Raporda; “Sürekli genişleyen silah simsarları, lojistik şirketleri ve nakliyeciler zincirinin tüm dünyada yoğun insan hakları ihlallerini körüklemesini durdurmak için acilen silah denetimiyle ilgili zayıf ve çağdışı tedbirlerin güçlendirilmesi gerekiyor” denildi.
Rapor, giderek karmaşıklaşan hava nakliye ve aracılık işlemlerinin yüz binlerce ton silahı nasıl dünyanın dört bir yanına ilettiğini ve bunların giderek artan oranlarının, gelişmekte olan ülkelere gittiğini ve bazı en vahşi çatışmaları beslediğini ortaya koydu.
Anında Ölüm – silah nakliyatı, simsarlık ve insan haklarına yönelik tehdit başlıklı rapor, ABD, Balkanlar, Birleşik Arap Emirlikleri, Britanya, Çin, Hollanda, İsrail, İsviçre, İtalya ve Ukrayna’dan silah simsarları ve nakliyecilerinin faaliyetlerini ortaya döküyor. Ayrıca, büyük silah tedarikçilerinin gelişmekte olan ülkeleri hedef almalarında bu aracılar ağının işleri nasıl kolaylaştırdığını da gösteriyor. Gelişmekte olan ülkeler, dünya savunma ithalatının üçte ikisini gerçekleştiriyor; bu oran doksanlı yıllarda yarıdan biraz fazlaydı.
SİLAH SİMSARLIĞI YASASI ÇIKARILMALI
UAÖ’nün silah ve güvenlik ticaretiyle ilgili araştırmacısı Brian Wood, “silah simsarları ve nakliyecilerinin Sudan ve Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde sürmekte olan öldürmeler, tecavüz ve sivillerin yerlerinden edilmelerinde kullanılan silahların ulaştırılmasına yardım ettiklerini” dile getirdi.
Wood, “Ne var ki gümrük denetimleri genellikle zayıf ve bugüne dek yalnızca 35 ülke silah simsarlığı yasaları çıkardı. Bu da insan hakları felaketlerinin yaşanmasını kaçınılmaz kılmaya yeterli değil” değerlendirmesini yaptı.
VAKA ÇALIŞMASI
UAÖ’nün raporu, birçok silah nakliyatı ve komisyonculuğu işlemlerinin düzenlenmemiş, gizli ve hesap sorulamaz doğasını vaka çalışmalarıyla ortaya koyuyor:
* Bosna Hersek’in savaş döneminden kalma stoklarından yüz binlerce silah ve milyonlarca mermi ABD Savunma Bakanlığı’nın yardımlarıyla gizlice ülke dışına gönderildi; tahminen Irak’a yapılan nakliyeler, özel simsarlar ve nakliyeciler zinciri kullanılarak gerçekleştirildi. Bu nakliyeciler arasında BM’nin Liberya silah ambargosunu delen bir hava nakliye şirketi de bulunuyordu.
* Hollanda – Britanya şirketinin Brezilyalı bir üreticiden Suudi Arabistan ve Mauritus’a götürmekte olduğu yüklü miktarda mermi ve patlayıcıya Güney Afrikalı yetkililerce, aktarma lisansı bulunmadığı gerekçesiyle el kondu. Suudi Arabistan’da işlenen ağır insan hakları ihlallerine rağmen Brezilya silah ihracatına izin vermişti.
* Hollandalı bir silah simsarı, BM silah ambargosuna ve öldürmeler, tecavüz ve sivillerin yerlerinden edildiği yolunda yaygın kanıtlara rağmen, Çin’den Liberya’ya yüklü miktarda silahı deniz yoluyla iletti.
SİMSARLARLA İLİŞKİ
Rapor ayrıca BM barış gücüne destek vermeleri ve vatandaşlar hesabına insani yardımların iletilmesi için yasadışı silah nakliyatına bulaşmış özel yüklenicilerin hizmetlerinden faydalanıldığı bazı olayların da altını çiziyor.
TransArms’dan Sergio Finardi, “Var olan bölük pörçük düzenlemelerin sayıca artan uluslararası simsarların, lojistik şirketlerin ve nakliyecilerin hızına hiçbir biçimde yetişemediği açıktır.” dedi. Finardi şu değerlendirmeyi yaptı:
“Bu aracılar tüm dünyada silah nakliyelerinin tam zamanında gerçekleşmesini sağlayabilir ama bu silahlar sıklıkla öldürme, tecavüz ve yüz binlerce sivilin yerinden edilmesi için kullanılıyor.”
TAVSİYELER…
UAÖ raporda, uluslararası hukukla uyumlu olan ve sıkı biçimde uygulanacak güçlü silah denetimleriyle ilgili tavsiyeleri de şöyle:
* Ağır insan hakları ihlallerinin işlenmesine katkıda bulunan silah simsarlığı, lojistik ve nakliye işlemlerinin önlenmesi için özel ulusal yasaların, düzenlemelerin ve idari usullerin derhal uygulamaya konması;
* Küresel bir silah ticareti sözleşmesinde belirlenen etik standartlara uygun, silah simsarlığı ve nakliyeciliğini düzenleyecek uluslararası bir protokolün geliştirilmesi;
* BM silah ambargolarının ihlalini tüm ülkelerde cezai bir suç haline getirmek ve bu ambargoların ağır ihlali durumunda evrensel yargı yetkisi kapsamında bir suç olmasını sağlamak;
* Kargo hareketlerinin denetimindeki gümrük ve diğer yasaları güçlendirmek için uluslararası yardımın arttırılması.
