Osmanlı aydını Namık Kemal 1867-1870 arasında Londra’da yaşadı. Namık Kemal, bir mektubunda “Londra bir memlekettir ki, burayı görmeyen rahatın mânâsını bilmez. Tütünsüzlükten sıkıntı çekeceğiz gibi görünür” diye yazar. Namık Kemal’in Londra’da yaşamış olan torununun torunu Osman Streater, annesi Nermin Hanım’ın başlattığı “Namık Kemal’in Londra’da yaşadığı eve ‘mavi plaket’ koydurma” çabalarını 22 Kasım 2013’de aramızdan ayrılıncaya kadar sürdürdü. Dostluk yapma fırsatı yakaladığım Streater’in ömrü ne yazık ki plaket çabalarına yetmedi.
Namık Kemal’in Londra’da izini sürenlerden birisi de Hürriyet’in 1970’lerde İngiltere Temsilcisi Nuyan Yiğit’ti. Yiğit, Gür Yayınları’ndan çıkan “Londra’yı Sever misiniz?” başlıklı 1992’de yayınlanan kitabında Kemal’in torunu Nermin Hanım ile görüşerek Namık Kemal’in izine düştüğünü anlatıyor.
Osman Streater’ın Londra’da Bizim’Kiler kitabımda yer alan 2008’de kaleme aldığı yazısından bir bölümünü sizlerle paylaşıyorum dostlar:
Tek bizde, annemden bana kalan, yine tarihsiz fakat belli ki epeyi daha sonra yazılmış bir mektubunda, kendi başına tuttuğu bir apartmanın adresi var. O Kayazade Reşat’a yazdığı mektubu burada size gösteriyorum. Ve yeni harfe tercüme ediyorum. Her yazdığı kelime pek şairane değil, ama büyük şairlerin de küfür edebileceklerini gösteren hoş mektubu böyledir:
“Reşadım Evladım, Daha henüz yerleşebildim. Mektubuna cevap vermediğimi affet. İşte yeni adresim: 15, Charlotte Street, W. Fitzroy Square (Adresteki evin fotoğrafı yanda)* Kevkebe’yi Şarki’yi iade ettim, kim yazdıysa bir daha eline sxçayım. Köpek ürümesini bilmez, koyunu kurt çağırıp duruyor. Biz eşeğiz a, İstanbul bizden şeddeli, bizde uzun kulaklı. Biraz sabret – sana bir Shakespeare göndereyim ki görenler hayran olsun. Apartmanım gayet nefis: bir âlâ salonu, üç nefis yatak odası, bir mutfağı var. Ayda yüz on Frank. Lakin döşemesi bizim sahibenin. Görsen hayran olursun. Kibar olduk gitti. Bizim ‘Duruva’ dersi hayliden hayli ilerledi. Yani ‘Economie’ye’ yarı ettik evladım.
Kardeşin Kemal”
(Bunun anlatılacak tarafları var tabii. 6 Eylül 1869’da Namık Kemal Hürriyet’den ayrılmıştı. Nedeni Başyazar Ziya Bey’in (ilerde Ziya Paşa olacak) Mısır Hıdivinden Osmanlı hükümetine karşı ağır yazılar yazması için para kabul etmesiydi. Yeni apartmanında, Namık Kemal Fransız dostu ve öğretmeni Fanton’dan hukuk, yani Fransızca (‘droit’)- ‘duruva’ – dersleri alıyor, Londra’dayken ona ayda 1,000 Fransız Frangı maaş veren patronu ve dostu Mustafa Fazıl Paşa için özel bir çalışmalar yapıyordu.)
Geçenlerde, British Museum, yani Britanya Müzesi, bir bildiri yaptılar. Meşhur ve tarihi Reading Room’larına, yani okuma salonlarına, 19’uncu asrın orta yıllarında giriş için başvuran kişilerin isimlerini ve adreslerini kaydettikleri ciltler, seçkin okuyuculara açılmasına izin verilmiş. Ben de hemen izin istedim. Çünkü Namık Kemal’in o tarihi salonu ve kütüphaneyi sevdiğini biliyordum.
İzin verildi. Gittim. Koskocaman deri ciltleri el arabasıyla getirdiler, bıraktılar. 20 binden fazla kayıt okudum. Ve nihayet buldum. 18 Ağustos 1869’da British Museum cildine, Kemal Bey, yukarıdaki mektupta görünen yazısıyla, tabii ki o zamanki Arap harflerine alışmış bir Türk için zor gelen Batı harfleriyle, adını ve adresini yazmış. Adres de 14 St. Martin’s Street. Yani
Hürriyet’in basıldığı Rupert Street’e yakın, eski evleri bugün yıkılmış, kısa bir sokak. Mart 1868 mektubunda anlattığı müşterek kiralı apartmanlarının adresi olabilir. Ama mavi plaket işime yardım eden bir adres değil.
Bana görünüyor ki, Namık Kemal British Museum’e ilk girdiği zaman, Hürriyet’ten ayrılmayı düşünüyordu. Nitekim, biraz sonra, 6 Eylül’de, ayrılacaktı. Ve yeni apartmanı, British Museum’a yakın, dostu ve öğretmeni Fanton’un bildiğimiz evine komşu bir adreste olması lazımdı (ve oldu).
Bunlar hepsi güzel. Ama mavi plaket için, o adresi ispat edecek bir şeyi British Museum’da bulamadım demek. Bu iş beni sardı, bırakmam. Şimdi sizi daha sıkmayım, ama araştırmalarıma devam edeceğim, bir şeyler bulursam bildiririm. Annemin başladığı işi bitirip, Namık Kemal’e Londra’da mavi plaket koydurtmak çok istiyorum.
FOTO ALT YAZISI:
- Namık Kemal’in Londra’da yaşamış olan torununun torunu Osman Streater
