Mahmut Şenol / AÇIK GAZETE KANADA – Britanya Kraliçesi II.Elizabeth’in Kanada’daki vekili, temsilcisi olan Genel Vali, uzunca bir süre yerine vekilin vekili gibi vekâleten bakılırken, nihayet Başbakan Justin Trudeau tarafından atandı.
Makam koltuğu 5 aydan beri boştu. Bir önceki kadın Vali Bayan Julie Payet, eskiden astronottu, aklı biraz havalardaydı galiba; ortalığı karıştırdı, istifa edip gitti.
İstifa nedenini hatırlatalım: Başkent Ottawa’daki Genel Valilikte çalışanlara taciz, hakaret ve şiddet uyguladığı iddiları, söylentiyi aşan kanıtlarıyla ortaya çıkınca eski kadın vali kamuoyuna veda bile etmeden apar topar kaçıp gitmişti; o zamandan beri tıs yok.
Kraliçe’nin adına Kanada’da devlet başkanı sıfatını vekâleten yürüten Genel Valiyi, yasa gereği seçimle gelmiş başbakanlar öneriyor ve atıyor; genellikle Buckingham Sarayı da onaylıyor.
Şimdi yine, kısa bir süre ve aradan sonra, Buckingham’da Kraliçe’yi ziyarete bir başka kadın vali gidecek.
Londra uçağına binmeye hazır olan yeni vali, Kanada’nın yerli halkı olan ve ¨İlk Ulus-First Nation¨ diye tanımlanmış, bizim Türkçede aslında pejoratif olarak kullanmadığımız ama Amerikan argosundaki Red-Skin sözüne uygun çevrilmiş kızılderili halkından.
Adı Mary Simon, 74 yaşında, CBC radyo ve televizyonun eski gazetecilerinden, sonra Arktik Bölgeye ait uluslararası komisyonda diplomatlık görevi üstlenmiş, ardından Danimarka’ya Büyükelçi, daha evvelinde Trent Üniversitesine Rektör atanmış; hem kariyer hem evlilik yapmış, üç çocuklu bir anne…
Arktik coğrafyayı kaplayan Kanada’nın Nunavut Özerk Bölgesinden; dolayısıyla ¨kızılderili lisanı¨ İnuit ana dilidir, İngilizcesi mükemmel, bir tek Fransızca eksik.
Atandığı gün, kısa boyunun yanındaki başbakana yaklaşması için kürsüde ayakları altına bir yükselti konulan, mütevazi Mary Simon, Fransızca bilmediği için topu ustaca taca çıkarıp kabahati Kanada Eğitim Sistemine yükledi:
¨Biz yerlilerin İngilizce dışında dil öğrenmesi engellendi, o yüzden Fransızca konuşamıyorum, ama iki lisan sahibiyim ve söz veriyorum, en kısa sürede Fransızca öğreceğim.¨
Sözünü tutar bu vali, emin olduk; yüzündeki ifade buydu.
Yasalar Genel Valilerin hem İngilizce hem Fransızcaya ana dili gibi hâkim olmalarını şart koşuyor ama rahmetli Özal’ın dediği ¨Bi defacık¨ yasalar delinince bir şey olmazmış!
Asıl önemlisi, son iki üç ay içinde, yerlilerin çocuklarının zorla gönderildiği devlet mekteplerinde ardı ardına çıkarılmış toplu mezar gibi çocuk mezarlıkları skandalıdır. Şimdiye kadar üç ayrı devlet mektebi bahçesinde bine yakın gizli mezar bulundu; skandal sözcüğü bile yetersiz kalıyor.
¨Beyaz¨ Kanada’nın tarihinde ırkçı, kültürel soykırım uygulayan bütün kirli bohçaların ortaya çıktığı şu günlerde, Başbakanın, ustaca ve akıllı bir siyasetçi olarak Genel Vali seçimini bu yönde yapmış olması alkış toplayacaktır. Daha önce Jamaica asıllı bir Afrikalı-Creole halkından bir kadın vali de seçilmişti, gayet güzel görevini yerine getirmişti. Şimdi aynı bakış açısıyla bu kez Indigenous adı verilen yerli halktan bir kadın vali, Kanada’nın başına getirilmiş oldu. Gerçi siyasal süreçte yönetsel yetkisi, Kraliçe’yi temsil etmekten öteye geçmiyor ama sembolik olarak bu bile, Kanada gibi çok kültürlü, etnisitesi karmaşık olan bir ülkede önemlidir.
Otuz yedi milyonluk Kanada’da sayıları sadece 2 milyon civarında olan Indigeous-Yerli halkın son istatistiklerde nüfus artışı kaydettikleri biliniyor. Ne var ki, yerliler arasında sosyal sorunların önü arkası da kesilmiyor; devlet yardımına bağlanmış ve çalışmayan bir nüfus, suça eğilimli bir yaşam içinde yüzbinlercesi, Kanada kentlerinin evsiz barksızları arasındadır.
Genel Vali ile birlikte belki bu sorunlara da çare bulunacak olması, bir umut olarak beliriyor.
Son yıllarda üniversite eğitimi alan veya kısa yoldan meslek sahibi olan, kentlileşen, dolayısıyla sisteme entegre olan ¨kızılderili genç nüfus¨ ülkenin geleceği için bir umut…
Hannah Arendt’in pek de güzel söylediği, her duyduğumda tüy ürperten şu sözlerini akla getiriyor: ¨Her insan yeni bir ümittir!¨
Şimdi Mary Simon’la Kanada yeni bir ümit kapısını daha açmaktadır.
Kral VII. Henry adına Kanada kıyılarını ele geçiren Kaptan John Cabot’un buraya ayak basışı üzerinden 420 yıl geçti.
Devletle kırgın olan yerlilere dost elinin uzatılmasının zamandır.
Kanada’da sömürgeci tarihin ve sonraki yönetimin muhafazakârlıktan çok demokratik seçimle gelmiş, otokrat kafalı siyasi memurların yarattığı zulmün ezdiği, mağdur ve mâdun ettiği yerli halka dostluk ve kardeşlik duygularını, tıpkı Arendt’in dediği gibi, insana yakışır bir ümit içinde tesis etmek belki bu yeni Vali ile mümkün olacaktır.
Öte yandan yeni Genel Valinin seçilmesindeki zamanlama, Başbakan Trudeau için tam bir siyasi atak, manevra olmuştur; siyaseten alkışlamak lazım.
Genç diye ona çaylak, toy, acemi diyenlerin şimdi süngüsü düşmüş görünüyor, belli ki ustaca bu işi götürmektedir.
Genel Valiyi ataması ardından muhalifleri arasında derin bir sükût ortaya çıktı.
Mâlum ¨Sükût ikrardan gelirmiş!¨
Susmak bir bakıma kabullenmektir…
