Sahip olduğu zengin doğal ve kültürel mirasıyla Türkiye’nin gözde tatil merkezlerinden biri olan Antalya’nın Kaş ilçesi son yıllarda plansız ve kaçak yapılaşma tehdidi ile karşı karşıya. Pandemi ile birlikte iyice artan kaçak yapılaşma ile Kaş’ta ilçe merkezinden dağ köylerine, korunan alanlardan zeytinliklere birçok alan imar mevzuatına aykırı şekilde betonlaşıyor. Zaman zaman göstermelik yıkımlar yapılsa da binlerle ifade edilen kaçak yapılar adeta mantar gibi dağı taşı sarıyor. Özellikle köylerde kırsal mimarinin de sonunu getiren betonlaşma, konut fiyatlarının astronomik rakamlara yükselmesiyle yerel halkın barınma ihtiyacını karşılamasının önünde engel olma noktasına geldi.
ÖNCE İÇ İŞLERİ BAKANLIĞI, ARDINDAN SAYIŞTAY RAPORUNA GİRDİ
Kaş’taki kaçak yapılaşma devletin de denetim raporlarıyla belgelendi. Önce İç İşleri Bakanlığı, ardından da Sayıştay’ın Kaş Belediyesi’nde yaptığı denetimlerin ardından hazırlanan raporlarda ilçedeki kaçak yapılaşmanın boyutu gözler önüne serildi.
İÇ İŞLERİ BAKANLIĞI: ‘BELEDİYE YETERLİ DENETİM YAPMIYOR’
İç İşleri Bakanlığı Mahalli İdareler Kontrolörlüğü tarafından Temmuz 2021’de yapılan denetimin ardından hazırlanan raporda, 2014-2021 arası dönemde Kaş’ta toplam 2291 adet kaçak yapı tespit edildiği kaydedildi. Ruhsatsız ya da ruhsat eklerine aykırı olarak nitelenen yapılar için Kaş Belediyesi’nin yeterli denetim yapmadığına işaret edilen raporda, şu ifadelere yer veriliyor: “Ruhsatsız veya ruhsat eklerine aykırı inşaat yapanlara 3194 sayılı İmar Kanununa göre para cezası uygulanması yerine, zabıta birimince kabahatler kanununun 323. ve 37. maddelerine göre para cezası verildiği incelenmiştir. Bazı idari yaptırım karar tutanaklarında, hakkında işlem yapılan kişinin imzasının yer almadığı, dosyasında kararın ilgilisine tebliğ edildiğine ilişkin herhangi bir kayda rastlanmadığı incelenmiştir. Bezirgân Mahallesi, 195 ada 54 parsel üzerinde izinsiz inşaat yaptığı tespit edilen kişi için düzenlenen idari yaptırım tutanağı konuya örnektir.”
‘İMAR MÜDÜRLÜĞÜNE BİLDİRİLDİĞİ HALDE İŞLEM BAŞLATILMADI’
Kaş Belediyesi Zabıta birimince yapılan kontrollerde, ruhsatsız veya ruhsat eklerine aykırı inşaat yapıldığının imar ve şehircilik müdürlüğüne bildirildiği halde bazı yapılarla ilgili yasal işlem başlatılmadığı tespitine yer verilen İç İşleri Bakanlığı’nın raporunda, “İmar ve Şehircilik Müdürlüğü’nde yer alan kaçak yapı biriminin imar mevzuatına aykırı yapılaşmayı gerektiği gibi denetlemediği kanaatine varılmıştır. Denetime tabi dönemde özellikle 2018 yılından bu yana aşırı miktarda ruhsatsız yapı yapılmış olduğu, bu yapılar ailelerin ihtiyacını karşılamak üzere basit küçük yapılardan olmayıp, ticari amaca yönelik villa tipi havuzlu yapılar olduğu görülmüştür. Bu yapıların beton ihtiyacının hazır beton santrallerinden karşılandığı bilinen bir gerçektir. Bu nedenle hazır beton santrallerinden yapı ruhsatı bulunmayan yapılara beton naklinin önüne geçilmesi, engellenmesi için gereken tedbirlerin alınması sağlanmalı. Ayrıca imar mevzuatına aykırı, çarpık yapılaşmanın önlenmesi bakımından sık sık kontroller yapılarak yasal işlemler yapılmalı” denildi.
YAPI RUHSATLARININ TAMAMINI SADECE İMAR MÜDÜRÜ İMZALAMIŞ
Kaş Belediyesi İmar ve Şehircilik Müdürlüğünce tespit edilen ilçe genelindeki 72 kaçak yapı hakkında düzenlenen zabıt varakalarının 24 Haziran 2021 tarihi itibari ile belediye encümenine sunulmadığı tespit edilen inceleme raporunda, ilgili kanun gereği söz konusu zabıt varakalarının belediye başkanlığı tarafından görüşülmesi için encümene sunulması gerektiği anımsatılarak şöyle denildi: “Denetime tabi dönemde Kaş Belediye Meclisi’nce onaylanan 1/1000 Ölçekli Uygulama İmar Planı dosyalarında plan müellifine ait yeterlilik belgelerinin bulunmadığı incelenmiştir. Bazı meclis kararları ile onaylanan plan değişikliklerinde, ne tür plan değişikliği yapıldığı anlaşılamamıştır. Denetime tabi dönemde 2019 yılının ilk yarısına kadar verilen yapı ruhsatlarının hemen hemen tamamının, yapı kullanma izin belgelerinin de önemli bir kısmının sadece İmar ve Şehircilik Müdürü tarafından imzalandığı incelenmiştir. Konuyla ilgili olarak belediye görevlileri söz konusu belgelerin imzalanmamasının sistemden kaynaklandığını belirtmişlerdir.”
SAYIŞTAY RAPORU: ‘KAÇAK YAPILAŞMA ÖNLENEMİYOR’
İç İşleri Bakanlığı’nın bu raporuna karşın Kaş’ta hız kesmeden süren kaçak yapılaşma Sayıştay denetçilerinin de raporuna yansıdı. Kaş Belediyesi’nin 2021 yılı faaliyetleriyle ilgili yapılan denetimlerin ardından hazırlanan ve Ekim 2022’de yayımlanan Sayıştay Raporunda, imar mevzuatına aykırı yapılaşmanın önlenemediği belirtilerek şöyle denildi: “Belediye alanında yapılaşma faaliyetlerinde imar mevzuatına aykırılıkların önlenmesinde etkili bir çalışma yapılmadığı görülmüştür. Kaş Belediyesinin sorumlu olduğu alanda 3194 sayılı İmar Kanunu’na aykırı yapılaşma yaygındır. 2021 yılında belediyece İmar Kanunu’na göre 308 adet yapı ruhsatı verilmiş olup verilen yapı kullanma izni belgesi ise 145 adettir.
SADECE 2021’DE 734 KAÇAK YAPI TESPİT EDİLDİ
Yasal düzenlemeler çerçevesinde yürütülen bu imar faaliyetlerine karşın 2021 yılı içinde çeşitli kanallardan 2.233 adet İmar Kanununa aykırılık şikâyeti alınmıştır. İdare tarafından şikâyetler üzerine ve resen yapılan denetimlerde 558 adet yapı tatil tutanağı düzenlenmiş, toplam 734 adet binada imar mevzuatına aykırılık tespit edilmiştir. Belediye alanının genişliği ve personel yetersizliği sebebiyle yeterli denetim yapılamadığından tespiti yapılamayan kaçak yapı sayısının 800 civarında olduğu kurum görevlilerince tahmin edilmektedir. Aykırılık tespiti yapılan 734 binadan 14 tanesinde aykırılık giderilerek ruhsatlı hale getirilmiş, 3 tanesi ise yıkılmıştır. Son yedi yılda alınan ve halen uygulanmamış olan yıkım kararlarının 2500 civarında olduğu kayıtlarda görülmektedir. Tespit edilen kaçak yapılar mühürlenerek İmar Kanunu’nun 42’nci maddesine göre idari para cezası uygulanmaktadır. 2021 yılında tahakkuk ettirilen idari para cezası tutarı 53.034.458,80 TL’dir.”
KAÇAK YAPILARA KESİLEN CEZALARIN YÜZDE 10’U TAHSİL EDİLMİŞ
Kaş Belediyesi’nin toplam gelirlerinin yaklaşık üçte birini idari para cezalarının oluşturduğuna dikkat çekilen Sayıştay Denetim Raporunda, “Tahakkuk eden idari para cezalarından yapılan tahsilat 5.482.520,74 TL olmuştur. Tahsilatın yüzde 10 düzeyinde kaldığı görülmektedir. Söz konusu cezalardan takipli alacak tutarı 2021 yılsonu itibariyle 110.432.221,75 TL’ye ulaşmıştır. İmar mevzuatına aykırı fiiller idari yaptırımlardan ayrıca Türk Ceza Kanunu’nun 184’üncü maddesine göre imar kirliliğine neden olma suçundan dolayı kovuşturulmaktadır. Bu madde hükümlerine göre ‘Yapı ruhsatiyesi alınmadan veya ruhsata aykırı olarak bina yapan veya yaptıran kişi, bir yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile’ cezalandırılmaktadır.
KESİLEN PARA CEZALARI İPTAL EDİLİYOR
Bu şekilde mahkumiyet cezası alan kişilerin idari para cezaları ise İmar Kanunu’nun 42’nci maddesinde yer alan ‘Yukarıdaki fıkralar uyarınca tahsil olunan idari para cezaları, aynı fiil nedeniyle 26/9/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 184’üncü maddesine göre mahkum olanlara faizsiz olarak iade edilir’ hükmü gereğince iptal edilmektedir. 2021 yılında tahakkuk eden imar para cezalarından 10.531.903,15 TL’si iptal edilmiştir. Yıl içinde tahsil edilmiş olan 5.482.520,74 TL idari para cezasının yukarıdaki düzenleme gereğince iadesi, tahakkuk ettirilmiş olanların ise iptali durumu söz konusudur. 2021 yılında imar para cezalarının ortalama bir bina için 100.000,00 TL civarında olduğu, buna karşılık aynı konuda alınan mahkûmiyetin genellikle adli para cezasına çevrildiği ve adli para cezalarının da 3.000,00 TL – 6.000,00 TL düzeyinde olduğu görülmektedir” ifadelerine yer verildi.
BELEDİYE YIKIM KARARLARINI FİİLEN UYGULAMIYOR
İdari cezaların imar mevzuatına aykırı yapılaşmanın önlenmesinde etkili olmamasının nedenlerine de değinilen Sayıştay raporunda, mahkeme kararı sonucunda idari para cezalarının silinmesi ve belediyenin yıkım kararlarının fiilen uygulanmamasının bunda etkili olduğu kaydedildi.
KAÇAK YAPI STOKUNUN DEĞERİ 2 MİLYARIN ÜZERİNDE