Ali Cabbar ile fotoromanı ve Denizleri konuştuk. Denizler için “Emperyalizme karşı yurtsever, kapitalizme karşı sosyalist, faşizme karşı demokrasi saflarında yerlerini seçtiler” ifadelerini kullanan Ali Cabbar şuna dikkat çekiyor: “Ölümleri üzerinden 50 yıl geçmesine rağmen, bugün de çok geniş bir kitleyi etkilemeyi sürdürüyorlar.”

“DENİZ’İ DÖNEMİ İÇİNDE TANITMAK İSTEDİM”

“Aşk Olsun Çocuk” isimli çalışmanızda Deniz Gezmiş’in 25 yıllık yaşamını tefrikalar halinde fotoroman olarak yayımlıyorsunuz. Deniz Gezmiş’in hayatını fotoroman yapma fikri nasıl ortaya çıktı?

Deniz Gezmiş ve arkadaşlarının 50. ölüm yıldönümlerinde, yani 6 Mayıs 2022 sabahı, Aşk Olsun Çocuk başlıklı kitabımı haftalık tefrika halinde çevrimiçi e-kitap olarak web sitemde ücretsiz yayınlamaya başladım. İlk bölümü, önce kendi arkadaşlarıma maille gönderdim. Onların paylaşmasıyla yayıldı. Abonelik sistemi kurdum, okumak isteyenlere her hafta düzenli olarak yeni çıkardığım sayının linkini gönderiyorum. Okur sayısı giderek artıyor. Herhalde Türkiye’de ilk defa denenen yeni bir yayın türü ortaya çıktı. Üç aydır sürüyor, ağustos sonunda, dokuz aylık bir çalışmanın sonunda tüm bölümler tamamlanmış olacak.

Fotoroman Deniz Gezmiş’in doğumuyla başlıyor ama girişte 1940’lı yılların genel atmosferine özel bir vurgu yapılıyor Türkiye’de ve dünyada… 40’lı yılların siyasal atmosferi 68 kuşağını nasıl etkilemiştir?

İkinci Dünya Savaşı’nın sonunda, iki kutuplu yeni bir dünya ortaya çıktı. Bir yanda savaşı hafif hasarla atlatan ve dünyaya hakim olmak isteyen ABD’nin başını çektiği kapitalist sistem, diğer yanda savaşta büyük kayıplar veren ama buna rağmen Avrupa’yı Hitler belasından kurtaran Sovyetler Birliği’nin önderliğindeki sosyalist sistem. Savaş sonrasının harabeye dönmüş Avrupa’sında, Sovyetler’in etkisiyle Sosyalizm hızla yayıldı. İlerleyen yıllarda Asya’da emperyalizme karşı halk savaşları başladı, Çin Halk Cumhuriyeti kuruldu.

Denizlerin, Mahirlerin, Sinanların büyüdüğü yıllarda bu değişimlerin etkisi hissediliyordu. Avrupalı gençler de aynı deneyimi daha yakından yaşadılar. Birçoğu ailesinden mutlaka birilerini savaşta kaybetmişti. Bu kuşağın gençliği, büyüdükçe tüm bu felaketlerin sebebinin emperyalizm olduğunu anladı. O nedenle emperyalizme karşı yurtsever, kapitalizme karşı sosyalist, faşizme karşı demokrasi saflarında yerlerini seçtiler.

Fotoromanda sadece Deniz Gezmiş’in hayatından kesitler yok. 1940’lardan 1970’lere dönemin siyasal ve kültürel yansımalarını da görüyoruz. Böyle bir arka planı tercih etmenizdeki nedenler nelerdi?

“Marshall Yardımı”nı, “Truman Doktrini”ni bilmeden Amerika’nın dünyayı ve Türkiye’yi nasıl yarı sömürge haline getirdiğini anlayamazsınız. Türkiye’de çok partili sisteme, yani kağıt üzerinde demokrasiye geçmekle, neden gerçek demokrasinin bir türlü gelmediğini anlamak için 1950 seçimlerini, 1960 Darbesi’ni bilmek gerekiyor. Bugüne ait birçok sorunun kökleri o zamanlarda atıldı. Denizler bu süreci yaşayarak büyüdüler. Arka plan tercihi yapmadım. Yaşananları çoğu zaman yorumsuz, kısa metinlerle anlattım. Okuyucuya düşünme ve olaylar arasındaki ilişkileri görme fırsatı verdim. Denizler değişim yapmak için hayatlarını verdiler. Eğer o “arka planı” anlarsak, yaptıklarının bugün hâlâ ne kadar önemli olduğunun ayrımına varırız.

“YENİ BİR YAYIN TÜRÜ OLDU”

Fotoromanı bir kitap olarak değil de internette tefrika olarak yayımlıyorsunuz. İlk sorum internette tefrika olarak yayımlanmanıza dair nasıl tepkiler alıyorsunuz?

Bu çalışmanızı kitaplaştırmayı düşünüyor musunuz? 

Ağustos sonunda Aşk Olsun Çocuk’un son sayısı çıkacak ve kitap bitmiş olacak. Kitap olarak yakın bir tarihte basılacağını zannetmiyorum. İstemediğimden değil, yayıncı olmadığından. Ama benim web sitemde, ücretsiz (ve reklamsız!) olarak çevrim içi okunmaya devam edilecek. E-kitabın basılı kitaptan da az değerli olduğunu düşünmüyorum. Önemli olan okunması ve tamamlanması. Sayfa düzeni cep telefonlarında rahat okumaya çok elverişli. Tek eksiği, genç kuşak arasında şimdilik yeterince yayılmamış olması. Bu hafta, Deniz’in yakalandığı 1971 yılı sayılarımızın yayını başlıyor. Çok heyecanlı… Şimdiye kadar her yılı bir bölüm halinde yayınlamıştım yapmıştım ama 1971’de o kadar çok ve önemli olay var ki birkaç parça halinde yayınlamaya karar verdim.

“POLİTİK İŞLER YAPAN BİR SANATÇIYIM”

Fotoromandaki sanatsal üslubunuzu nasıl açıklarsınız?

Ben genelde politik işler yapan bir sanatçıyım. Bir sergimde parti afişleri ve amblemlerini kullanarak Türkiye’de demokrasi konusuna değişik bir açıdan bakmıştım. Daha önceki sergilerimde yaptığım bazı çalışmalarım ise “Pop Art” olarak değerlendirildi. Henüz sergileyemediğim bir projemde, Deniz, Mahir ve İbrahim’in “neon” portrelerini yaptım.

Bence Aşk Olsun Çocuk için, “Pop Art” bir fotoroman diyebiliriz. Dünyada ilk fotoroman Deniz’in doğduğu 1947’de yayınlanmıştı ve Türkiye’de 1980’lerin sonuna kadar çok popülerdi. Gazete satışlarını arttırıyordu. Kitapta kullandığım fotoğrafları dijital müdahaleyle değiştirdim. Görsel olarak hem fotoğraf gerçekliğini korudu hem göze hoş gelen bir tarza dönüştü. Okumak isteyenleri web sayfama davet ediyorum.

“DENİZLER ‘PARLAMENTER’ VE ‘CUNTACI’ ANLAYIŞI YIKTILAR”

Deniz Gezmiş için “Benim çocukluk kahramanımdı” diyorsunuz?  Bunu açabilir misiniz biraz? Deniz Gezmiş’i nasıl tanıdınız? Mücadelesinin size etkileri nasıl oldu?

1971 yılında Denizler aranırken ben yatılı ortaokul öğrencisiydim. On yaş geriden geldiğim için kendisini sadece gazete sayfalarında yayınlanan resimlerinden tanıyordum. Ama o resimlerdeki mağrur duruşu, onun kişiliği ve inandığı davanın doğruluğu hakkında önemli mesajlar taşıyordu. Mücadeleye atılma yaşım geldiğinde beş yıl önce öldürülmüş olan Denizlerin izinden gittim. Deniz’in karizmasında ve önderlik yeteneğinde başka bir lider düşünemiyorum. Bu yüzden o kuşağın tüm devrimci gençlerini genel olarak “Denizler” diye anıyoruz. Ölümleri üzerinden 50 yıl geçmesine rağmen, bugün de çok geniş bir kitleyi etkilemeyi sürdürüyorlar.

Denizlerin mücadelesinin bugün açısından önemine dair neler söylersiniz?

Eski mücadeleye yıllar sonra baktığımızda birçok hata görebiliriz. Eğer içinde yaşamışsak, hatanın büyüklüğüne göre özeleştiri de yapabiliriz. Teorik açıdan da çok şey söylenebilir. Bence Denizlerin mücadelesinden bugüne, onların militan ruhunu, gözü kara cesaretini aktarmalıyız. Denizler devrime inanıyordu. Son nefeslerinde bunu haykırdılar. Düzeni değiştirmenin başka yolu var mı?  Deniz ve Mahirlerin kuşağı, Mustafa Suphi döneminden gelen sol devrimci mirası başka bir düzeye çıkardılar, “parlamenter” ve “cuntacı” anlayışı yıktılar.

ALİ CABBAR KİMDİR?

Sanatçı Ali Cabbar, İstanbul’da doğdu, Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesinden mezun oldu, 1980 Darbesi’nden sonra siyasi tutuklu olarak üç yılını askeri cezaevinde geçirdi. 80’lerin sonundan bu yana yurtdışında yaşıyor, çalışmalarını halen Brüksel’de sürdürüyor. 2010’da Yapı Kredi’de açtığı Huzursuz Gölge sergisi, Türkiye’nin geçmişteki politikalarıyla kişisel bir hesaplaşmadır. 15 Temmuz 2016 darbesinin hemen ardından Depo’da sergilenen Tipsiz, seçim afişleri ve parti logoları aracılığıyla Türkiye’nin siyasi tarihine “grafik” bir bakış sunar. 2019’da Split Güzel Sanatlar Müzesi’nde gösterilen ELDORADO: Bir Kelime Oyunu projesi, İstanbul’un Dolapdere semti üzerinden sanatın kentsel soylulaştırmadaki rolünü sorgular. Aynı yıl Adas’ta gösterilen MONSTER [ge.net.i.cal.ly.mod.i.fied] adlı 20 yıllık projesi, GDO’lu gıdaya çağdaş bir natürmort janrı olarak yaklaşır. Bir kamusal alan projesi olarak 2020’de Yanköşe’nin duvarında sergilenen Son Gergedanı Ben Vurdum, tehdit altındaki yaban hayatı konu alır. Son projesi Aşk Olsun Çocuk fotoromanı, Deniz Gezmiş’in hayatını ve dönemini anlatır.

Bağlantı adresi: www.alicabbar.com