ÖĞRETMENLER, KELİME BİLGİSİ ÖĞRETİMİNİ SINIFLARININ İÇİNE NASIL DAHİL ETMELİDİRLER?
kelime öğretimi ile ilgilendiklerini ve çoğu öğretmenlerin kelime bilgisi seçimini ders kitaplarına bıraktıklarını gösteriyor. Bunun böyle olması gerekmez. Bu kısa makale, kelime bilgisi ile ilgilenildiği zaman öğretmenlerin farkına varmalarının iyi olacağı birkaç nokta sunacaktır.
Hangi kelimeler?
Araştırmalar, öğrenicilerin İngilizce’de iyi olmaları için yaklaşık 3000 “kelime aileleri”’ne ihtiyaçları olduğunu gösteriyor. Bir “ kelime ailesi”, yardım etmek (help), yardım etme (helping), yardım eden (helped), yardımsız (helpless), v.s. gibi aynı anlamı paylaşan bir kelimeler grubudur.
Çok şükür, dil öğretmenleri ve dil öğrenicileri için, tüm kelimelerin öğrenilmesine ihtiyaç yoktur. Öğretmenler, ilk önce en sık kullanılan ve faydalı kelimeler üzerinde yoğunlaşmaları iyi olur. Çünkü, öğrenicilerin çok sık karşılaşacakları bu kelimelerdir.
İşte, indirebileceğiniz ve öğrenicilerinizle kullanabileceğiniz çok faydalı kelimelerin bir listesi.
Birçok öğretmen, elde etmek(get), yapmak(make) ve getirmek(bring) gibi temel kelimelerin bilindiğini kabul ederek daha az bulunan kelimeler üzerinde odaklanır. Ama, çok anlamlı ve deyimsel kullanımlarıyla en çok sıkıntılılar arasında olan bu kelimelerdir.
Bundan dolayı, öğreniciler, yüksek derecede sık kullanılan kelimeleri çok sıkı çalışmalıdırlar.
Ama, bir kelime nedir?
Hepimizin bildiği “trafik” bir kelimedir, fakat “trafik ışığı”, bir yada iki kelime mi? “Trafik ışığı”’nın , trafik ve ışık’tan farklı olan fakat iki kelimeden oluşan bir anlamı vardır. Genellikle (by and large), öbür gün (the day after tomorrow) veya nasılsınız ? ( how do you do ? ) ve şüphesiz (of course) kelimeleri hakkında ne diyorsunuz?
Tüm diller, birkaç kelime veya dil yığınından oluşan kısa ibarelerle doludur. Ve öğretmenler, kelimenin kendisinden çok, bunlara odaklanırsa iyi olur. Kelimeler, hemen hemen, tek başlarına bulunmaz.
Onların, neredeyse, her zaman belirli kısıtlı tarzlarda beraberce anlamlarının olduğu ortakları vardır. Örneğin, “güzel kadın” veya “yakışıklı erkek” deriz ama genellikle “güzel adam” demeyiz. “Siyah ve beyaz” (beyaz ve siyah değil) veya “şurada ve burada” (burada ve şurada değil) – fakat Japoncada achi kochi) için aynen olur. Bu kelime ilişkileri (genellikle sözdizimi denir) öğreniciler için çok önemlidir. Eğer öğrenici bu kelime ilişkilerini bilmiyorsa, o zaman tuhaf ses verecek ve yumuşak peynir (mild cheese) yerine zayıf peynir (weak cheese) veya önceki gece (last night) yerine dün gece (yesterday night) gibi şeyler diyeceklerdir.
Böylece, iyi konuşmak ve yazmak için, öğretmenlerin sadece sadece kelimeleri değil, birçok kelime ilişkilerini tanıtmaları gerekir.
KELİME BİLGİSİ NASIL ÖĞRENİLMELİ?
Herhangi bir metodun temelini teşkil etmesi iyi olan en esaslı düşünce, üzerinde çalışacak en önemli kelime bilgisi, öğrencilerin dün ne öğrendikleri olduğudur.
İnsan belleğinin doğası, özellikle, kelime henüz karşılaşıldıysa, kelime bilgisi ( tüm kavramlar ve öğrenme sistemi gibi) muhtemelen unutulacağını dikte eder.
Bunun nedeni, kelime bilgisinin ince olduğu kelimenin başlangıç karşılaşmasındadır. Bunun anlamı, kelime ve ibarelerin sık sık gözden geçirilmeye ihtiyacı vardır.
Bir kelimeyi, kullanmadan ve tekrarlanmadan tanıtmak, yüksek derecede muhtemelen o kelimenin unutulacağı anlamına gelir. Ders kitapları, kelimeyi kullanışlı hale getirmede çok kötüdür.Dolayısıyla öğretmen, kelime bilgisini kullanışlı hale getirecek yollar bulması gerekir.
Kelime öğrenmede iki ana safha vardır. İlk safha, kelimenin biçimiyle(hecelenmesi veya telaffuzu) ve kelimenin anlamı arasında bir bağlantı yapıldığında başarılır. İkinci safha daha çok zordur ve kelimenin ne zaman kullanılacağı ve (ne zaman kullanılmayacağı) bilgisi, o kelimeye ait ilişkileri, onun gölge anlamını ve v.s.’yi içerir.
Bir kelimeyi öğrenmenin birinci safhası çok kolaydır. Bu, örneğin kelime kartları (kağıdın bir tarafında kelime, diğer tarafında tercümesi) kullanarak en etkili bir şekilde mekanik olarak ezberlemeyle başarılabilir. Araştırmalar, açık bir şekilde, bunun ÇOK etkili olduğunu ve öğrencilerin çok çabuk bir şekilde yüzlerce kelime öğrenebileceğini gösteriyor. Birçok insan, sıkıcı ve davranışsal olduğunu söyleyerek bu çeşit öğrenmeyi yanlış anlıyor. Doğru, fakat çok etkiliDİR. Hatırlanacak önemli nokta, mekanik öğrenme kısmının sadece başlangıç safhasında olduğudur.
Ve, bu bilgiyi derinleştirmek için daha ÇOK çalışma yapılmalıdır. Bu, kelime çalışma alıştırmalarıyla ve dereceli okuma yığınlarıyla yapılabilir. Oxford University Press tarafından İngilizce veya Japonca basılan dereceli okumayı tanıtan bedava indirilebilir bir dosya (PDF formatında) vardır.
Araştırmalar, öğrenicilerin, zihinsel faaliyetlerin farklı seviyelerine ve kelime öğrenimine aktif olarak katıldıkları zaman en iyi öğrendiklerini de gösteriyor. Eğer bir öğrenici, bir kelimeyi bir daha bir daha tekrar ederse, işlem oldukça sığdır, çünkü yalnız bilgi bakımını yapıyor.
Öğreniciler, sadece kelimeleri izolasyonda muhafaza ederek değil, zihinlerinde kelime ilişkileri ağı oluşturarak kelimenin nasıl benzer fakat diğer kelimelerden farklı olduğuna bakarak derinlemesine kelimelerle , sözdizimleriyle çalışmak için eğitilmelidir.
Böylece, öğrenicilere, yeni kelimelerin anlamlarını tahmin etmeğe ve kendi kendilerine yeni kelimeleri farketme şansları verilmelidir. Konuşma veya yazmada yeni kelimeler üreterek hipotezleriyle deney yapma şansları da verilmesi iyi olur. Sadece deney yaparak öğrenmenin başarılı olup olmadığını bileceklerdir.
Öğretilecek en önemli kelime bilgisi stratejisi, metinden bilinmeyen kelimeleri tahmin etmektir. İlk dilinizi öğrendiğiniz zaman, kelimelerin çoğu size öğretilmedi, siz onları kitaplardan, Tvden ve konuşmalardan aldınız. Sınıfta kelimeleri tek tek binlerce kelimeyi öğretmek için yeterli zaman yoktur. Dolayısıyla, dil öğrenicileri, bilinmeyen kelimeleri başarılı bir şekilde nasıl tahmin edeceklerini de bilmeleri gerekir. Acıklı bir şekilde, birçok öğretmen, öğrenicilerin iyi tahmin etmeyi nasıl bileceklerini ummaktadır, fakat tahmin etmede daha çok başarılı olabilmelerine yardım edilecek binlerce öğrenici vardır.
Bir öğrenici, yeni bir kelimeyle karşılaştığı zaman yapılacak ilk şey, o kelimeyi ihmal etmektir. Eğer o kelime önemliyse , o kelime tekrar gelecektir. Eğer onlar kelimeyle ikinci kere karşılaşırlarsa ve haberleşme kesilirse, o zaman o kelimenin anlamını tahmin etmeye uğraşmaları iyi olur. Başlangıçta, onları konuşmanın parçalarıyla farkettirmek önemlidir. Ve ondan sonra anlamıyla yardım edecek kelime civarında ipuçları aramaları iyi olur. Eğer bir düşünceleri varsa, tahminlerini cümle içinde yerleştirmeye gayret ederek cümlenin anlamının açık olup olmadığına bakmalıdırlar. Kısa zamanda, hatalı konuşma parçasına veya hatalı anlama sahip olup olmadıklarının farkına varacaklar. Son olarak, tahminlerini sağlamlaştırmak için kelime-sonu bilgisini kullanabilecekler. Bununla beraber, öğrenicilerin, metinde diğer kelimelerin %95-98’i hakkında bilgili oluncaya kadar, başarılı bir şekilde tahmin edemiyeceklerini anlamak önemlidir. Eğer metin oldukça zorsa, o zaman bilinmeyen kelimelerin büyük miktardaki sayısı, muhtemelen çok daha az başarılı tahmin yapacak.
Son olarak, “öğretmek, öğrenmeye neden olmaz.” (teaching does not cause learning) sözü daima hatırlanmalıdır. Dolayısıyla öğretmenler, öğrenicilerin anlamadıklarını umması iyi olur. Ve öğrettikleri her kelimeyi öğrenicilerin hatırlamalarını beklememelidir. Ondan sonra kelime bilgi’si öğretiminin hedefleri, öğrenicinin öğretmenden bağımsız bir şekilde öğrenebileceği durumlar yaratmak olmalıdır. Herhangi bir öğretme işinin önemli amacı, öğreniciyi, artık bize ihtiyacı olmayacak bir duruma getirmeyi sağlamaktır.
Böylece, öğretmenler, iyi bir sözlük nasıl kullanılır, kelimeler sistematik olarak nasıl öğrenilir, kelime bilgisi defteri nasıl tutulur v.s. gibi kelime öğrenme stratejilerini öğretmesi iyi olur.
Eğer öğretmenler bu şeyleri yapabilirse, öğreniciler sınıflarından daha çok yararlanacaklar ve sadece daha çok kelime hatırlamayacak, fakat bağımsız kelime bilgisi öğrenicileri olmak için yolda olacaklar.
* İngilizce Öğretmeni Y.Müh. Naim UYGUN tarafından “Rob Waring”’in makalesi İngilizce’den çevrilmiştir. http://www.pekiyi.150m.com [email protected]
