mevcut bilgi stokuna hızlı ve kolay erişim olanağı sunulanbirey tipolojisinin yaratılmasıdır. Buna uygun bireyleri seçmesini bilmekve onları öne çıkarmaktır.Seçilen öğrenci öncelikle diyalektik bakış açısını kazanmış “tez – antitez- sentez” sürecini algılamış, kendi başına sorgulayan ve sonuca ulaşannitelikte özellikler taşımalıdır. Bu özelliklerin bir kısmı doğal yollagelecek, bir kısmı da çevrenin etkisi ile öğrenerek kazanılacaktır.Eğitim uzun erimli bir süreçtir. Her eğitim sistemi bir geri besleme iledeğerlendirilmek istenir.
Biraz daha açacak olursak öğretilenlerin öğrencitarafından öğrenilip öğrenilmediğinin anlaşılması için öğretilenlerinsorulması ve sorgulanması ile belirlenir.
Sınav, işte bu noktada başlamaktadır. Her eğitici öğrettiklerinin öğrencisi tarafından öğrenilmişve kalıcı bilgiye dönüştüğünü görmek ister. Bu aşamaya kadar sınavnormaldir. Bir tür ölçme ve değerlendirme sürecidir. J.J. Rousseau diyor ki ” soru sormak zannedildiği kadar kolay bir hünerdeğildir” Evet soru sormak için biraz bilmek gerekir. Benjamin Disreali “cahil soru soramaz” diyor. Her yıl 1,5 milyon öğrencinin yığınsal olarak başvurduğu üniversite sınavıve buna karşın 300 bin kişilik sınırlı kapasite ile uyumlaşmayan arz talepdengesi günden güne ciddi bir sorun haline gelmektedir. OKS (OrtaöğretimKurumları Sınavı), ÖSYS (Öğrenci Seçme Yerleştirme Sınavı), KPSS ( KamuPersoneli Seçme Sınavı), yediden yetmişe hemen herkesi müşterek paydadabirleştiren sınavların başında yer almaktadır. ALES, TUS gibi YüksekLisans ve üstü için yapılan sınavlar da aynı kaygıyı oluşturmaktadır.Tabii yaşam bu kadar kolay ve masumane değildir. OKS ve ÖSS gibi kişiningelecekteki yaşam standartlarını ve geleceğini belirlemek için yapılansınavlarda durum farklılaşmaktadır. Öğrenciye verilen bilginin yeniden sorusorularak sağlıklı geri bildirimi almak için değişik yaklaşımlaruygulanmaktadır. Küçük sınıflarda izlenmesi kolay olduğu için doğrudanyazılı sınav ile belirlenebiliyor. Ancak kalabalık sınavlarda ve merkezisınavlarda ise sübjektifliği ortadan kaldırmak dahi iş yükünü azaltmak içinklasik yazılı sınavı yerine test usulüne başvurulmaktadır. Tabii hemensorulması gereken soru şu, öğrencinin öğrenip öğrenmediği nasılbelirlenecektir?
Bilmek, öğrenmek, ezberlemek, mantık yürütme, analiz etmeanlayışlılarından hangisine başvurulacaktır? Sorgulama öğrencinin zekası,kapasitesi, bilgisi ve çalışmasını hedefliyorsa sorun yok. Ancak ezberebilgiye dayanıyorsa ve öğrencinin kendisini ifade edemeyeceği şekildeyapılıyorsa sorun oluşmaktadır. Ancak ÖSS sınavı gibi ilk öğretimden Lise son sınıfa kadar verilen veöğrenilen bilgilerin üç saat içerisinde adaylardan veya öğrenciden geriistenmesi ne kadar ölçülebilir ve ne kadar değerlendirilebilirniteliktedir?
Ülkemizin geçirdiği değişik sınav sistemleri bir bütünlükiçinde değerlendirildiğinde öğrencilerimizin sınav sistemini tam anlamıylakavrayamadıkları görülmektedir. Temelde bunun sorumlusu ise eğitimsistemidir. Çok sayıda öğrenci adayı ve az sayıda kontenjandan kaynaklananve sonuçta insanların çok erken dönemde başlayarak acımasız bir rekabetegirişmesi ile sonuçlanan bir sınav yapılanmasıdır. Aslında öğrencidenyapmasını istediğimiz şeylerle sınavda onlardan istenenleri aynı paraleleksen üzerine oturtup öğrencinin kapasitesine ve eğitimine uygun gerçekçidavranması ve sınavı doğal olarak görmesidir.
Sınav Nedir? Belirli bir alanda edinilen bilgi ve becerilerin düzeyini belirlemek içinyapılan bir değerlendirme sistemidir.o Sınav bir değerlendirme sürecidir ve sınırlı alandaki bilgi vebecerilerin düzeyini değerlendirir, KİŞİLİĞİ değil.
Sınavın amacı, sahip olunan potansiyeli bilmektir. Sınavda özgüven çokönemli bir faktördür. Sınava çok sayıda kişinin giriyor olması ve sınırlısayıda kişinin “başarı hanesine kaydediliyor olması” sonuçta öğrencilerinözgüveninde yarattığı zedelenme ciddi boyuttadır. Bir çok öğrenci yıllarcabunun etkisinde kalabilmektedir. Bu anlamda sınav bir sırat köprüsüdeğildir. Ayrıca sınav bir “er meydanı” da değildir. Mutlak galibiyet içinde girilmemelidir. Ancak sınavda istenilen düzeyde bir yansıma görmek veonunla yaşamına anlamlılık kazandırmak kişiyi mutlu edecektir. Arzulanan değerin yansımaması da dünyanın sonu değildir. Sınav sınav mıdır?Sormak bir sınavdır aynı zamanda. O zaman sınavın temelden sorgulanmasıgerekir.
Sınav zorunlumu?İnsan sınav olmak zorunda mı?Sınav olmasa ne olur?Sınav insan hayatını değiştir mi?Her sınavın bir mantığı var mıdır?Her sınav, belirli bir üst aşmaya geçmeyi sağlar mı?Her sınav bir ayrıştırmamıdır?Sınav ne zaman başlar, ne zaman biter?Hayatta en zor sınav nedir?Kim sınavdan korkar?Sınav eğitim ve öğretim sisteminde doğal bir süreç olarak görülmelidir.Başarılı bir öğrenmenin gerçekleşmesi için arada bir geri besleme yolu ileöğrencinin sınanması doğaldır. Öğrencilerin çalışmak ve kendilerini disipline etmeleri için az biraz sınav stresi yaşamaları normaldir. Ancak her şeyi yaşamın sonu gibi görmek yersiz ve kişiye yarardan çok zararverir.
Fizyoloji bilgimle “azıcık kaygı iyidir”, aynı şekilde “çok kaygıda kötüdür”.Derler ki Napolyon bile sınavdan korkmuştur. Bilinen bir anekdot, Napolyonbir gece çadırında yatarken düşman kuvvetlerinin yaklaştığını gören emirsubayları kendisini kaldırmaya çalışırlar. Neden beni gecenin bu saatindekaldırdınız diye sorduğunda ” efendimiz düşman kuvvetleri üzerimize geliyorsavaş açıyorlar” denir. Napolyon ben de sınav var diye korkmuştum der.Sınav bir yaşam biçimidir. Ayrıca halk arasında denir ki ” hayatın kendisi zaten bir sınavdır “. Bu dadoğrudur. Hayatın her alanında sınav vermekteyiz.Sınava girecek öğrencilere başarılar dilerim. Önerim bu aşamadan sonrasınav kaygısından kurtulup şu ana kadar ne öğrendiysem öğrendim, sınav dakendi bilgi düzeyimi öğrenmiş olacağım desinler. Beynin çalışma prensibigereği, kendini sınav stresine sokmak değil tam tersine daha rahat ve özgüvenle girmelerini öneririm. Hatta daha da önemlisi, “ben sınavdan korkmuyorum, sınav benden korksun”desinler.
Herkese başarılar…
*Prof. Dr. İbrahim ORTAŞ, Çukurova Üniversitesi.
[email protected]
