Demokrat olmak

Dünyada demokrasi bolluğu var. İnsanlar demokrasiyi bir bakış bir seziş bir kavrayış bir birlikte oluş biçimi olarak değil de bir yönetim biçimi olarak görüyorlar. İkide bir şu sözü duyarsınız: demokrasiyle yönetilen ülkelerde… Demokratlığıyla övünenler istemediğiniz kadar çok. Gene de bu demokrat olma işinde sıkıntı var. Herif demokrat sıfatıyla basıyor kadına sopayı. Bir toplumda demokrasi bilinci yoksa demokrasi de yoktur. Demokrasi bilincinin olmadığı yerde demokratlık bir masaldır başka bir şey değildir. Bu gibi ortamlarda güç belirleyicidir, yani soluğu yeten borazancıbaşı… Bireylerin insanlık kültürüne katılmadığı yerde demokrasi olabilir mi? Demokrat insan değerler açısından kendini yetiştirmiş insandır donanımlı insandır. Evet demokrat olabilmek için insanın ne olup ne olmadığını bilmek gerekir. Demokrasi insana saygıyla başlar. İnsan saygısı kolay kazanılan bir şey değildir, onu oturduğumuz yerde elde edemeyiz. Hiçbir ayrım gözetmeden bütün insanları saygıdeğer göremiyorsak demokratlığımız palavradır. Demokrat olmak bir kültür işidir. İnsana insanın bilgisi gereklidir. İnsanı tanıyorsanız, insan sizin için değerliyse demokratlığınız sözkonusu olabilir. Kendinizi bir takım haklı nedenlerle ya da hiçbir neden yokken başkaları karşısında ayrıcalı görüyorsanız demokrat değilsiniz. Ahlak açısından sorunlu insanların bile insan olduklarını aklımızdan çıkarmadığımız zaman demokratlıkla bir yakınlığımız var demektir.
Demokrat insan kendini davranışlarıyla belli eder. O bir bilgedir, konuşmaktan çok dinlemeyi sever. Öğrenme açlığı içindedir, en sıradan insandan bile bir şeyler öğrenebileceğini bilir. O aynı zamanda soru sormaya eğilimlidir. Birinin ağzından söz almak için değil bilgilenmek için soru sorar. Öncelikle kendini sorgulamayı alışkanlık edinmiştir. Bilinç düzeyinde dünyayla bütünleşmeye çalışır. Bu yönüyle o hep yeniye açıktır. Yeniye giden yolun aydınca kavgadan geçtiğini bilir: eleştiriye açıktır, aynı ölçüde eleştirmeye yatkındır. Onu ilgilendiren doğrulardır özel durumlar değildir. Demokrat dediğimiz insanda anahtar deliği meraklısını bulamadığımız gibi bir mahalle ahlakçısını da bulamayız. Kim kimin eniştesiyle kırıştırıyormuş, kim kimin yengesini baştan çıkarmış, kim kime ahlakdışı önerilerde bulunmuş, kim kime yan gözle bakmış, demokrat adam böyle bir merakı küçüklük sayar. Kim eşcinsel kim iktidarsızmış, kim sünnetli kim sünnetsizmiş, kim inançlı kim inançsızmış, demokrat böyle şeylerle uğraşarak küçültmez kendini. Arif beyler otomobillerini yenilediklerine göre borçlarını kapatmış olmalılar. Hüsamettin Betontaş’ın kızını çok zengin bir adamın sakat oğluna nişanlamışlar. Demokrat adamın umurunda değildir bu. Demokratta özel yaşam saygısı büyük boyutlardadır. O şöyle düşünür: herkes kendinden sorumludur, herkes kendinde en iyiyi gerçekleştirmekle yükümlüdür, kimse benim gibi yaşamak ve benim gibi düşünmek zorunda değildir, başkalarına zarar vermediği sürece her kişi kendi yaşamını bildiği gibi düzenleme hakkına sahiptir. Başkalarına zarar veren davranışlarımız toplumsal düzeyde işlem görür, gerektiğinde kınamayla gerektiğinde yasal yaptırımlarla değerlendirilir. Bunun dışında kimsenin yaşamı beni ilgilendirmez, benim yaşamım da kimseyi ilgilendirmemelidir. Başkalarının yaşamıyla ilgilenmek çirkindir ve ayıptır.
Demokrat insan kimsenin adamı olmayan, kimsenin dümen suyundan gitmeyen gerçek anlamda özerk bireydir, hiçbir kesime hiçbir topluluğa sürü ahlakı çerçevesinde bağımlanmayı düşünmez. O bağımlanmakla bağlanmak arasındaki ince ayrımı iyi bilir. Bağlanmanın insani bir gereklilik olduğunu, buna karşılık bağımlanmanın insana yaraşır olmadığını bilir, birilerine bağımlanmayı da kimseyi kendine bağımlı kılmayı da düşünmez. Evet onun bağlılıkları vardır: yakınlarına bağlıdır dostlarına bağlıdır sevenlerine bağlıdır değerlere bağlıdır toplum ve insanlık için yararlı gördüğü kurumlara bağlıdır. Bağlılık uygar insan olmanın, toplumsal insan olmanın gereğidir. En yalnız insanın bile tek kişilik bir yaşamı olamaz. Bir yurttaşın ülkesine bağlı olması, bir avukatın baroya bağlı olması, bir işçinin sendikaya bağlı olması bir gerekliliktir. İnsanın kendi görüşlerine uyan bir siyasi partiye bağlılığı da, gerçekten böyle bir siyasi parti varsa bir gerekliliktir. Bu bağlanma elbette ilgiler çerçevesinde kalan ve çıkar hesaplarıyla ilintili olmayan bir bağlanma olacaktır. Öte yandan demokrat insan bağlı olduğu ya da olmadığı kurumlar karşısında eleştiri hakkını kullanmaktan geri durmayan insandır.