Geçen hafta Türkiye sınırından sadece bir saat uzaklıkta olan Erivan sokaklarındaydım. Caddenin sonuna doğru Sovyet Dönemi Sosyal Konutları göze çarpıyor. Konutların gerisinde bütün ihtişamıyla Ağrı Dağı yükseliyor. Yani Ermenilerin deyimiyle Ararat. Sağlı sollu pembe binaları geçerek başkentin en merkezi yeri olan Cumhuriyet Meydanı’na ulaşıyorum. Burasının eski adı Lenin Meydanı. Erivan sokaklarında konuştuğumuz her insanda yüzyıllar boyunca devletsiz yaşamış bir halkın gözyaşları ve acıları gizli.
Cumhuriyet Medyanı görkemli binalarla donatılmış. Merkezde büyük bir daire ve bu daire çevresinde dörder şeritli caddeler. Sovyet döneminin planlı yapılanmasını yansıtan caddelerin oldukça geniş olması dikkat çekici. Caddeler ’90. Yıl Soykırım Anmalarını’ ifade eden afişlerle donatılmış. ‘Soykırım’ meselesi Ermenistan’da 7’den 70’e herkesin belleğine işlemiş. Sağcısı, solcusu, liberali, her Ermeni soykırıma inanmış.
Erivan ilim ve irfan şehri. 3 Milyon nüfusa sahip kentte 70 fakülte var. Eğitim gerçekten yüksek düzeyde. Konuştuğumuz taksici iki fakülte bitirdiğini söylüyor. Sonra bu durumu rehberimize sorduğumuzda o da burada herkes en az bir üniversite diplomasına sahip ve en az üç dil konuşuyor’ diyor. Her evde bir piyano ve kütüphane yer alıyor. fiehrin hemen her yerini heykeller süslüyor. Opera binası, tiyatrosu, devlet sirkiyle Erivan bir zamanlar tam bir kültür şehriymiş. Ama kültürle karın doymuyor.
Erivan’da halk yoksul. Bağımsız bir kuruluş olan Uluslararası Krizler Grubu (International Crisis Group, ICG) tarafından Avrupa Birliği’ne sunulan rapora göre, Ermenistan halkının yüzde 55’inin fakirlik sınırının altında yaşadığı kaydediliyor. Bu nedenle sokaklarda çok sayıda seyyar satıcı göze çarpıyor. Herkesin önünde küçük bir tezgah ve birşeyler satmaya çalışıyor. Yoksulluk ve zenginlik çelişkili bir şekilde iiçe geçmiş. Bir yandan son model Mercedes’ler, bir yandan BMW’lar diğer yandan 60’lı yıllara ait tüplü yolcu otobüsleri.
Bangladeş ve Hollywood Ermenistan’da yoksulluk ve zenginlik ikileminin sembolleri. Bangladeş şehrin kuzeyinde, tepeye kurulmuş mahalleye verilen isim.Erivan’a 10 km. Uzaklığında binlerce bloktan oluşan toplu konutların olduğu bölge. Yoksul ve harap apartman dairelerinde yaşayan halkın hiçbir gelir kaynağı yok. Yoksulluk sınırının en altında yaşayanlar. fiehrin tepesinde kurulmuş olan sağlı sollu villaların olduğu bölgeye ise “Hollywood” deniliyor. Sovyetlerin yıkılmasından sonra “talancıların” ülkeyi ele geçirmesiyle elde edilen mülkiyet sonucu yeni bir sınıf ortaya çıkmış.
ERMENİSTAN VE GÖÇ…
Ermenistan’ın ulusal simgesi nar. Bunun nedeni ise Ermeniler arasında yaygın olan göç. Ermeniler, “şimdi burada biraradayız. Ama nar taneleri gibi dağılmışız dünyaya” diyor. Ermenistan’ın nüfusu 3 Milyon kadar. Toplam Ermeni nüfusu ise tüm dünyada 8 Milyon’a yaklaşıyor. Bu durumda 5 Milyon Ermeni ise ülke dışında. Bunlara ‘diaspora Ermenileri diyorlar. Paris, Marsilya, Viyana, Londra, Los Angeles, Frankfurt, Moskova… Dünyanın her yerinde Ermeniler var.
Ermenistan’da ülke dışında bu kadar büyük bir kitlenin olmasının iki nedeni var. Birincisi 1915 yılında İttihat ve Terakki Partisi tarafından çıkarılmış olan ‘Tehcir Kanunu”ndan sonra birçok Ermeni başka ülkelere göç etmek zorunda kalmış. İkincisi ise son yıllarda yaşanan ekonomik sıkıntılar nedeniyle oluşan göç..
Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra artan göç, sadece Ermenistan’da değil tüm Kafkas ülkelerinde yaşanan bir sorun. Gürcistan’da yaklaşık 1 Milyon insan ülkesini terkederken, Ermenistan, Ukrayna ve Moldovya’da yaşayanların büyük çoğunluğu Rusya, Avrupa, Amerika, Kanada gibi gülkelere göç ediyor.
Ermenistan’da pekçok kişi, ekonomik sıkıntıların ve göçün nedenini Türkiye olarak görüyor. Ermenilere göre, ‘Karabağ sorunu nedeniyle ülkelerine ekonomik ambargo uygulayan Türkiye, bir zamanlar Anadolu’da göç ettirdiği halka, şimdi de dolaylı olarak Kafkasya’da göç ettiriyor.’
26 Nisan 2005 Erivan / Toplum Postası
