Buraları hiç sormayın, bir soğuk ki, insanın havsalası almaz.
Türkiye’deki dostlara söylüyorum, şaka ediyorum sanıyorlar: Eksi 50-60 derecedeyiz.
Ben eskiden yiğitlik gösterip böyle havada yürüyüşe çıkardım, kar sessizliğinde; şimdi cesaret bulamaz oldum.
Hele, Alberta’nın kuzeyinde bir Nunavut yerlisinin avcılık ederken donmaya ramak kala kurtulduğu, ancak iki elinin birden, ¨hani göstermek gibi olmasın ama¨ bileğinden kaybettiğini haberlerde görünce iyice tırstım, benden bu kadar dedim.
Ernie Eetak isimli kuzey yerlisi, geçenlerde, kar motosikletiyle geyik avına çıkıyor, yaşadığı Arviat şehrinden 30 km kadar uzaklaşıyor.
Motoru bozulunca yaya olarak geri dönmeye kalkıp tipiye, fırtınaya, daha önemlisi eksi 50’ye yakalanıyor.
İlk çare olarak atalarından öğrendiği gibi, igloo adı verilen kardan, buzdan bir barınak yapmaya çalışır, beceremez.
Malzemelerini çektiği kızağını ters yüz edip çadır yapar, içine girer.
Otuz km’lik gerisin geri yolculuğu 5 gün sürer ama şehre vardığında artık iki eli de mosmordur, kangren olmuştur, hemen kesilir.
Eetak inatçı avcı, ¨İyileşince tekrar ava çıkarım!’¨ diyor.
Benim burada bir komşum var; pek söyleşir öyle böyle hâlleşiriz. Adı Mr.Harold.
İngiltere’nin Atlantik yosunu ve iyot kokan liman şehri Liverpool’dan yarım yüzyıl evvel buraya göç etmiş komşum Mr.Harold’a, ¨Adam deli divane mi ne!¨ dedim.
¨Ne işin var senin karda buzda, otur oturduğun yerde!¨
Mr.Harold öyle deme diye parmak salladı; soğukta, arka avludaki bahçe çitleri üzerinden, ikişer dakika ayakta sohbet edip evlere kaçacağız.
Harold, iki nedenle bizim Eskimo diye adlandırdığımız yerlilerin avlanma mecburiyetinden söz ediyor: Birincisi elbette başka besin kaynağı olmayışı, ikincisi kendi klanında, hatta ailesinde avlanamayan erkeğin rezil rüsva olması. ¨Karısı bile yüz vermez!¨ dedi.
İçeri, sıcak evlerimize girdik.
Hemen ilgili habere CBC Kanada Radyo sayfasında baktım: İki eli kesik ve sargılar içindeyken karısı yanına gelmiş, birlikte mutlu mutlu poz veriyorlar.
Harold haklı; bir Eskimo için avlanmanın anlamı bizim bilmediğimiz bir şey.
Eskimo Eetak iki kesik eliyle bundan sonra nasıl avlanacak bilemedim ama belki protez taktırıp öyle ava çıkar; fakat vahşi hayat acımasızdır, dikkatli olmalı tabii.
Vahşi hayat burada şehirlere dadanıyor: Geçenlerde gece yarısını epeyi geçe mahallenin evlerdeki tüm köpekleri birden havlayıp ulumaya başlayınca bir fevkalâdelik olduğunu hissederek pencereyi aralayıp dışarı bakmış, caddede dolaşan çakal sürülerini görmüştüm. Açlıktan şehrin çöpüne kadar gelen yabanları da unutmamalı. O saatte orada kimse olmaz ama, ya olsa!
Bir sürü ufarak teferek şeyler hayatımızın ayrıntıları oluyor fakat bilmediklerimiz de ne çok!
Eskiden kar yağınca mikroplar kırılır zannederdik, sevinirdik.
Cahillik işte.
Öyle olsaydı Covid’in her türü toptan yok olurdu; her gün yağan kar, katır kutur buza rağmen salgın kapıdan kovsan bacadan girecek kadar yüzsüz. Salgının iki yıl önce başlangıç noktası olarak Çin’den yayılmasına hâlen parmak dolayanlar da bir o kadar yüzsüz!
Bir evvelki koltuğuna yapışmaya meraklı Başkan Trump’ın Çin virüsü diye başlattığı ırkçı ve zenofobik söylem sağ politikacıların arayıp da bulamadığı cevher sanki:
Alberta eyalet başkanı Jason Kenney, Calgary kentindeki basın toplantısında bir çuval inciri berbat edecek büyük bir pot kırıp, ¨Ortaya atılacak bir sonraki virüs varyantını kim bilebilir, hatta Wuhan şehrinde pişirilecek bir sonraki yarasa çorbası hangisi olacak?¨ demez mi!
Elbette özellikle Çin asıllı Kanada vatandaşları başta olmak üzere kamuoyundan tepkiler geldi. Çevir kazı yanmasın misali, öyle demek istemedim, ama galiba böyle demek de istedim gibi, belki de öyle dedim gibi, zırva tevil kaldırmaz deyişine uygun biçimde konuştukça kendi sözlerine dolandı.
Bundan bir şey çıkmaz; sosyal demokrat muhalefet lideri bayan Rachel Notley sıkıştırma zamanı geldi diye umutlanıp biraz karşılık verdi ama öteki susar, başkaları lafı kaldığı yerden sürdürür.
Alberta’nın seçilmiş başkanı bunu derken, Kanada Sağlık Bakanlığı son iki yılda salgını takip etmek için herkesin cep telefonunu takibe aldıklarını bir olağanüstü hâl planı olarak şeffaflık gereği açıklamaz mı!
37 milyonluk Kanada’da 33 milyon adet cep telefonundaki her tür hareketlilik özel bir yazılım programında denetlenmek üzere incelemeye alınmış.
Nereye gittin, lokantaya mı girdin, kalabalık bir yerde misin, çevrende aşılanmamış olan başkalarının cep numaralarına ait telefonlar var mı, içinde ¨virüs, hastalık, ateş, öksürük, aşı¨ gibi kelimeler geçen neler konuştun; hepsi kayıt altında.
Federal Sağlık Bakanlığı sözcüsü Anne Genier, ¨Bunda ne tuhaflık olacak! Kamu sağlığı için bunu yapmak zorundaydık¨ diye durumu savunuyor tabii…
E, pes doğrusu, şuncacık minik dünyamızda Kanada bunu yaparsa, falanca devlet yapmış çok mu!
Devletin neler yaptığını bir kez daha hatırlamak için hiciv dolu mizahi kaleminden Fransız tarihçi Pierre Gaxotte’nin sözlerini tekrar etmek, bu elleri kesilen, çakalların şehri bastığı, yarasa çorbalı, bol virüslü yazının selameti açısından iyi görünüyor.
Türkçede Varlık Yayınları tarafından basılmış eserinde, 1789 Fransız İhtilali’ni sağcı ve monarşist bir bakış açısıyla ele almasına rağmen, doğruya da doğru diyor:
Devlet; ¨Sayım yapar, kütüğe geçirir, hafiyelik eder, gelirlerimizi bilir, konduğumuz mirasların bilançosunu çıkarır. Bir piyanoya, otomobile, bir köpeğe, bisiklete sahip olup olmadığımızı da bilir. Çocuklarımızı okutur ve ekmeğin fiyatını tespit eder. Kibritlerimizi imal eder ve bize tütün satar, sanayicidir, armatördür, tacirdir, hekimdir. Tabloları, ormanları, demiryolları, hastaneleri ve telefon tekeli vardır. Merhameti o sömürür. Bizi karşısına alıp tartar, boyumuzu ölçer, kalbimizin, ciğerlerimizin, dalağımızın nasıl işlediğini de bilir. Onun haberi olmadan hiçbir şey yapamayız.¨
Devlet böyledir, fakat piyangosundan büyük ikramiye bize çıkarsa, işte o zaman da müteşekkir kalırız.
