Gazete iki liderin AB konularını kapattıktan sonra ele alacakları “Ekonomi” başlığında, çalışma gruplarının yaz döneminde vardığı görüş birlikleri ve ayrılıklarını yayınladı.
Haberi “Ekonomide De Kuşku –Tarafların, Kıbrıs Sorununun Ekonomik Yönündeki Başlangıç Tezlerinin Birleştiği ve Ayrıldığı Noktalar” başlığıyla yansıtan gazete, iki liderin AB konularını geçici olarak kapatacaklarını, Rum tarafındaki paskalya tatili ve KKTC’deki erken genel seçimlerin ardından masaya oturduklarında, önlerinde ekonomi konusunda yapılan çalışmayı bulacaklarını yazdı, özetle şöyle devam etti:
“Ekonomi konusunu ele alan çalışma gruplarının saptadığı görüş birlikleri ve görüş ayrılıkları listelendi. Bugün bu listenin neredeyse tamamını yayınlıyoruz. İki tarafın başlangıç görüşlerinde görüş birliğine varılanları ve bazı temel anlaşmazlıkları detaylı olarak veriyoruz.
Bunlar incelendiğinde; buradaki temel engelin de Kıbrıslı Türklerin çözümden sonra ortaya çıkacak ortak federal devlete kuşku ve güvensizlikleri olduğu ortaya çıkıyor. Kıbrıslı Türklerin önerilerinden; Kıbrıslı Rumların nüfusu, daha iyi siyasi ve teknik oluşuma ve daha çok deneyime sahip olmaları yüzünden merkezi hükümette Kıbrıslı Türklerin çıkarları aleyhine olacaklarından endişe ve korku duydukları açıktır.
Her iki taraf da Kıbrıs sorununun çözümünden sonra Kıbrıs için ufukta; birleşik bir ekonomi görüyor. Federal devletin ekonomi politikalarının tabi olacağı temel ilkelerde de görüş birliği içerisindedirler. Bu da; önemli anlaşmazlıklar gözlemlenen konularda görüş birliği olması için iyi bir zemindir.
Anlaşmazlıkları; Kıbrıslı Rumların 4 temel özgürlüğün (mal, hizmet, sermaye ve kişilerin serbest dolaşımı) çok kısa geçiş dönemleriyle, ilk günden itibaren derhal uygulanmasını istemesi; Kıbrıslı Türklerin ise bu özgürlüklerin derhal uygulanmamasını, geçiş düzenlemelerinin olmasını istemesidir.
Dahası; Türkiye’yi; daha üye olmadan, geniş bir işbirliği çerçevesinde AB’ye sokmaya çalışıyorlar. Dört temel özgürlüğün uygulanması konusunda Kıbrıs’ın Türkiye’yle özel bir imtiyazlı ilişkisi olmasını talep ediyorlar. Yine; Rumlar olmadan, doğrudan Kıbrıslı Türklerle; müktesebatın analitik incelenmesi (uyum) prosedürü yapılmasını; daimi ve geçici sapmalar olmasını istiyorlar.
Her iki taraf da bütçe politikasının şekillendirilmesinin ana çerçevesinin AB’nin İstikrar ve Kalkınma Akti olmasında birleşiyor. Ancak Kıbrıslı Türkler AB’den para transferinin doğrudan; AB’nin yapısal fonlarından ödenek alma konusunda, ayrı bölge ilan edilmesi gerektiğini düşündükleri kendi devletlerine yapılmasını istiyorlar.
Yönetim başlığında da gözlemlendiği üzere ekonomiyle ilgili konularda da Kıbrıslı Türkler siyasi eşitliği, iki tarafın federal organlara neredeyse sayısal eşit olarak katılımı olarak yorumluyorlar. Kıbrıslı Türklerin her yapıya ve kamu hizmetleri düzeyinde ayrı olarak; üzerinde uzlaşılacak bir oranda temsil edilmesini istiyorlar.
GÖRÜŞ BİRLİKLERİ:
-Merkez Bankası üniter olacak ve federal düzeyde (Kıbrıslı Türkler, Merkez Bankası’nın bir şubesinin Kıbrıs Türk devletçiğinde pek çok yetkiye sahip olarak işlemesini istiyorlar)
-Merkez Bankası’nın yetkileri ve mevcut Merkez bankalarının birleştirilmesiyle ilgili bir anlaşma.
-Ödemeler ve temizleme sistemi
-Ortak para biriminin Euro olması
-Türk Lirası’nın Euro’ya dönüştürülmesi yöntemi
-Federal düzeyde, kara parayla mücadele konusundaki yetkiler
-Merkez Bankası’nın ticari bankaları denetlemesi (Kıbrıs Türk bankalarının yeterliliğinin denetlenmesi gerektiği konusunda anlaşmazlık)
-Para piyasasının, ödenek ve emeklilik fonlarının denetlenmesi federal yetkisi
-Doğrudan ve dolaylı vergi federal yetki
-Vergi Sistemi Danışma Birimi kurulması (karar alma yöntemi konusunda anlaşmazlık)
-Kamu borcunun yönetilmesi federal yetki
-Birleştirilmeleri ana hedefiyle; sağlık sigortası sistemlerinin belirlenecek süreliğine ayrı kalması.
-Maliye Bakanlığı’nın merkezi hükümetin yetkisinde olması
-Gemilerin Kıbrıs bandırasına kaydedilmesi ve denizcilik güvenliği federal yetki
-Telekomünikasyon düzenlemeleri federal yetki.
ANLAŞMAZLIKLAR:
-Para-Ekonomi alanının denetlenmesi.
Kıbrıs Rum tezi: denetleme yapıları bütün aşamalarda federal olacak.
Kıbrıs Türk tezi: denetleme yapıları tayin edilememiş geçiş dönemi için oluşturucu devletçiklerin yetkisinde olacak.
-Merkez Bankası’nın Kıbrıs Türk oluşturucu devletçiğindeki şubesi.
Rum tarafının tezi: Merkez Bankası’nın Kıbrıs Türk devletçiğinde kısıtlı yetkilerle bir yıl işlemesi.
Türk tarafının tezi: Merkez Bankası şubesinin genişletilmiş yetkileri olması ve kaldırılıp kaldırılmayacağının bir yıl içerisinde denetlenmesi.
-Merkez Bankası rezervleri.
Rum tarafının tezi: federal düzeyde de Merkez Bankası’na ait olacak.
Türk tarafının tezi: oluşturucu devletçiklere ait olacak.
-Federal bütçelerin onaylanması.
Rum tarafının tezi: Kıbrıslı Türklerin güvence altına alınması mekanizmasıyla ilgili maddeyle; bütçenin basit oylamayla onaylanması.
Türk tarafının tezi: bütçeler her zaman önceden belirlenmiş sayıdaki Kıbrıslı Türklerin onayını almalıdır
-Tüzel kişilere devlet desteği.
Rum tarafının tezi: Kısa bir zaman aralığında kaldırılmaları
Türk tarafının tezi: belirlenmemiş bir zaman aralığı için geçerliliğini sürdürmesi.
-Dolaylı vergi.
Rum tarafının tezi: Avrupa müktesebatının ve bütün etkenlerinin 1’inci günden itibaren, Birleşik Kıbrıs’ın hükümranlığının tamamında uygulanması…
Türk tarafının tezi: Müktesebatın uygulanması için geçiş dönemi olması ve bazı ürün ve hizmet kategorilerinde ayrı etkenler olması.
-Borçların silinmesi.
Rum tarafının tezi: borçların Yunanistan ve Türkiye tarafından silinmesi
Türk tarafının tezi: borçların silinmesi için Türkiye’nin oluru gereklidir.
-Üniter piyasada dört temel özgürlük (malların, hizmetlerin, sermayenin ve kişilerin serbest dolaşımı)
Rum tarafının tezi: çözüm anlaşmasının yürürlüğe girmesinin 1’inci günden itibaren uygulanmalarının güvence altına alınması.
Türk tarafının tezi: 4 özgürlüğün uygulanması için, zaman aralığı belirlenmemiş geçiş dönemi olması.
-Kıbrıslı Türklerin Avrupa müktesebatına uyumu.
Rum tarafının tezi:
1.Komisyon’un Kıbrıslı Türklerin kurumlarına ve politikasına müdahil olması.
2.Geçiş dönemlerinin genişliği ve süresine kısıtlama
3.Devlet ödeneklerinin tabi olduğu AB kural ve emirnameleri çerçevesinde koruyucu önlemler alınması.
Türk tarafının tezi:
1.Komisyon tarafından Screening (yasalara uyum) prosedürü normal şekilde olması.
2.Kıbrıslı Türklerin müktesebata uyum alanları için uzun geçiş dönemleri olması.
3.Kıbrıslı Türk işadamlarının korunması için tedbirler alınması.
-Türkiye’nin Kıbrıs’la özel imtiyazlı ilişkisi.
Rum tezi: Türkiye’nin AB’ne üyeliğinden önce anlaşma yapılamaz.
Türk tezi: üniter piyasa konusunda 4 temel özgürlük konusunda Kıbrıs ve Türkiye arasında özel imtiyazlı ilişki olsun. (Türkiye’nin arka kapıdan AB’ne üye yapılması çabası)
-Yabancı iş gücü.
Rum tezi: AB üyesi olmayan ülke vatandaşlarının çalıştırılmasına ilişkin politika belirlenmesi federal yetki olacak.
Türk tezi: bu politikadaki yetki, oluşturucu devletçiklere ait olacak (işgal bölgelerindeki yerleşiklerin ve diğer yabancı işçilerin etkilenmemesi çabası)
-Kalkınma politikası.
Rum tezi: oluşturucu devletçiklerinin işbirliğinde, federal devlet tarafından belirlenir.
Türk tezi: Tam tersi. Merkezi hükümetin işbirliğiyle oluşturucu devletçikler tarafından belirlenir.
-Yapısal fonlar.
Rum tezi: AB yapısal fonlarından ödenek akışı Kıbrıs’ın bütün hükümranlığına büyütülsün.
Türk tezi: AB yapısal fonlarından ödeneklerin alınması hedefiyle Kıbrıs Türk devletçiği ayrı bölge ilan edilsin
-Müktesebatın taşınması ve uygulanması.
Rum tezi: yetki federal düzeyde, uygun yerlerde de oluşturucu devletlerde olacak.
Türk tezi: yetki tamamen oluşturucu devletçiklerde olacak.
-Sağlık alanındaki uzmanlara izin verilmesi.
Rum tezi: bu yetki federal hükümete aittir.
Türk tezi: yetki oluşturucu devletlere aittir.”
