelirinden vazgeçmesi ile bütçe açığının ciddi biçimde artacağına da işaret eden Durmuş, “Bunu büyük bir ihtimalle borçlanmaya yüklenerek ya da para basarak karşılayacak. İkisinin de ortak sorunları var. Zaten faizler çok yüksek. Ve üstelik kamu son zamanlarda döviz ile borçlanmaya başladı. Dolayısıyla bu döviz kurunu da faiz oranlarını da yükseltecek. Geleceğe yönelik çok ciddi başka sorunlar ortaya çıkacak” dedi.
“ESNAFIN ENFLASYON BEKLENTİSİ BELİRLEYİCİ”
KDV indirimiyle fiyatların otomatik olarak düşmeyeceğini söyleyen Durmuş, “Eğer esnaf, ‘Bunlar KDV’yi indirdiler ama benim enflasyon beklentim bu yıl oldukça yüksek, fiyatlar daha da yükseğe doğru gidecek. Ben de zarar edeceğim’ diye düşünüyorsa fiyatları aşağı çekmez. O KDV indirimini kendisine yazar. İkincisi, esnaf bir süredir zarar ediyorsa yapılan bu indirimi tüketiciye yansıtmaktan ziyade kendi zararını telafi etmek için kullanacaktır. Ve aşağıya çekmeyecektir. Garantisi yok ve çok büyük ihtimalle de bu indirim pazara, çarşıya yansımayacaktır. Buna ilişkin olarak dünyada yapılmış araştırmalar, böyle indirimleri vergi gayreti ile desteklemiyorsanız, yani denetimlerle vs. esnaf kendisine yapılmış bir kıyak olarak düşünüyor ve üstüne yatıyor” dedi.
Türkiye’de uygulanan negatif faiz ve Fed’in faiz artırımına işaret eden Durmuş, “Aynı zamanda da Fitch de Türkiye’nin puanını düşürdü. Herkes bunları izliyor. Dolayısıyla geleceğe ilişkin enflasyon ve kur başta olmak üzere beklentiler kötüyse, vergi indirimlerinin etki yaratması çok fazla düşünülmemeli” ifadelerini kullandı.
“SÜPERMARKETLERİ DENETLEYECEK SİSTEM YOK”
KDV indiriminin bir ayağının da ‘süpermarketler’ olduğunu söyleyen Durmuş, “Bu süpermarketlerde daha işe yarar mı?” sorumuzu şöyle yanıtladı: “Süpermarketleri denetleyebilmek bu anlamda mümkün. Ama binlerce mal kalem var. Bu binlerce mal kalemi sürekli izleyebilecekleri ne bir sistem kurdular ne de öyle bir denetim sistemi var. Şu anda pazarın yüzde 77’sini kontrol eden zincir marketler var. Dolayısıyla bunların üzerinde etkili olabilirse fiyatların aşağı çekme ihtimali olabilir. Ama bu piyasayı kontrol eden 5 şirket (A101, Şok, Bim, Ekomini ve Migros) tekelci konumlarından dolayı bu fiyatlara direnebilirler. Bir şeyin KDV’sini düşürüyorsun ama başka bir malı daha yüksek bir fiyattan çıkarabiliyor. Kısacası, süpermarketlerde biraz daha kolay gibi görünse de o da denetime bağlı. Bunun dışında özellikle halkın alışveriş yaptığı pazarlarda bu işin kontrol edilebilmesi imkansız görünüyor.”
“ENERJİ FATURALARINDA VERGİ SIFIRA ÇEKİLMELİ”
Halkın gider kalemleri arasında ikinci sırada bulunan enerji fiyatlarında ise indirime gidilmesi, Durmuş’a göre bir samimiyet göstergesi olabilir. Enerjideki vergi indiriminin doğrudan fiyatlara yansıyacağını söyleyen Durmuş, “Enerji hükümetin kontrolünde. İsterse aldığı ÖTV’den vazgeçebilir. Petrol faturaları düşer. Dolayısıyla gıda ve enerji arasındaki bu doğrusal bağı da kurmak lazım. İnsanlar enerjiye daha az para ayırırsa gıdaya daha fazla kaynak ayırabilir. Bu bir samimiyet testi gibi bir şeydir. Halkın durumunu rahatlatmak istiyorsa yapacağı şey vergi gayretini yani denetimi yükseltmesi, ikincisi de asıl olarak enerji faturalarında vergiyi sıfıra çekmesi” dedi.
BÜTÇE AÇIĞINI İKİ BİÇİMDE KAPATILABİLİR: BORÇ ALMAK YA DA PARA BASMAK
Prof. Dr. Mustafa Durmuş’a göre devletin bütçe açığı temel gıdada yapılan KDV indirimiyle ciddi biçimde artacak. Hükümetin 2022 yılı sonu için öngördüğü 278 milyar lira bütçe açığının, kendi öngörüsüne göre 450 milyar liranın altına inmeyeceğini kaydeden Durmuş “Bu açık ya borçlanarak ya da para basarak kapatılabilir. İkisinin de ortak sorunları var” dedi.
“BU İŞ SERMAYE KESİMLERİNE YARAYACAK”
Durmuş, ‘enflasyonu tetikleyecek’ bu hamleyi şöyle anlattı:
“KDV, vergi gelirleri içinde en yüksek paya sahip vergi geliri. Buradan ortaya çıkacak kayıp nasıl karşılanacak? Bilindik 1-2 yolu var. Ya başka vergiler artırılacak ya da bütçe açığı verilecek. Bu da hiçbir şekilde bütçe hedeflerinin tutmayacağı anlamına geliyor. Zaten kur garantili mevduat uygulaması nedeniyle bütçe üzerine epey yük binmeye başladı. Bundan sonra da devam edecek. Bu şu anlama gelir: 278 milyar liralık bütçe açığı öngörülüyordu. Ben bunun 450 milyar liranın altına ineceğini zannetmiyorum. Bütçe açığı ciddi biçimde artacaktır. Bunu artıracak başka faktör de bu oranlardaki indirimdir. Kamu harcamalarını kısar mı? Kamu harcamalarının yüzde 80’i esnek olmayan harcamalardan oluşuyor. Faiz, savaşa ayrılan kaynak, sermayeye verilen destekler gibi… Dolayısıyla buralardan da kısıntı yoksa bütçe açığı kaçınılmaz hale gelecektir. Bunu ne ile karşılayacak? Büyük bir ihtimalle borçlanmaya yüklenerek ya da para basarak. Çünkü özelleştirme geliri de artık kalmadı. Ya borçlanmaya ya da para basmaya başvuracak. İkisinin de ortak sorunları var. Zaten faizler çok yüksek. Ve üstelik kamu son zamanlarda döviz ile borçlanmaya başladı. Kamunun borçlarının yüzde 66’sı döviz cinsinden. Dolayısıyla bu döviz kurunu da faiz oranlarını da yükseltecek. Geleceğe yönelik çok ciddi başka sorunlar ortaya çıkacak. Bunu yapmadığı takdirde para basmaya yönelecek. Kısmi olarak da yapıyor zaten. Bu sefer de enflasyonu tetikleyecek. Kısacası bir taraftan düzeltmeye çalışıyormuş gibi yaparken başka taraflardan bozuluyor. Ülkedeki durum bu. Bunu vergi oranlarını düşürerek telafi etmek mümkün değil. Böyle bir umudu salmak da ne kadar doğru bilmiyorum. Çok kısa süre içinde KDV oranlarındaki düşüşe rağmen fiyatların düşmediği gerçeğiyle karşı karşıya kalacağız. Bu iş kime yarayacak? KDV’si düşürülmüş olan ve satışları bu nedenle artan, KDV’yi de vergi dairesine ödemeyen sermaye kesimlerine yarayacak.” (İstanbul/EVRENSEL)
