Roberto Massari ve Antonio Moscato, Che Guevara üzerine çalışan iki İtalyan araştırmacı. 26 eylül tarihli La Repubblica gazetesini okurken rast geldim Massari ve Moscato’ya. Her iki araştırmacı da Che’nin Küba’da ölümünün ardından Fidel Castro’ya emanet edilen günlüklerinin peşinde.
La Repubblica günlüklerin öyküsüne yer verdiği habere “Che’nin Havana’da gömülü günlükleri” başlığını vermişti. Çünkü Che’nin ölümünün ardından bu değerli notlar, mühürlenerek Che’nin eşine teslim edildi. Ancak bir şartla; bu günlükler Castro onaylamadıkça yayımlanmayacaktı.
Che’nin ölümünün ardından neredeyse kırk yıl geçti. Hakkında sayısız kitap, araştırma yazıldı ama hiç kimse Che’nin gençlik yıllarında motosikletle çıktığı Güney Amerika turundan, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliği ve 1917 Ekim devrimi hakkındaki görüşlerine kadar bir dizi düşüncesinin yer aldığı günlüklere ulaşamadı.
Yıllardır Che’nin yaşamı üzerine araştırmalar yapan Massari ve Moscato, “Che’nin günlükleri” dosyasını tekrar gündeme getiriyor. Konunun yeniden tartışılır olmasında elbette yöneticiliğini Che’nin eşinin yürüttüğü “Centro de estudios de Habana – Havana Araştırma merkezi” ile Mondadori Yayınevi arasında 1.5 milyon dolarlık bir bütçeyle varılan bir anlaşma etken oldu. Buna göre İtalyan yayınevi, Che’nin yapıtlarını ve notlarını yayımlama hakkını elde etti.
Roberto Massari ve Antonio Moscato, Che’nin günlüklerinin Castro’nun kasasından çıkarak okurlara ulaşmasını istiyor. Peki Che’nin yıllarca gizli tutulan günlükleri neler içeriyor? İtalyan araştırmacıların aktardığına göre bu günlükler içindeki belgelerden biri, Che’nin gençlik yıllarında Patagonya ve And dağlarına yaptığı, sinemaya da uyarlanan gezinin notlarını kapsayan “Notas de viaje-Seyahat notları”. Bir başka belge, Che’nin Rene Lamos Latour’a yazdığı ve yakın dostu Castro’dan “solcu burjuva” diye söz ettiği mektup. Bu mektup İtalya’da Carlos Franqui tarafından yayımlandı ama Küba’da basılmadı ve Jon Lee Anderson’un “Che devrimci bir yaşam” adlı Che biyografisine ait notlar.
1956-59 yılları arasında Sierra Maestra’da yürütülen gerilla mücadelesine dair notlar da Castro’ya emanet edilen belgeler arasında. İtalyan araştırmacılar, Che’nin bu notları, ekonomiden sorumlu bakan olduğu yıllarda yazdığına dikkat çekmekte. Özelikle Che’nin Küba’daki şeker kamışı üretiminde izlenen politika konusunda Castro’yla fikir ayrılığına düştüğü de araştırmacılarca not ediliyor. Che’nin Bolivya’da öldürülmesinden önceki dönemde SSCB konusundaki görüşleri de, bu belgeler arasında saklı. Che uzmanı Massari ve Moscato’ya göre Castro ve Guevara bu konuda da ciddi biçimde görüş ayrılığına düşmüşlerdi. Castro açısından iktidarını korumak için SSCB bir tür garanti iken, Che için SSCB, başka pek çok ülke gibi emperyalist bir devletti.
İtalyan araştırmacılar “artık Che’nin günlüklerini saklamanın bir anlamı yok, bu belgeler hemen yayımlanmalı” diyor. Küba cephesinde ise küçük kıpırtılar söz konusu. Bakalım Havana Araştırma Merkezi ve Mondadori işbirliğiyle bir sonuca ulaşılabilecek mi? Yasal açıdan emanet şimdilik Castro’da olsa da.
