Bindiğiniz aracın direksiyon kutusu altında, 4 haneli tuşları olan bir küçük aygıt görürseniz, dikkatli olun! Sürücüsüne nazınız geçiyorsa, bir sorun: “Son taksidi geciktirmiş mi?” Aksi hâlde, ansızın trafikte kilitlenip kalmak, hatta otoyolda 70 mil hızla giderken âniden duruvermek de var.
ABD’de taksitle alınan araçların sahipleri, borçlarını ödememezlik ederse, daha önceden otomobilin elektronik sistemine takılan bir mikro-çip’e satıcı firma sinyal gönderip, taşıtı olduğu yerde hareketsiz bırakıyor. Bu durumda yola devam etmek için önce bankaya uğramak, kaçınılmaz oluyor. Tıpkı benzini biten aracın sağa çekilip elde bidon, en yakın petrol istasyonuna gidilmesi gibi, civardaki ilk bankanın veznesine elde cüzdan koşuluyor.
ABD’de taksitli araç satışlarına firmalar açısından güvence getiren bir elektronik işlemci, taşıtlara takılmaya başlandı. California Eyaletinde bulunan bir şirketin geliştirdiği model altında, elektronik mikro çiplerin hızla yaygınlaştığı bildiriliyor. Şimdiye kadar, 2000 yılından bu yana 250 bin civarında araca borcundan dolayı bu çiplerin takıldığı, üretici şirket tarafından açıklandı. Ülke çapında bir çok araba satıcısının, artık bu sisteme ağırlık verip, satılan borçlu aracın peşinden koşmak yerine, bu yolla arabayı olduğu yerde kilitlemeyi tercih ettikleri vurgulanıyor. Bu arada, yolda hareketsiz bırakılan aracın yeri, bir kaç saniye içinde GPS adındaki uydudan izleme yöntemiyle bulunuyor ve bir çekici taşıt oraya gönderilerek otomobil geriye, muhafaza altına alınıyor. Müşteriye ise, bankaya gidip borcunu yatırması, alacağı bir yeni şifreyle kilidi açması kalıyor. Çekici kamyonu gelene kadar elini çabuk tutan sürücüler, araçlarina döndüklerinde ayrıca trafik cezasıyla karşılaşmamışlarsa kendilerini şanslı buluyorlar. Bununla birlikte yeni şifrenin alınması, gecikme bedellerinin yatırılması, çekici parasının her koşulda ödenmesi kaçınılmaz olduğundan, taksit tutarına bu bedeller de yansıyor.
Galericilerin önceleri bu sisteme yüz vermedikleri, müşterilerini tedirgin edecek bir yöntem olacağından ilgi göstermedikleri açıklanıyordu. Son iki yılda, ABD ekonomisindeki kredi raporlarının ters yüz olması, ödenmeyen araç kredilerinin artıp çığrından çıkması üzerine, galericilerin bu yola başvurmaya razı oldukları ifade ediliyor. “Temecula- Taksitleri Koruma Sistemi” adlı (Payment Protection Systems of Temecula, Ca.) şirketin satışlarındaysa bir patlama yaşanırken, araba satıcıları ve bankacıların, “İyi müşteri zaten borcu geciktirmekten rahatsızlık duyandır!” mantığıyla soruna yaklaştıkları bildiriliyor. 200 dolar civarında bir ücreti olan aygıtın yerinden sökülmesi tamamen olanaksız olduğundan, ancak borcun bitimiyle yetkili servisler kilidi sökebiliyor. Elektronik bir icra memuru gibi çalışan devreyi yerinden sökmeye, bozmaya, imha etmeye kalkışmak ise ağır yaptırımlarla ceza göreceğinden, müşteriler bu konuda önceden uyarılıyorlar.
Öte yandan bu sistemin insan haklarına, seyahat özgürlüğüne, yol ve trafik güvenliğine, gizliliğin ve kişilik hakları gibi sivil sorunlara ilişkin yanları şimdiden tartışma konusu oldu. Boston’da merkezi bulunan “Amerikan Ulusal Tüketici Hakları Birliği”nden yapılan açıklamaya, bir çok sivil örgüt de arka çıkmakta gecikmedi. Tuketici Birliği adına yapılan basın açıklamasında, uygulamanın her şey bir yana bırakılsa bile, ayrıca “kişi gururunu ve saygınlığını aşağılayan bir yanı” bulunduğu vurgulanıyordu. Direksiyona bağlanan icra memurlarına Amerikan halkının alışmaya başlaması, bunu kabullenmiş olmalarıyla yeni bir sürecin toplum yaşamına gireceği dile getiriliyordu. Yakın bir zaman sonra, kişisel borcu için ayak bileğinde taşınan elektronik devreyle yaşayanların görüleceği bir toplumun yaklaştığına olan kaygılar, insan hakları savunucuları tarafından altı çizilerek açıklanıyordu.
