Tanınmış Ermeni müzisyen ve ressam Khatchatour Pilikian Cumartesi günü Londra’da Karl Marx Kütüphanesi’nde “Nazım Hikmet- Bir Türk Şairin Ermeni Bağlantıları” konulu bir konferans verdi.
Nazım’in Ermeni katliamını dile getirdiği “Akşam Gezintisi” şiirinin aslını kendi sesinden dinleten Pilikian, şiirin o bölümünün tercümelerindeki bilinçli saptırmalar üzerinde durdu. Bunların daha çok Türkiye’de Ermeni konusundaki duyarlıktan kaynaklanan politik kaygılarla yapıldığını belirtti. Yine Nazım’in doğumunun 100’ncü yılı kutlamaları bağlamında Fazıl Say’in bestelediği ve TC Kültür Bakanlığı’nın desteğiyle yayımlanan Nazım oratoryosunda Genço Erkal tarafından okunan bu şiirden Ermeni katliamı ile ilgili bölümün olduğu gibi çıkarılmış olmasını da aynı nedenlere bağlayan Pilikian, bu tür davranışları Nazım’a karşı yapılmış büyük saygısızlıklar olarak niteledi.
Ermeni katliamını dile getirdiği için yargılanan Orhan Pamuk’un bu konuyu ilk dile getiren yazar olduğunu iddia etmesinin Nazım’a haksızlık olduğunu belirterek konuşmasına başlayan Pilikian, Nazım’in 20’nci yüzyılın en büyük şairlerinden biri olduğunu söyledi ve şiirlerinden örnekler verdi. “Japon Balıkçısı”nın nükleer savaşa karşı yazılmış en etkili şiir olduğunu belirterek Tahsin İncirci’nin bestelidiği bu parçayı Sümeyra Çakır’ın sesinden sundu.
Konuşmasını müzisyenliğine yakışır biçimde bir senfonik şiir tarzında hazırlamış olan Pilikian daha sonra kendi tanışması da dahil, Nazım’ın yaşamında çeşitli ölçülerde yer almış Ermeni kişilere yer verdi. Bunlar arasında özellikle TKP içinde tanıdığı Vahan İhmalyan, Hayk ve Angel Açıkgöz, parti içinde Ahmet Saydan adıyla tanınan Aram Pehlivanyan’in Nazım’la ilişkileri üzerinde durdu.
Toplantı, soru, cevap ve katkıların yer aldığı bir tartışma bölümüyle son buldu.
Adapazarı’nda doğmuş ve çocuk yaşta ailesiyle birlikte Türkiye’den ayrılmak zorunda kalmış olan Pilikian, üniversite öğrenciliği yıllarında şahsen tanıştığı Nazım Hikmet’in 8 Ocak 2002’de Queen Elizabeth Hall’da düzenlenen 100’cü doğum yılı kutlamasında “Kanatları gümüş yavru bir kuş” şarkısını seslendirmişti.
***
Aşağıda tamamı verilen Genco Erkal’ın seslendirdigi Nazım Hikmet’in Akşam Gezintisi şiirinde şu dizeler atlanmakta:
Bakkal Karabet’in ışıkları yanmış
Affetmedi bu Ermeni vatandaş
Kürt dağlaranda babasının kesilmesini.
Fakat seviyor seni çünkü sen de affetmedin
Bu karayı sürenleri Türk halkının alnına.
AKŞAM GEZİNTİSİ
Hapisten çıkmışın
Çıkar çıkmaz da
Gebe koymuşun karını
Takmışın koluna
Geziyorsun akşamüstü mahallede
Karnı burnunda hatunun
Nazlı nazlı taşıyor mukaddes yükünü
Sen saygılı ve kibirlisin
Hava serin
Üşümüş bebek elleri gibi
Bir serinlik
Avuçlarına alıp onu ısıtasın gelir
Mahallenin kedileri kasabın kapısında
Ve üst katta kıvırcık karısı
Yerleştirmiş pencerenin pervazına Memelerini akşamı seyrediyor
Alacaaydınlık tertemiz gökyüzü
Duruyor ortada çoban yıldızı
Bir bardak su gibi pırıl pırıl
Bu yıl uzunca sürdü pastırma yazı
Dut ağaçları sarardıysa da
İncirler hala yeşil
Mürettip Refikle sütçü yorginin
Ortanca kızı çıkmışlar akşam piyasasına
Parmakları birbirine dolanmış
Bakkal karabetin ışıkları yanmış
Affetmedi bu Ermeni vatandaş
Kürt dağlarında babasının kesilmesini
Fakat seviyor seni çünkü sende affetmedin
Bu karayı sürenleri Türk halkının alnına
Mahallenin veremlileri yataklara düşenler
Bakıyor camların arkasından
Çamaşırcı Huriyenin işsiz oğlu
Omuzlarında keder kahveye gidiyor
Ajans haberlerini okuyor
Radyosu Rahmi beylerin
Uzak Asya da bir memleket
Sarı ay yüzlü insanlar
Beyaz bir ejderha ile dövüşmekteler
Oraya gönderildi seninkilerden
Dört bin beş yüz tane memet
Kardeşlerini katletmeye
Kızarıyor yüzün öfkeden ve utançtan
Ve umumiyetle filan değil sırf sana ait
Ve eli kolu bağlı bir hüzün
Karını arkadan itip yere yuvarlamışlarda
Düşürmüş gibi çocuğunu
Yahut yene hapisteymişinde karakolda Yene dövülüyormuş gibi
Köylü jandarmalara köylüler
Ansızın bastırdı gece
Bitti akşam gezintisi
Bir polis Jipi saptı sizin sokağa
Karın fısıldadı
Bizim eve mi?
***
FOTOĞRAFLAR: Ermeni sanatçı Khatchatour Pilikian
