Evans-Pritchard, “İzlanda giderse, Baltıklar, Balkanlar, Macaristan Türkiye ve belki Güney Afrika da gidecek. Tüm bu ülkeler, gelirlerinin mümkün kıldığının ötesinde bir yaşam sürüp hesaplarındaki muazzam açıkları dış finansman akışıyla kapatıyorlar” diye yazdı.
Yazarın yorumu şöyle:
“Capital Economics’ten Doğu Avrupa uzmanı Neil Schering Türkiye’nin herhangi bir sınavda ilk gösterge olacağını söylüyor. ‘Ben paramı Türk lirasında tutmak istemezdim: Nasıl bunca zaman bu kadar yüksek kaldığı zaten bir muamma. Ülke ekonomisinde muazzam dengesizlikler var. Cari açık gayrı safi yurt içi hasılanın yaklaşık yüzde 8’i ve başsavcı iktidar partisini kapatmaya çalışıyor’ diyor.
Türkiye’nin dış borçları 276 milyar dolar. Yapı Kredi Bankası Türk şirketlerinin bu yıl hedefledikleri 48 milyar dolarlık taze krediyi bulmakta zorlanabileceklerini söylüyor. Şimdiye dek ülke yen cinsinden ‘carry trade’in gözdesiydi.
Japon yatırımcı ordusuna karşı konulmaz karlar sunuyordu. Ancak son haftalarda yenin yükselişi bu akışları allak bullak etti. Yen pozisyonlarının çözülmesi İzlanda’da bu hafta yaşanan para çıkışında da şüphesiz kilit unsur oldu.”
İZLANDA NEDEN ÖRNEK?
The Financial Times, dünya ekonomisinin yaşadığı sorunların ülke ekonomilerine nasıl yansıyabileceğine dair ipuçlarının 300 bin nüfuslu balıkçılıkla geçinen İzlanda’da ortaya çıktığı görüşünü savunmuştu…
Gazete ilk sayfasında yer verdiği haberde, İzlanda’nın “küresel mali karışıklığın ülke ölçeğinde ilk kurbanı” olabileceğini belirtti.
İzlanda iki gün önce “para birimi kronayı güçlendirip bir krizi önlemek için” faiz oranlarını 1,25 artışla yüzde 15’e çekmişti. İzlanda kronası son 3 ayda Euro karşısında yüzde 22 değer yitirmişti.
Gazete bu durumun önemli bir nedeninin ekonomi için taşıma su niteliğindeki “carry trade” yani, yüksek faizlerin cazibesiyle, yabancı yatırımcıların bir yerden ucuza borç alıp bir başka ülkeye yatırması, faizi alınca da parasını çekip gitmesi şeklindeki hareketler olduğu görüşünde…
Gazetenin yazarlarından Peter Garnham’a bakılırsa bu gibi riskler Türk lirasını da etkileyebilir.
Garnham “bütçe açıklarının insafına kalmış para birimleri” başlıklı başyazısında şu yorumu yaptı:
“Dünya mali piyasalarındaki karşıklık, harcamaları için dışarıdan nakit akışlarına bel bağlayan ülkelerin paralarına zarar verebilir. Bu yılın başından itibaren, riskten kaçınma eğiliminin güçlenmesi yatırımcıları ekonominin temellerine odaklanmaya ve yüksek cari açığı olan ülkelerin paralarını cezalandırmaya sevketti.
Bu baskı bilhassa Güney Afrika randı ve Türk lirası gibi gelişmekte olan borçlu piyasaların ve açıkları bulunan İzlanda gibi ekonomilerin parası üzerinde büyük oldu. HSBC’den Paul Mackel, rand, lira ve kronanın Bear Sterns’in kurtarılması sonrasında ortaya çıkan riskten kaçınma eğilimlerinin olumsuzluklarına açık olduğunu söylüyor.
Uzmanlar riskten kaçınma eğilimi güçlenip piyasayı yönlendirme gücü arttıkça, cari fazla veren ülkelerin parasına yönelimin güçleneceğini söylüyorlar.”
