Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın en çok eleştiri alan uygulamalarından biri de ülke genelindeki korunan alanların statülerinin yeniden belirlenmesine yönelik yapılan çalışmalar. Konuyla ilgili uzmanlar ve sivil toplum örgütlerinin eleştirilerinin başında, sit alanlarının yeniden değerlendirilmesi için dayanak teşkil eden dört mevsim ekolojik temelli bilimsel araştırma raporlarının bakanlık bünyesinde hazırlatılabilecekken, hizmet alımı yoluyla özel firmalara yaptırılmasıydı. Sayıştay’ın Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nda yaptığı denetim sırasında da benzeri yönde bulgular tespit edildi.
BAKANLIĞIN HAZIRLAMASI GEREKEN RAPORLAR ÖZEL FİRMALARA VERİLDİ
Sayıştay’ın Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın 2020 yılı faaliyetleriyle ilgili yaptığı denetimlerin ardından hazırlanan Eylül 2020 tarihli raporda, mevzuat kapsamında Bakanlık bünyesinde bulunan araştırma ekiplerine hazırlatılması gereken raporların özel firmalara yaptırılmasının mevzuata uygun olmadığı bulgusuna yer verildi.
‘FOTOĞRAFLAR ÇALIŞILAN ARAZİDEN DEĞİL, BAŞKA KAYNAKLARDAN’
Sit alanlarına ilişkin düzenlenen raporlarda, ilk başta düzenlenen sonuç raporları ile revize edilerek düzenlenen sonuç raporlarına imza atan uzmanlar aynı olmadığı bulgusuna da yer verilen Sayıştay raporunda, “Aynı zamanda, raporlarda yer alan fauna fotoğraflarına bakıldığında, hayvanların yakalanarak fotoğraflanması ya da fotokapan yoluyla fotoğraflanması, dolayısıyla, bölgedeki varlıklarının tespit edilmesi gerekirken, söz konusu işlemin yapılmadığı, başka kaynaklardan temin edilen fauna fotoğraflarının kullanıldığı izlenimi edinilmiştir” görüşüne yer veriliyor.
‘GÖREV ALANINA GELMEYEN YÜKLENİCİLERE CEZA UYGULANMADI’
Sayıştay’ın incelediği raporlarda, ilgili şartname gereği yıl içerisinde 3 kez araziye çıkması gereken kimi teknik uzmanların bazılarının araziye çıkmadıkları için arazi tutanaklarına imza atmadıkları, ancak araziye çıkmadıkları halde bilimsel araştırma raporlarına imza attıkları tespitine yer verilerek şöyle denildi: “Teknik şartname hükümlerine göre proje ekibinin, proje çalışma takvimine göre, doğal sitin bulunduğu ildeki görev alanında yer alması gereken günlerde görev mahallinde bulunmaması durumunda, günlük 500,00 TL ceza işletilmesi gerekirken, yüklenicilere bir ceza uygulanmadığı anlaşılmıştır. Harita Mühendisleri, araştırma raporlarına imza atsa da arazi çalışma formlarına imza atmamışlardır.”
2014’TE 22 RAPOR İHALE EDİLDİ, BÜYÜK KISMI TAMAMLANMADI
Sayıştay’ın Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın faaliyetlerini inceleyen 244 sayfalık denetim raporunda, Bakanlığın ülke genelindeki sit alanlarının yeniden değerlendirilmesi için yürüttüğü çalışmalara ilişkin özetle şu tespitlere yer verildi: “Yapılan incelemede, Bakanlık tarafından, 4734 sayılı Kanun hükümleri çerçevesinde hizmet alımı yöntemiyle, 2014 yılında 22 adet ekolojik temelli bilimsel araştırma raporu ihalesi düzenlendiği görülmüştür. İhale kapsamındaki her bölgede çok sayıda sit alanı olduğu ve her bir sit alanı için ayrı bir rapor düzenlendiği için, raporlara ilişkin tespitlerin sadece bir kısmında tescil süreci tamamlanmış olup, büyük çoğunluğunda işlemler halen devam etmektedir.
BAKANLIKTA UZMAN KADROLAR VARKEN HİZMET ALIMI YAPILDI
Korunan Alanların Tespit, Tescil ve Onayına İlişkin Usul ve Esaslara Dair Yönetmelik’te belirtilen tüm görev unvanları (orman mühendisi, ziraat mühendisi, biyolog, şehir plancısı, su ürünleri mühendisi, jeoloji mühendisi, peyzaj mimarı, çevre mühendisi, harita kadastro mühendisi) Bakanlıkta bulunan kadrolardır. Oysa, illerde hazırlanan ekolojik temelli bilimsel araştırma raporları, Bakanlık tarafından kendi personeline yaptırılmamış, Kamu İhale Kanunu çerçevesinde açık ihale usulü ile farklı firmalara yaptırılmıştır. Mevzuat çerçevesinde söz konusu raporların, teknik özellikleri ve bilimsel nitelikli bir çalışma gerektirmesi sebebiyle, Bakanlık araştırma ekiplerine hazırlattırılması gerekirken açık ihale usulüyle hizmet alımı yöntemiyle yaptırılmasının mevzuata uygun olmadığı değerlendirilmektedir.”
HİZMET ALIMIYLA YAPILAN İŞLER YÖNETMELİĞE UYGUN DEĞİL
Hizmet alımı yöntemiyle yaptırılan işlerde ekiplerin niteliklerinin ilgili yönetmelikte belirtilen şartlara uygun olmadığı tespitine yer verilen Sayıştay denetim raporunda, ‘Korunan Alanların Tespit, Tescil ve Onayına İlişkin Usul ve Esaslara Dair Yönetmelik’ kapsamında, araştırma ekiplerinin orman mühendisi, ziraat mühendisi, biyolog, şehir plancısı, su ürünleri mühendisi, jeoloji mühendisi, peyzaj mimarı, çevre mühendisi, harita kadastro mühendisi ve ilgili diğer meslek gruplarından oluşturulmasının öngörüldüğü anımsatılarak, “Ancak, hizmet alımı yöntemiyle oluşturulan araştırma gruplarında, biyolog kökenli araştırmacılar çoğunluk oluşturmaktadır. Tüm bölgelerdeki çalışma ekipleri üzerinde yapılan incelemede, hiçbir ekipte orman mühendisi, ziraat mühendisi ve çevre mühendisi meslek gruplarından araştırmacılara yer verilmediği görülmüştür. Oysa kapsamlı ve birden çok bilim dalına ilişkin bilgi içeren bir Ekolojik Temelli Bilimsel Araştırma Raporunun hazırlanabilmesi için, araştırmacıların farklı alanlardan seçilmesi gerektiği değerlendirilmektedir” denildi.
‘ARAŞTIRMACILAR FARKLI BİLİMSEL ALANLARDAN SEÇİLMELİ’
Sayıştay raporunda, sit alanlarının yeniden belirlenmesi konusunda Bakanlık tarafından İzmir, Manisa ve Muğla illerinde yaptırılan çalışmalarda görev alan personelin çalışma alanlarına ilişkin bulgulara da yer veriliyor. Buna göre çalışmalar sırasında memeli uzmanı, herpetolog (sürüngenbilimci), ornitolog (kuş bilimci), balık uzmanı, omurgasız uzmanı, deniz biyoloğu, hidrobiyolog gibi biyoloji temelli meslek gruplarına mensup uzmanların çoğunlukta olduğuna işaret edilen Sayıştay raporunda, “Kamu İdaresi cevabında, Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Komisyonlarında sayılan meslek gruplarından da personel bulundurulduğu belirtilmişse de, bulgu konumuz araştırma ekiplerinin Yönetmelik’te belirtilen şartları taşımaması olduğu için, raporları onaylayan Bölge Komisyonlarında anılan nitelikte personelin çalışması, bilimsel araştırma raporlarında orman mühendisi, ziraat mühendisi ve çevre mühendisi meslek gruplarından kimsenin yer almadığı tespitini değiştirmemektedir. Kapsamlı ve birden çok bilim dalına ilişkin bilgi içeren bir Ekolojik Temelli Bilimsel Araştırma Raporunun hazırlanabilmesi açısından, araştırmacıların farklı bilimsel alanlardan seçilmesinin uygun olacağı değerlendirilmektedir” ifadelerine yer verildi.
RAPORLARDAKİ FOTOĞRAFLARIN TAMAMI BULUNAMADI
Ekolojik Temelli Bilimsel Araştırma Raporlarında yer alan fotoğrafların, teknik şartnameye uygun olmadığı kaydedilen Sayıştay raporunda, şu tespitler yer verildi: “Çeşitli yükleniciler tarafından hazırlanan raporlar incelendiğinde, raporların içerisinde yer alan fotoğrafların, yukarıda teknik şartnamede yazılan özellikleri sağlamadığı görülmüştür. Teknik şartnamede, flora-fauna çalışmalarının bitkileri, memelileri, kuşları, sürüngenleri, iki yaşamlıları, balıkları ve omurgasızlar gruplarını kapsayacak şekilde düzenleneceği ifade edilmektedir. Bu kapsamda, bahsedilen bütün hayvanların ve bitki tiplerinin tespit sahasındaki varlıklarının, arazide çekilecek fotoğraflar ile kanıtlanması gerekmektedir. Denetim çalışmaları kapsamında, raporlarda yer alan tüm fotoğraflar JPEG formatında istenmiş, ancak sunulan fotoğrafların raporda yer alan tüm fotoğrafları içermediği anlaşılmıştır. Fauna fotoğraflarının hepsinin JPEG ortamında sunulamaması da bu izlenimi güçlendirmektedir. Çünkü JPEG olarak sunulan fotoğraflarda, fotoğrafın çekim tarihleri ya da diğer teknik özellikleri görülebilmektedir.
‘YÜKLENİCİLERE İDARİ YAPTIRIM UYGULANMADI’
Anılan sebeplerle, hazırlanan raporların teknik esaslara ve teknik şartname hükümlerine uygun olmadığı, İdare tarafından taahhüdünü ihale dokümanı ve sözleşme hükümlerine uygun olarak yerine getirmeyen yüklenicilere sözleşmeden kaynaklanan idari yaptırımların uygulanması gerekirken söz konusu işlemin yapılmadığı değerlendirilmektedir.”
