Araştırmalara göre; büyük şehirlerde yaşamayan yerli gençlerin sadece yüzde 3’ü üniversitelere gidebiliyor. Üniversiteye ulaşabilenler de, eğer ailenin sosyo-ekonomik seviyesi orta seviye ve üstünde ve kırsal kesimden şehre göç ederek devlet okullarında öğrenim şansı elde etmiş kesim arasında yer alıyor.
Meksika Üniversitesi (Universidad Autonoma de Mexico-UNAM) içerisinde multi-kültürel eğitim programından sorumlu Jose del Val şöyle konuştu:
“Yerli bir gencin üniversiteye ulaşması ve buradan dışlanmadan mezun olması neredeyse çok zor!’.. eğer içinde yaşadığımız ülkeyi çok uluslu bir devlet olarak kabul ediyorsak, bunun hepimiz için yaptırımları var. Üniversitelerimizi bu çok dilli ve çok kültürü yapıya uydurmak zorundayız… Sanıyoruz ki yerli halklar hep kırsal kesimde yaşamalı ve hep köylü olarak kalmalı. Ancak yerli halkın talebi bu değil, kendi kimliklerinin tanınması suretiyle sistemin içinde olmak istiyorlar…”
Halen Meksika içerisinde kırsal kesimde 6 interkültürel üniversite bulunuyor ve öğrencilere dil ve kültür, interkültürel iletişim, bölgesel gelişim, alternatif turizm, sağlık ve bölgesel ekonomi gibi kısıtlı seçeneklerle hizmet veriyor.
Bu yıl hizmete girecek 3 üniversiteyle sayısı 9’a ulaşacak olan etnik üniversitelerde, şu ana kadar 2 bin 294 öğrenci öğrenimi sürdürüyor ve devletin resmi dili İspanyolca’nın yanında Mazahua, Otomi, Tlahuica, Matlatzinca, Mixteco, Nahuatl, Mismito Tzetzal, Tzotzil, Chol, Zoque, Tojolabal, Tse-Tzo, Cluj, Chontal, Totonaco, Zapateco, Populuca, Mixe, Chinanteco, Mazahua, Huasteco, Tepehua, Popolaca, Actino gibi yerli dillerinde eğitim veriliyor.
