Kriz esnasında devletlerin görevi, olağan dönemlerdekinden daha büyük olur. Zira, kapitalist sistemlerde kriz dönemlerinde özel sektör harcamalarındaki daralmanın devlet tarafından doldurulması, böylece ekonomiye canlılık getirilmesi gerekir. Nitekim, son krizde Batılı ekonomilerde devletler çok çeşitli önlemlerle kamu harcamalarını yükseltmiş ve milyarlarca doları ve euroyu piyasalara boca etmişlerdir. Bunun içindir ki, son küresel krizin yıkıcı etkisi 1929 Krizi sonrasındaki kadar derin olmamıştır. Buna rağmen, ABD’de işsizlik % 9,5 oranına dek yükselmiş, Avrupa ülkeleri de aynı şekilde işsizlikle boğuşur duruma gelmiştir.
Türkiye’deki duruma bakacak olursak, özelleştirmelerle ve Merkez Bankası’nın siyasetten uzaklaştırılmasıyla(!), devletin ekonomi üzerindeki etkisi en düşük düzeye indirgenmiştir. Kriz esnasında tek çare olarak başvurulan ÖTV indirimi yanında, talebin kısılması nedeniyle KDV gelirlerindeki daralma, zaten toplanamayan Gelir ve Kurumlar vergilerle sağlanan yetersiz gelirle birleşince, vergi gelirlerinde yaşanan daralma da devletin elini kolunu bağlamaktadır. Başka bir deyişle, Batı ekonomilerinde krizle şahlanan devletlere karşın, Türkiye % 13,8 gibi İkinci Paylaşım Savaşı’ndan beri en yüksek oranda küçülürken devlet kılını dahî kıpırdatamamaktadır. IMF ile zaman geçirmeye çalışan hükümet, işsizlik fonundan da medet umar konuma gelmiş durumdadır. Böyle bir çaresizliğin perdelenebilmesi için her gün yeni bir siyasî balonun patlatılması kaçınılmaz olmaktadır! Yüksek tahsilli gençlerin işsizlik sorunu ise, Cumhurbaşkanı’nın bir gence iş vaadi ile geçiştirilmeye çalışılmaktadır.
Kriz esnasında zayıf konumlu bir ekonomi üç yerden kuşatılabilir. Bunlardan birincisi, sıkışan nakit ihtiyacı nedeniyle faizin yüksek düzeyde oluşması; ikincisi, değersizleşen sermaye stoklarının ucuza el değiştirmesi, yâni yabancılaşması; üçüncüsü ise, zor durumdaki hükümetlerin siyasal baskı altına alınmasıdır. Şu anda Türkiye böylesi bir bulanık suda su üstünde durmaya çalışmaktadır. Küresel kriz, merkez ekonomilerin reel yatırımcılarına çevresel ekonomilerde ucuza işletme kapatma avantajı; speküklasyon parazitlerine çevresel ekonomilerden yüksek faiz kazancı sağlama avantajı; siyasilerine ise, çevresel devletleri siyasal egemenlikleri altına alma avantajı sağlayarak, küresel varlıkların merkezde toplanmasına olanak sağlar. Başka bir deyişkle, küresel kriz ve sonrasındaki operasyonlarla merkez ekonomiler çevre ekonomilerden ciddî kaynak çekerek, avantajlı çıkabilir. İşin ilginci, yüksek faiz pahasına likit fon sağlayarak rahatladığını düşünen, yabancı reel yatırımların gelmesi ile ekonominin canlandığını sanan, ve siyasîlerine verilen ödüllerle bölgede güçlü olduğuna inanan çevre ülke halkları da krizi mutlu atlattığı hayaline kapılırlar!
Türkiye’de siyasîler krizin hafif geçtiğini söylerken, fon yöneticisi sıfatıyla TV ekranlarına çıkan kişiler de, “…bazı çevrelerin kızdığı IMF politikaları ile düzenlenen bankacılık sistemimizin krizden Batılı bankalar gibi zarar görmediğini..” ifade edebilmekteler. Bazan insan, bu denli cehaletin, ancak eğitimle olası olduğunu düşünmektedir. Evet, Türkiye % 13,8 oranında küçülürken bankacılık kesimi Batıdakiler kadar zarar görmedi, bu doğru! Ancak, bunun tek nedeni IMF düzenlemesi değildir. Bir defa, Türkiye’de mortgage ve sigortacılık ABD ve Avrupa’daki kadar yaygın olmadığı gibi, varlığa dayalı kağıt ihracı Batıdaki kadar gelişmediğinden “asitli fon” oluşmamıştır. İkincisi ise, İMKB bankaların kâr dağıtımı yapmaması yolunda bir tebliğ yayınlayarak, özellikle yabancı kökenli ve/veya yabancılarla ortak bankaların kâr dağıtım yapmasını ve büyük tutarların yurt dışına çıkmasını önlemiş oldu.
Bir devlet, gençlerine eğitim yanında çevre düzenlemesi ve huzur vermesi gerektiği görevini yadsıyıp, fevkalade yaygın bol ağaçlıklı eski yapı okul binalarını satıp, onun parası ile mahalle aralarında veya kenar köşede beton binalar içinde tedrisat yapmaya yönelirse, artık söz bitmiştir! Bu proje eğitimin ve ülkenin satışı projesidir!
