Hettie O’BRIEN / The Guardian* – Pahalı ceketler giymiş küçük bir yatırımcı grubu bir kır evinde kahvaltı için toplanır. Birazdan özel bir sağlık şirketinin sunumunu dinleyeceklerdir. Ön sırada bir milletvekili oturmaktadır; birkaç bankacı da odanın etrafına dağılmıştır. Sağlık hizmetleri girişiminin başkanı dinleyicilere “Burada, Birleşik Krallık’ta, NHS ile ortaklık kurduğumuz önemli bir kamu-özel girişimi öneriyoruz” diyor. Daha sonra grup, şereflerine düzenlenen bir sülün avı için ayakkabılarını giyip dışarı çıkıyor.
BBC’nin son kurumsal dizisi Industry’deki bu sahne, kurgu niteliği nedeniyle değil, gerçeklikle ilgisi nedeniyle aklımda kaldı. Bekleme listeleri uzadıkça, yatırımcılar NHS krizinin kendilerine sunduğu fırsatları değerlendirmek için kapalı kapılar ardında bir araya geliyor. Financial Times tarafından bildirilen rakamlara göre, son iki yılda özel sermaye şirketleri Birleşik Krallık’taki sağlık şirketleri için 150 anlaşma yaptı. Bu firmalar ambulans filoları, göz bakım klinikleri ve teşhis şirketlerini satın aldı. Geçtiğimiz ay, bu firmalardan birinin NHS doktor ve hemşirelerini istihdam eden bir personel ajansını satın aldığı ve yeniden planlanan randevuların acı verici birikiminin iş için iyi olacağına bahse girdiği bildirildi.
Bir finansörün bakış açısına göre tüm bunlar son derece mantıklı. Düşük büyümeli bir ekonomide, sağlık hizmetleri gelişen birkaç sektörden biri. İnsanlar daha uzun yaşıyor, tıp daha iyi hale geliyor ve NHS krizi İngiltere’de özel sağlık hizmetleri için daha fazla talep yaratıyor. Kısa bir süre öncesine kadar bu sektörün merkezi, Regent’s Park’tan Oxford Street’e doğru uzanan görkemli Georgian teraslarının sıralandığı Harley Street’ti. Ancak bu merkez artık değişiyor ve daha yoksul ve daha çaresiz olan yeni bir müşteri türü ortaya çıkıyor. İngiltere’de neredeyse her yedi kişiden biri rutin hastane tedavisi için bekliyor ve birçoğu da pratisyen hekim randevusu almakta zorlanıyor. Bazıları sırf başka seçenekleri olmadığı için özel sektöre geçecek. Bir zamanlar NHS’yi parçalamayı hayal eden politikacılar şimdi bunun gerçekleşmesini gerçek zamanlı olarak izleyebiliyorlar.
Günümüzün özel sermaye şirketleri, 1980’lerde Wall Street’te, şirketleri satın alıp genellikle borçla yükledikten sonra karla satmayı içeren bir teknik olan “kaldıraçlı satın alma” döneminde doğdu. Bugün, bu şirketlerin yaşlı annenize bakan, yürümeye başlayan çocuğunuzun kreşini işleten veya katarakt ameliyatınızı gerçekleştiren şirketi yönetiyor olması da muhtemeldir.
Özel sermayenin bu hizmetlere kayması, modern tarihin en sıra dışı ekonomik deneyimlerinden birinin belirtisidir. Geçtiğimiz on yılın düşük faiz ortamında, devlet tahvilleri gibi yatırımların getirileri azaldıkça, yatırımcılar daha yüksek getiri arayışıyla özel piyasalara daha fazla para akıttı ve bu da özel sermaye anlaşmalarında bir patlamaya yol açtı. Yüksek oktanlı finans hastanelere ve kreşlere girmeye başladığında, bu, üretken yatırım için diğer fırsatların tükendiğinin hastalıklı bir işaretidir. Yatırımcılar yeni fikirleri finanse etmek yerine yaşamın temel ihtiyaçlarından faydalanıyor.
Almanya’nın deneyimi uyarıcı bir hikaye olmalıdır. İngiltere’deki sağcı düşünce kuruluşları tarafından sıklıkla taklit edilecek bir model olarak övülen Alman sağlık sistemi, son yıllarda çok sayıda özel sermaye anlaşmasına sahne oldu. Firmalar 500’den fazla Alman oftalmoloji muayenehanesini ve yüzlerce diş hekimliği muayenehanesini satın aldı. Sonuçlar kamu sağlığını önemseyen herkesi endişelendirmelidir. Göz doktorları, hastalara özel muayeneler ve katarakt ameliyatları gibi ek hizmetler satarak “mümkün olduğunca çok para” kazanma baskısıyla nasıl karşı karşıya kaldıklarını anlattılar. Bir diş hekimi Panorama’nın Alman versiyonuna, tamamen sağlıklı dişleri deldiğini söyledi. Yatırımcılar tarafından işletilen tıbbi muayenehaneler “hızlı para” kazanma peşinde oldukları fikrine karşı çıktılar ancak bu sektörün şeffaf olmaması nedeniyle ne kadar para kazanıldığını ve hatta kaç muayenehanenin satın alındığını söylemek zor.
Benzer yatırımcılar, İngiltere’de hükümetlerin NHS’yi fon açlığına sürüklemesini yıllarca izledi. Bağımsız bir danışmanlık şirketi işleten muhasebeci Vivek Kotecha, “Özel sermaye şirketleri, bu fırsatı değerlendiren uzun bir yatırımcı silsilesinin sadece son halkası” dedi. Politikacılar reform kisvesi altında NHS’yi Lego parcalari gibi daha küçük parçalara ayırarak özel tedarikçilerin devreye girmesi için yeni fırsatlar yarattılar. “Özel” ve “kamu”, “vatandaş” ve “tüketici” arasındaki çizgiler o kadar karıştı ki, birinin nerede bitip diğerinin nerede başladığını söylemek zorlaştı. İngiltere’de yüzlerce NHS danışmanı özel sağlık şirketlerinin hissedarları haline geldi; binlerce kan testi ve diz ameliyatı halihazırda özel şirketler tarafından yapılıyor. Geçenlerde bir pratisyen hekim randevusu almaya çalışırken, önce bana özel, ücretli testlerden oluşan bir seçkiye yönlendiren bir uygulama indirmem söylendi.
Tüm bunların önemli bir sonucu, Filozof Chiara Cordelli’nin yazdığı bir şey: Kamu kurumlarını aldığımız hizmetlerin sağlayıcısı olarak ne kadar az görürsek, bu hizmetlere veya kurumlara o kadar az güvenebileceğimizi hissetme riski var. Ve hükümet bu hizmetleri sunmak için kâr amacı güden firmalara ne kadar bağımlı olursa, aynı firmalara o kadar rehin olur. Bu durum, bu durumun neden sürekli kendini yenilediğini ve İşçi Partisi’nin neden bu kadar çarpıcı bir hayal gücü eksikliği yaşadığını açıklamaya yardımcı oluyor. Gölge Sağlık Bakanı Wes Streeting, NHS kriziyle nasıl başa çıkacağı sorulduğunda, Muhafazakar meslektaşlarını tekrarladı ve bekleme listelerini azaltmak için özel şirketleri kullanma sözü verdi. Yatırımcılar için bu bir destek gösterisiydi. Hastalar içinse, politikacılarımızın kamu sağlık hizmetimizin düşüşünü durdurmaya pek niyetli olmadıklarının endişe verici bir göstergesi.
_________________
* Çeviren: Sarya Tunç / Evrensel Londra
