Ana dilinde diil leezım utanalım lafetmää
Ukrayna’nın Odesa bölgesinde çoğunluğu oluşturan Gagauzlar çeşitli ekonomik ve sosyal nedenlerden dolayı bölgeden ayrılıp ülkenin farklı bölgelerinde mesken kurmuş ve hayatlarını sürdürmekteler. Bu nedenle günümüzde Odesa başta olmak üzere Kırım, Jitomer, Harkov ve başkent Kiev’de Gagauz kültür dernekleri kuruldu ve aktif şekilde faaliyet gösterir. Gagauz oyun grupların ulusal ve uluslararası arenada temsili, Gagauz köy okullarına yardım, müzelerin kurulmasındakı maddi ve manevi destek, festivallerin geçirilmesi, eğitim alanında birçok soruların çözümü bu dernekler aracılıyle yapılmakta. Fakat yine de birçok sorun hala da kapıda beklemekte. Ve bunların çözülmesi için başkentte bulunan “Halk Birliği’nin Başkanı Vasiliy Kelioğlu Türk Ataştırma ve Enformasyon Merkezi Başkanı Doç.Dr. Vladimir Pidvoynıy ile birlikte 22 Aralık’ta ‘Ukrayna gagauzların kulturasını ilerletmekte hem korumada çıkan problemalar’ adlı toplantıyı T.Şevçenko Kiev Devlet Üniversitesi Filoloji Enstitüsü’nde gerçekleştirdiler. Bu toplantıya Ukrayna Yazarlar Birliği Başkan Yardımcısı Mihaylo Vasılenko, Ukrayna Meclisi İnsan Hakları Bölüm Başkanı Yardımcısı Anatolıy Zadvornıy, Peçete Fabrikası Müdürü Gagauz olan Vladimir Dimçev, Ukrayna Ressamlar Üyesi Alla Çakır, tercüman Stepan Kelar, Türk İş Adamları Genel Sekreter Yardımcısı Gökan Yakşı, Harkov Derneği Başkanı Gagauz Birliği Nikolay Yovcu, Doç.Dr.Tudora Arnaut, Doç.Dr. Ferhat Turanlı gibi değerli insanlar katıldı.
Konuşmada birinci sözü alan Doç.Dr.Vladimir Pidvoynıy bu toplantının üniversite binasında yapılmasının önemini vurgularken Ukrayna’da oturan bu Türk halkın Ukrayna insanları ile asırlarca dostça ve uyum içinde yaşadıklarını belirtirken üniversite olarak bu halkın sorunlarına her zaman yardım elini uzatmaya hazır olduklarını dile getirdi. O, şöyle devam etti: “Biz Türk Merkezi ve Türkoloji Bölümü olarak çeşitli bilimsel ve kültürel faaliyetlerde bulunuyoruz. 16-19 Mayıs 2005 tarihinde KIBATEK’le birlikte “ X.Uluslararası Çağdaş Türk Edebiyatı” sempozyumu gerçekleştirdik ve orada Gagauz bilim adamları da bildirileri ile yer aldı. Bu yıl Bölümümüze Gagauz milletinden iki Gagauz öğrencimiz okuma hakkı kazandı ve şimdi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’nde 1.ci sınıf öğrencisidir. Biz kendilerinden çok memnunuz, çünkü aynı köklere dayanan ve ana dillerini iyi bilen bu öğrencilerimiz büyük bir istekle Türkiye Türkçesini okumaktalar. Gelecek yıl bu sayıyı 10 kişiye yükseltmeğe düşünürüz. Ayrıca, gelecek yıl, Ukrayna’da oturan Türk halkların sempozyumunu da yapmayı planlıyoruz. Tabii ki Gagauzlar da bu etkinlikte yer alacaklar’.
Ukrayna Yazarlar Birliği Başkan Yardımcısı Mihaylo Vasılenko Gagauz edebiyatının gelişmesi için bu ülkede yaşayan genç yazarlara yardım eli uzatmaya hazır olduklarını ve günümüze kadar bu alanda çalışmaların yetersizliğini dile getirdi. Gagauzlar’ın Ukrayna klasiklerini daha yakından bilmeleri için önemli görev iyi Gagauz tercümanlara ihtiyaç olduğunu ve Gagauz edebiyatını Ukrayna okuycusuna kazandırmak amacıyle bu dilden de Ukrayna diline çevirilerin daha fazla olmasını dile getirdi. Hep bu konulara değinen tercüman, şair 30 yıla yakın Gagauz aydınlarını çevirmekle uğraştığını ve Mine Köse, Dmitriy Karaçoban, Nikolay Baboglu, Tudora Arnaut, Stepan Kuroglu, Vitaliy Boşkov vd. eserlerini Ukrayna diline çevirdiğini söyledi.
Gagauzlar da diğer vatandaşlar gibi bu ülkede aynı haklara sahip olduklarını ve ifade özgürlüğü olan bir ülkede yaşadıklarını belirten Anatoliy Zadvornıy bu azınlık , fakat buranın yerli halkı sayılar Gagauzlar’a yardım etmeğe hazır olduklarını dile getirdi. Ukrayna’nın güney bölgesinde çoğunlukta yaşayan bu halkın eğitim sorunlarından iş bulma sorunlarına kadar bir çok proplemlerin varolduğu bir gerçektir ve bunları çözmek için Kiev’de merkezi olan “Halk Birliği’ne büyük görev düştüğünü söyledi.
Köylerde gençlerin gittikçe kalmadıklarını ve şehre veya başka ülkelere iş bulmak için göçettiklerini belirten Vladimir Dimçev bu göçü durdurmak için Gagauz iş adamlarının kendi köylerine yatırım yapmaları çağrısında bulundu. “Bizim insan çok çalışkan , köylerimizde gittikçe kadınların dokudukları milli kilimlerimiz tarihe karışmak üzere, evlerimizde çok lezzetli peynirlerimiz, yüksek kalitede şaraplarımız var, fakat bunları korumak için gençlerimizi köylerimize çekmemiz ve bu ürünlere pazar yaratmamaz gerekir, bu nedenle derneğin amaçlarından biri işte bu tür toplantılarda birlik olup sağlam, halkımızın geleceği için kararlar almak”.
Tabii ki toplantının asıl amaçlarından en önemli yine de eğitim konusuydu. Gagauz köylerinde çok yetenkli çocuklarımız var, fakat ne yazık ki, bunlara yardım eli uzatacak ve onları farkedecek çok az kuruluş var. El işleri yapan, resim çizen ve çok güzel sesi olan, dans eden, genç yeteneklerimiz hakkında konuşan Alla Çakır bu problemü çözmek için onları keçvedip onlara manevi ve maddi destek vermemiz gerektiğini ve kendisi bir ressam olarak onlara yardım etmeğe hazır olduğunu dile getirdi.
Kiev “Halk Birlii” Derneği’nin Başkanı Vasiliy Kelioğlu konuşmasının başında tüm Gagauz gençlerine çağrıda bulundu ve birlik olmak için herkezin yardımına ihtiyaç duyduğunu dile getirdi. Gagauzlar’ın birlik olması için birlikte omuz omuza çalışmak ve şehirde bulunan Gagauz iş adamların yaşadıkları köylere yatırım yapmalarını istedi. Köylerimizdeki gençleri eğitmek için onlara devlet bursu ve derneğin yardımları olacağını dile getiren Başkan, gelecek yıldan itibaren bu varolan derneğın yerine Ukrayna çapında bir Gagauz Kurumun kurulması teklifinde bulundu.
Son konuşmacı Doç.Dr. Tudora Arnaut halâ Ukrayna Gagauzları arasında yaygın olan dil problemine değindi ve yıllarca yapılan ruslaşma politikası sonucunda iki Gagauzun aralarında rusça konuşmaya özen gösterdiklerini dile getirdi. O şöyle dedi: “ çok yıılar biz hep savaşardık kendi ana dilimizde lafetmeme, da bize küülü gibi bakmasınnar. Hep sanardık ani biz pek isle lafedärsıydık rus dilinde biz Rus olacez, da onnardan birisi sayılces. Ama, hep gördük ani biz gözel ana dilimiz böle gidersıydı kaybeler hem heptene da kaybelmek sınırına geldi. Bizim dilimiz eski Oguzların dili , pek zengin, biz diil leezım o ödünçleme lafları alalım rus dilindän, ama lääzım hesap alalım nasın lafeder bizim analarımız, nenelerimiz, da o lafları kullanalım. Lääzımsıydı alma yeni laf onu da alalım Türk soyundan-Türkiye Türkleri’nden, Azerbaycan, Türkmen Türkleri’nden. Biz çekileriz bir kökten. Ana dilinde diileezım utanalım lafetmää.”
Toplantının sonunda Ukrayna sınırlarında bulunan yarı Gagauz yarı Bulgar köyü sayılan Kubey köyündeki “Kadınca” folklor grubu katılımcılara unutulmaz nitelikte, profesyönel bir konser verdi.
Kalın sağlıcakla. Şen olun!
__________
* Yazarımız Tudora Arnaut’un bazı yazılarının ne yazık ki izin almadan, kaynak gösterilmeden üstelik değiştirilerek aralarında bazı siyasi partilerin internet sitelerinin de bulunduğu basın yayın kuruluşlarınca yayınlandığını saptadık. Yazarımızı da son derece üzen söz konusu hırsızlığı kınıyoruz. Ayrıca eğer söz konusu yasadışı uygulamaya derhal son verilmezse Açık Gazete’nin çatısında bulunduğu Turkish Gateway Ltd haklarını yasal olarak arayacaktır…
