Prof. Dr. Mustafa Durmuş – Türkiye Cumhuriyeti pasaportuna sahip olanlar 114 ülkeye ön vize almaksızın girebiliyorlar. Böylece Türkiye, yurttaşlarının T.C. pasaportu ile ön vizesiz seyahat edebildikleri endekste yer alan 104 ülke arasında ancak 51’inci sırada kendisine yer bulabiliyor
Vergi artışlarının ve giderek artan hayat pahalılığının dışında, son günlerin en çok konuşulan konularından biri yurt dışına seyahat etmek isteyen yurttaşlarımızın, özellikle de Avrupa ülkelerine yapmış oldukları vize başvurularına verilen yanıtların normalden çok uzun zaman alması ve bu başvurulardaki ret oranının giderek artması.
Bu duruma gelinmesinde, ülke yönetimleri arasında zaman zaman yaşanan gerilimlerin dışında, son yıllarda Batılı ülkelerde yapılan iltica başvuruları içinde yurttaşlarımızın Suriye ve Afganistan vatandaşlarından sonra üçüncü sırada yer almasının (1) önemli bir payı olduğu kuşkusuz.
İşin gerçeği, çok sayıda devlet, ülkeye girişte ön vize alınmasını şart koşuyor (bazen ön vize bile varış noktasında ülkeye girmeyi garanti etmiyor).
Diğer taraftan, hem siyasal hem de ekonomik nedenlerden ötürü Türkiye’den çıkışların (üstelik de hekimler ve bilişimciler gibi nitelikli işgücü ağırlıkta olmak üzere) giderek arttığı da malum. Bu da vize alınma sürelerinin uzamasına neden olduğundan, hali vakti yerinde olan yurttaşlarımızın bile ellerine pasaportlarını alıp turistik amaçlı seyahat edebilmeleri zorlaşıyor.
Pasaport Endeksi
“Henley Pasaport Endeksi” adlı bir uluslararası endeks var. En son bu yılın üçüncü çeyreğinde hazırlanan bu endeks her yıl düzenli olarak yayımlanan Henley Küresel Hareketlilik Raporu’nda yer alıyor.
Henley Küresel Hareketlilik Raporu’nun ise önde gelen akademisyenler ve uzmanların küresel insan hareketliliği kalıplarını etkileyen ana eğilimler hakkında yorumlarını içeren ve dünyada bu konudaki tek kapsamlı rapor olduğu ileri sürülüyor.
Rapor, jeopolitik analizleri esas alarak, ülkelerin sınırlarının açıklığının ekonomik fırsatları nasıl artırdığından, sürdürülebilir seyahatlere ve medikal turizmin yükselişine kadar dünyamızı şekillendiren bazı olgulara odaklanıyor ve önümüzdeki aylarda bizleri nelerin bekleyebileceğine dair özel içgörüler sunuyor. (2)
Raporda yer verilen Pasaport Endeksi ise 199 farklı pasaport ve 227 farklı seyahat noktası dâhil olmak üzere Uluslararası Hava Taşımacılığı Otoritesi’nden (IATA) alınan verilerden yararlanılarak, hangi ülke vatandaşlarının vizesiz olarak kaç ülkeye seyahat edebildiklerini gösteriyor.
Bu endekse göre, vatandaşları 192 ülkeyi önceden vizesiz ziyaret edebilen Singapur dünyanın en güçlü pasaportuna sahip ülkesi konumunda. Almanya, İtalya ve İspanya 190 ülkeyi ön vizesiz ziyaret edebilen vatandaşlarıyla ikinci sırada yer alıyor. Amerika Birleşik Devletleri ise listenin biraz gerisinde (8’nci sırada) yer alsa da, vatandaşlarının 184 ülkeye ciddi kısıtlamalar olmadan girmesine olanak sağlıyor. Litvanya pasaportunun da benzer bir gücü var.
Türkiye: 104 ülke arasında 51. sırada
Yelpazenin diğer ucunda, örneğin Afganistan, Irak ve Suriye’deki pasaport sahipleri için ise durum oldukça farklı. Öyle ki Taliban yönetimi altındaki Afganistan pasaportu ile ön vizesiz sadece 27, savaşla parçalanmış Irak pasaportu ile 29 ve Suriye pasaportu ile 30 ülkeye giriş yapılabiliyor.
Türkiye Cumhuriyeti pasaportuna sahip olanlarsa 114 ülkeye ön vize almaksızın girebiliyorlar. Böylece Türkiye, yurttaşlarının T.C. pasaportu ile ön vizesiz seyahat edebildikleri endekste yer alan 104 ülke arasında ancak 51’inci sırada kendisine yer bulabiliyor.
Ekonomi ve demokrasi ile orantılı
Genelde ekonomik gücünüz ve demokrasiniz ile orantılı olarak yurttaşı olduğunuz ülkenizin pasaportunun gücü de değişiyor. Büyük ve istikrarlı ekonomilere ve iyi işleyen parlamenter demokratik rejimlere sahip Batı ülkeleri buna bir örnek oluşturuyor.
Diğer yandan sadece tek başına ekonomik güç de yeterli olmuyor. Örneğin Çin dünyanın en büyük ekonomik güçlerinden biri olmasına rağmen Çin pasaportu ile ön vizesiz olarak sadece 80 ülkeye seyahat edilebiliyor.
Buna karşılık adları neredeyse hiç duyulmamış bazı küçük ülkelerin, örneğin St. Kitts and Nevis pasaportu ile 155 ülkeye, Mauritus pasaportu ile 148 ülkeye, Grenada pasaportu ile 146 ülkeye, Tonga pasaportu ile 129 ülkeye ön vizesiz seyahat edilebiliyor.
Bize gelince, yaşamakta olduğumuz ekonomik çöküş bir yana, son yıllarda demokrasi, barış ve insan hakları konusunda da büyük defolarımızın olduğu ve bu yüzden de uluslararası arenada ciddi bir itibar kaybettiğimiz çok açık. Buna bir de AB ülkelerine iltica başvurusunda bulunan yurttaşlarımızın sayısının 2016 yılından bu yana yaklaşık 10 kat arttığı (3) gerçeği eklendiğinde neden bu durumda olduğumuz daha net anlaşılıyor.
Dipnotlar:
(1) “AB’ye geçen yıl 924 bin iltica başvurusu yapıldı”, https://www.dw.com/tr (22 Ocak 2023).
(2) https://www.henleyglobal.com/publications/global-mobility-report/2023-q3 (23 Temmuz 20239.
(3) https://tr.euronews.com/nato-uyeligi-tart-smas-isvec-ve-finlandiya-kac-turk-vatandas-n-n-iltica-basvurusunu-kabul (29 Kasım 2022).
