“Yaşlığıma (gençliğime) toyalmadım / Men bu yerde yaşalmadım” deyince Ukraynalı Jamala, ağlamamak için zor tutarız kendimizi.
Jamala (Susana Cemaleddinova) II. Dünya Savaşı döneminde Kırım Tatar sürgününde büyükannesinin yaşadığı acıyı öylesine bir besteyle Eurovision Şarkı Yarışması’na taşır ki birincilik kaçınılmaz olur. Ukrayna 2016’daki yarışmada 42 ülkeyi geride bırakmıştır.
Ismarlama aşk olmaz. Siparişle şarkı yazılmaz. Eurovision Şarkı Yarışması’nda binde bir kalpten gelen şarkı duyarız. Bu unutulamayacak Eurovision şarkılarından biri de şüphesiz “1944”dür. Türkçe sözlerin geçtiği Eurovision’da birincilik kazanan tek şarkı Ukrayna’nın bu parçasıdır.
Şarkının finaline doğru bir “Aman aman” der Jamala, “hepimizin yerine”. Ve uzun havayla başlayıp doğaçlamayla devam ettirir feryadını. Dinleyelim mi?
https://www.youtube.com/watch?
Jamala’ya 2016’da “Ukrayna Halk Sanatçısı” unvanı verilir. 2017’de Birleşmiş Milletler (BM) Uluslararası Göç Örgütü’nün iyi niyet elçisi olur ama eşini ve akrabalarını Ukrayna’da bırakarak geçen hafta iki çocuğuyla birlikte Türkiye’ye göç etmek zorunda kalır. “Yaşlığıma (gençliğime) toyalmadım / Men bu yerde yaşalmadım.” Bu defa kendi başına gelmiştir.
MADALYONUN DİĞER YÜZÜNDEKİ İZLER
Jamala’nın büyükannesinin acılarını anlattığı dönemde yani II. Dünya Savaşı yıllarında 60 milyondan fazla insan ölmüştü. Sovyetler dünyayı Hitler belasınından kurtarmıştı ama 30 milyondan fazla Sovyet vatandaşı canından olmuştu.
Hitler’in zulmünde 6 milyon Yahudi de hayatını kaybetmişti. Bugün Yahudilerin yaşadıkları acıları yansıtan yüzlerce film, belgesel, roman, müze olmasına karşın Sovyetlerin kayıplarını anlatan eser sayısı pek nadirdir. Leylekler Uçarken (1957) gibi olağanüstü güzel birkaç film olduysa da Batı cephesinde gözden ırak tutulmaya çalışılır.
10 milyon Çinli, 3 milyon Polonyalı, 2.5 milyon Japon ve 1.5 milyon Yugoslav “haybeye” ölmüş, “zayiyat” hanesine rakam olarak işlenip “telef” olmuşlardır. Pek hatırlayanı olmaz ama bizim unutmamamız gereken şey, Avrupa’nın toplam can kaybı Sovyetlerin yarısı kadar bile değildir.
Kırım Türkleri, Kızıl Ordu’ya karşı Mavi Alay adında taburlar oluşturup Hitler’in Almanya’sından yana Sovyet işgalinde rol alırlar. Belçika ve Alman ordularına ait üniformalar giyinip, göğüslerinde “Bozkurt” simgesi taşırlar.
Hitler kaybedince, Mavi Alay’daki 8 bin Kırım Türkü Almanlarla birlikte kaçar ama Sovyetler Birliği tarafından yargılanmak üzere çağrılırlar. 5 bini intihar eder, kalanlar kurşuna dizilir. Bu paragraftaki bilgilerin birazı alıntı, birazı akılda kalıntıdır. Böyle utanılacak mevzular tarih kitaplarında pek geçmez ama tarihçilerin kitabi hitaplarında kısık sesle bahsi edilir.
Hitler’in Sovyetler Birliği işgali sırasında Ukraynalı faşistler de Nazilerin yanında Kızıl Ordu’ya karşı savaşırlar. Josef Stalin’in II. Dünya Savaşı sonrası aldığı kararları savunma durumunda kalmamalıyız ama Nazilerle işbirliği içinde olanlarla hayat kaldığı yerden devam etmemiştir. Derin gölgenin altından kalkmak kolay değildir. Hesaplaşamamışlık, helalleşememişlik bugün de siyasilerin beyanlarına yansır.
Tanık olduğumuz Irak, Suriye, Libya, Afganistan işgalleriyle NATO yayılmacılığı uzun süredir Rusya’nın da sınırlarını zorlamaktaydı. Bir de nükleer tehdit eklenince sınırlar sinirlerin gerilmesini tetikliyor. Biz de böğrümüzdeki Ege’deki adaların silahlandırılmasına karşıyız.
NATO VE İSVEÇ
Bizim Jamala, Eurovision birinciliğini 2016’da İsveç‘in başkenti Stockholm’de elde eder. 1974 yılında Eurovision birinciliğini İsveçli ABBA kazanmıştır. Napolyon’un kaybedip sürgüne gönderilmesine yol açan Waterloo savaşına gönderme yaptıkları parçayla ünlü olmaya başlarlar. “Beatles’tan sonra müzik tarihine en fazla akılda kalıcı şarkı armağan eden topluluktur desem”, itiraz edilmemelidir. Aksini söyleyen beri gelsin.
ABBA ve çağdaş ev eşyası üreticisi IKEA’yla sahneye çıkmaya alışık İsveç bugünlerde Putin’in sayesinde NATO’yla da anılmaya başladı. Putin, İsveç ve Finlandiya da NATO’ya üye olursa bedeli olacağını söylüyor. Sorunları “dayılanma, tehdit ve kibir gösterisi” ile çözeyim derken, bütün dünyayı NATO’nun kucağına itiyor. Böylelikle kaybeden taraf olacağını şimdiden taahhüt eder gibi oldu.
Halihazırda Birleşmiş Milletler, Avrupa Birliği ve ABD’den kınama ve yaptırım paketleri bir bir açıklanmaya başladı. Rusya’ya karşı UN + US + UK + EU ittifakı. (United Nation + United States + United Kingdom + European Union)
Batı’daki gazeteler haftalardır rengarenk ojeli parmaklarıyla makinalı tüfeklerle eğitim yapan genç Ukraynalı kızların, siperde bekleyen yaşı yetmişi geçmiş ninelerin ve hanım hanımcık ayakkabılarıyla rap rap yürüyen bölüklerin fotoğraflarıyla doldurulmuş durumda. “Koalisyon güçleri” mağdur edebiyatıyla zaten savaşı başlamadan kazanmış bulunuyor. Buna siyasi literatürde “makyajın fendi kabadayıyı yendi” denecek.
Rusya Dışişleri Bakanı Sergei Lavrov, gelişmelerin “Amerikan filmleri” gibi (Holywood vurgusu yaparak) aktarılmasının doğru olmadığını söylüyor. Algı savaşı işte! Sonuçta bu algı operasyonları, Kirlenmiş Milletler’e oylamada 141 kabule 5 red oyuyla Rusya’ya kınama ve geri çekilme kararı aldırdı. Savaş yerine diplomasi ve yaptırımlarla, barışçıl çözümlerle yola devam edilseydi kimse canından veya yuvasından olmayacaktı.
Hemen her “007 – James Bond” filminde Ruslar’ın tamamı şeytandır. Bütün Holywood yapımlarında müslümanlar barbar ve üç kağıtçıdırlar. Türkler domuz, sinsi (Midnight Express) veya teröristlerle işbirlikçi gösterilir (Taken 2).
Oysa Eurovision, politik kayırmalar olsa da akıllıca kullanabilene serbest kürsü gibidir. Jamala bu zeki çocuklardan biridir. Aşırı makyaj, abartılı kostüm ve lüzumsuz dekorlarla bazen tüketim ve sahtekarlığın doruklarına ulaşılsa da sesinizi koca Avrupa’yla Asya’nın önemli bir bölümüne pat diye duyuruverirsiniz.
Eurovision’da bu sahnesel sahtekarlık böylece devam ederken 2012’de Ruslar altı nineyle sahneye çıkarlar. Köylü kıyafetleriyle fırının başında ekmek yaparak şarkı söyleyen oldukça yaşlı ama bir o kadar da neşeli nineler hakikati tokat gibi yüzümüze vurur. Yapmacıklığın içinde kaybolduğumuz hatırlatılır.
Yaşlı nineler şarkının nakaratında “Boom Boom” derler. Dünyayı ve kalpleri şarkıyla esir almak çok daha kolay.
Buranovskiye Babushki – Party For Everybody
https://www.youtube.com/watch?
Eurovizyon’da birinci de olduk sonuncu da. İlk katıldığımız 1975 yılında Eurovision tarihindeki en güçlü bestelerden biri olmasına karşın “Seninle Bir Dakika” ile oylamada oyalamadan bizi sonuncu yapmışlardı.
Derken 2003 yılında birinci olmuşluğumuz da vardır. Birincilik sonrası yurda dönerken Sertab Erener ve ekibini taşıyan uçağa Fantom savaş uçakları eşlik eder. Sertab, “o zaman anladım işin önemini” der.
JAMALA “1944” – SEZEN AKSU “1945”
1984’de Sezen Aksu, Onno Tunç’un (1948-1996) bestelediği, sözlerini Aysel Gürel’in (1929-2008) yazdığı “1945” adlı güzel bir şarkıyla Eurovision Türkiye elemelerine katılır ve elenir.
“gel asırlardan uzan da tut ellerimi sımsıcak
yoksa bendeki çocuk da böyle çaresiz kalacak…
sene bin dokuz yüz kırkbeş, onlar da hep insandılar
ve sevgiye inandılar ve saygıya inandılar
senin gibi, benim gibi.”
“sene bin dokuz yüz kırkbeş” de Hitler faşizminde 3 milyon vatandaşını kaybeden Polonya, Putin’in sivilleri ve yuvalarını da hedef alan işgalinden kaçmak isteyen Ukraynalılara sınır kapılarını açtı. Bir milyon Ukraynalı ilk bir haftada göç yoluna düştü.
Oysa aynı Polonya daha birkaç ay önce Irak, Suriye, Afganistan ve Afrika’dan sınırına gelen sığınmacılara kapılarını açmamış, aralarında çocuk ve kadınların da olduğu göçmenlerin iltica taleplerini yok saymış, acımasız sert davranışlarla mağdur etmiş, bazılarının soğuktan ölmelerine neden olmuştu.
Oysa Aysel Gürel’in yazmış olduğu gibi “onlar da hep insandılar / ve sevgiye inandılar ve saygıya inandılar / senin gibi, benim gibi.”
Ne Polonya, ne de UN + US + UK + EU ittifakı Ali’yle Tony’yi bir tutar.
Olan garibana olur.
Savaşa da, silahlanmaya da, silahlandırmaya da, ayrımcılığa da HAYIR.
___________________
Müzisyen de olan yazarımızın diğer çalışmalarına https://sedatsarici.com/ adresinden ulaşabilirsiniz.
