1956 yılı, Polonya ve Doğu Avrupa arasında bir dönüm noktası olmuştu. Macaristan’da komünizme karşı başarısızlıkla sonuçlanan isyan ve tarihe Polonya Sonbaharı olarak geçen Poznan işçi ayaklanması da aynı dönem gerçekleşmişti. 1956, ayrıca Orta Avrupa toplumlarının komünizme karşı verdikleri mücadelenin bir tarihi olduğu da unutulamazdı…Eski Sovyet Devlet Başkanı Nikiti Kuruşçev, Stalin’i acımasızlık, hoşgörüsüzlük ve iktidarı kötüye kullanmakla suçluyor ve onun yanılmaz lider imajını yıkmaya ve Leninist modele dönmeye yönelik köklü bir Stalincilikten uzaklaşma kampanyası yürütüyordu. Kuşçev’in “Stalincilikten arınma hareketi” aynı zamanda Doğu Avrupa’daki sosyalist ülkelerde de önemli gelişmelere yol açıyordu.
Kuruşçev, Stalin’in ‘Sovyet Çalışma Kampları’ndaki köle işçilerin akibetini, idam kararlarını, arkadaşları ve ailesine neler yaptığı yönündeki bilgileri, partisinin Politburo’suna yaptığı gizli toplantıda dile getirmişti. Dünyanın bütün gizli servis ajanları da Kuruscev’in partisinin Politburo’suna yaptığı bu gizli açıklamaları elde etmek için çaba sarfediyordu…
Polonya Haber Ajansı (PAP), Polonya Komünist Partisi Merkez Komitesi binasına yüz metrelik bir mesafede bulunuyor.. Mütevazi kişiliğiyle tanınan Polonyalı Yahudi Wiktor Grajewski, o dönemde PAP haber ajansında görev yapıyordu. Grajewski. , bütün dünya ajanların peşinden koştuğu o, konuşmanın tamamını bir kaza sonucu elde eden ve tüm dünyaya duyuran adam olarak ünlenmişti. Nasıl mı? Grajewski anlatıyor:
“Çok sevdiğim bir kız arkadaşım vardı.PAP haber ajansının yüz metre ötesinde bulunan Polonya Komünist Partisi Merkez Komitesi binasında görevliydi.Onu kahve içemeye davet etmek için sürekli ofisine giderdim.Binanın güvenlik görevlileri benim kim olduğumu ve neden orada bulunduğumu artık ögrenmiş ve bu nedenle bina içerisinde serbest bir şekilde dolaşmama aldırmıyorlardı.1956 yılı ve aylardan Şubat…Her zaman ki gibi kız arkadaşımı kahve içmeye davet etmek için ofisine gittim.Kendisi çok yoğun olduğunu ve beklemem gerektiğini söyledi. Bir kaç dakika sonra da dışarıya çıkabileceğini söyledi.Onu beklerken masasının üzerinde kırmızı bir kitap gördüm.Üzerinde Rusca “Kruşçev’in Sovyet Komünist Partisi 20.Kongresi Konuşması (Devlet sırrı)” diye yazıyordu.Gizli servislerin bu tür konuşmaları ele geçirmek için çalıştıklarını, fakat bunun imkansız olduğunu bilirsiniz.Kız arkadaşıma “Şu kitaba bakabilir miyim? Diye sordum.Kitap 60 sayfadan oluşuyordu.Sonra kitabı bir süreliğine ödünç olarak vermesini söyledim.Sonra da kitabı evde okumak istediğimi ve daha sonra kendisine geri getireceğimi söyledim.Kabul etti ve saat 4’e kadar geri getirmen gerektiğini söyledi.Çünkü saat 4’de güvenli bir kasaya koyması gerekiyordu. Aslında Rusça pek bilmiyordum.Soğuk bir kış günüydü ve kitabı çeketimin cebine koydum. Eve gittim ve kitabı okumaya başladım. Stalin’in bir suçlu ve katil olduğundan bahsediyordu… Benim için buna inanmak oldukça zordu… Elimde bir zaman bombası olduğunu hissediyor ve hemen kitabı kız arkadaşıma geri götürmem gerektiğini düşünüyordum. Bir dakika durdum ve düşünmeye başladım.Ardından da İsrail Büyükelçiliği’ne gittim.Bana bir yıl önce İsrail vizesi veren görevliyi tanıyordum. Ona kitabı göstedim.Kitabı görünce çok şasırmıştı.Benden kitabı bir kaç dakikalığına ödünç aldı ve ardından geri getirdi.Bütün dünyanın bu kitabın peşinde olabileceğini tahmin ediyordum.Büyükelçilik binasından ayrıldım ve hemen Merkez Komite binasina geri döndüm.Saatler 3’ü gösteriyordu.”
Evet, Grajewski’nin İsrail Büyükelçiliği’nde görevli arkadaşı, durumu Büyükelçiye bildirmişti.Büyükelçi de,Grajewski’nin paha biçilmez bir şeye sahip olduğunu söylüyordu. Grajeweski de bunu önemini pek anlamasa bile, yine de kazara kahraman olduğunu düşünüyordu.
Grajewski, “Bu çok riskli ama çekiciydi bir işti…Bütün bu olanların içerisinde bir sporcu gibiydim. Ben, çok gösterişsiz ve sade bir insanım. Her şey bir kaza sonucu gerçekleşti” diye ifade ediyordu.
Sonuç: Dünyanın en iyi gizli servis ajanları, Kruşcev’in Komünist Partisi’nin 20.Kongresi’de polit bürosunda dile getirdiği, Stalin’in Sovyet Çalışma Kampları, idam kararları, arkadaşları ve ailesine neler yaptığı yönündeki bilgileri içeren gizli konuşmasının belgelerini elde etmeye çalışırken, sıradan bir vatandaş olan Polonyalı Yahudi Wiktor Grajewski, bu çok gizli konuşmanın tam metnini bir kaza sonucu elde edivermişti.
