HEDİYE LEVENT / EVRENSEL – İsrail-Filistin çatışması bir kere daha patladı ama bu defa durum öncekine göre çok daha kritik. Bu nedenledir ki çatışmalar ve karşılıklı saldırılar günlerdir devam etmesine rağmen ufukta barışa ya da en azından ateşkese dair bir işaret yok.
Şimdi hepimizin sorduğu sorular var; bundan sonra ne olacak, İsrail Gazze’ye kara operasyonu yapacak mı, tırmanan gerilim Arap-İsrail normalleşmesini nasıl etkileyecek, Türkiye’nin pozisyonu ne olmalı?
Belki de önce şu soruyla durumu anlamaya çalışmak gerekiyor; HAMAS neden böyle bir saldırı yaptı?
Çünkü;
– Filistin meselesi uzunca bir süredir dünya gündeminde değil.
– İsrail tarafı Trump döneminde de Biden döneminde de hem ABD’den hem de Avrupa ülkelerinden büyük destek alıyor.
– Arap-İsrail normalleşme süreçleri ile birlikte rüzgar hepten Filistinlilerin aleyhine döndü.
Kısacası sadece HAMAS değil Filistinliler tamamen bir çıkmaza girdi. Bu nedenle, HAMAS’ın bazı uzmanlarca kamikazeye benzetilen saldırısı geldi. Elbette HAMAS’ın saldırıları sırasında ortaya çıkan vahşeti onaylamak mümkün değil ancak bu görüntüler İsrail-Filistin meselesinin on yıllardır içine düşmüş olduğu şiddet sarmalının da bir göstergesi.
Gelelim diğer sorulara… Aslında mevcut gerilimin bir bölgesel savaşa dönüşme ihtimali de var, Filistinlilerin aleyhine devam eden süreçte rüzgarın tersine dönmesi ihtimali de…
Mevcut duruma dair senaryolar büyük ölçüde İsrail’in Gazze’ye büyük çaplı bir kara operasyonu yapıp yapmamasına göre şekillenecek gibi görünüyor.
İsrail Gazze’ye geniş çaplı bir kara operasyonu yaparsa;
– 2 milyondan fazla Filistinli nereye gidecek? Mısır, Ürdün, Suriye, Lübnan gibi ülkelerin böylesi bir insan akımını kaldıracak durumu olmadığı açık. Ayrıca İsrail Gazze’yi tamamen kontrol altına alırsa orada durmayacak ve Batı Şeria’ya ve Filistinlilerin yaşadığı diğer bölgelere de yönelecektir. Böyle bir durumda Gazze’deki 2 milyondan fazla insana milyonlarca Filistinli eklenecektir.
– HAMAS ve İslami Cihad gibi örgütlerin bekası ne olacak? Gidecek ülke bulabilecekler mi? Hangi ülke bu örgütlerin toprakları üzerinden İsrail’e saldırılar planlamasına ya da yapmasına izin verir?
– Geniş çaplı bir kara operasyonu çatışmaların Hizbullah’ın, Suriye’nin ve hatta Yemen’deki Husilerden Irak’taki Haşd-i Şaabi’ye kadar İran destekli farklı grupların katılması ile bölgesel bir savaşa dönüşmesi riski de ortaya çıkar.
Netanyahu yönetimi ve şahin hükümeti her ne kadar Gazze’ye geniş çaplı bir kara operasyonundan bahsediyor olsa da böylesi bir operasyonun İsrail’e de maliyeti büyük olacak gibi görünüyor.
Bölgeden uzmanlar geniş kapsamlı bir operasyon ihtimalinin düşük olduğunu söylüyor. Bunun yerine İsrail’in Gazze meselesini zamana yayabileceği konuşuluyor. Yani önce Gazze topraklarından başlayarak tampon bölgenin genişletilmesi ve ardından Gazze’deki direniş örgütlerinin hava saldırıları, suikastlar gibi yöntemlerle hedef alınarak zayıflatılması hedefi güdülebilir. Yine bu senaryolara göre, Gazze’nin en az 2 parçaya bölünmesi ve zamanla yani Filistin meselesi gündemden düştükten sonra peyderpey diğer bölgelere yaptığı gibi Filistinlilerin yaşadıkları alanlar küçültülebilir.
Peki Arap dünyası bu durumda ne yapar? Bunu kestirmek henüz imkansız ancak şunu söylemek mümkün; Arap-İsrail normalleşme süreçleri askıya alınmayacak gibi görünüyor. Arap dünyasından Filistinlilere yönelik sempatinin yarattığı baskı sebebiyle Arap yönetimleri belki bir süre İsrail ile ilişkilerini perde arkasından yürütebilir.
Normalleşme sürecine dair farklı bir duruşu olan tek Arap ülkesi şimdilik Suudi Arabistan. Suudi Arabistan İsrail ile normalleşme karşılığında Filistinlilere haklar verilmesi şartını koşmuştu. Son saldırı ile birlikte Suudi Arabistan’ın bu şartı daha baskın şekilde dile getirmesi mümkün.
Peki Türkiye’nin pozisyonu ne ya da ne olmalı?
Türkiye yönetiminden şimdiye kadar iki tarafa da itidal çağrıları yapılıyor. Elbette hükümet üyelerinden Filistinlileri destekleyen çıkışlar da geliyor ancak büyük ihtimalle İsrail ve Filistin taraflarının da dikkate aldığı şey Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ne dediği, Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’ın ne yaptığı…
Türkiye her iki tarafla da on yıllardır ilişkileri olan, geçmişte birçok gerilime müdahale eden tek ülke olarak çok kıymetli bir tecrübe birikimine sahip tek ülke. Bu nedenle Türkiye’nin resmi düzeyde yürüttüğü denge politikasının devam etmesi çok önemli.
Gerçi gerilim o kadar girift ve köklü ki bu meselenin yatıştırılması için birkaç ülkenin ara bulucu olması da gerekebilir. Bu çerçevede, Türkiye ve Katar inisiyatifinin yanı sıra Mısır ve Suudi Arabistan da devreye girebilir. Bu kadar çok ara bulucu gerekli mi? Elbette gerekli olabilir çünkü süreç öylesi bir tıkanma eşiğinde ki sadece ateşkes sağlamak yetmeyecektir. Muhtemelen sürece dahil olan ülkelerin taraflar arasında uzlaşma için bir yol haritası da hazırlaması gerekebilir.
Çünkü İsrail-Filistin meselesinin Filistin tarafı artık varoluş aşamasında ve bir anlamda ölüm kalım eşiğinde!
