Bir kere çalışanları hiçbir şeye motive edemezsiniz. Onlara hedef çizemezsiniz. Daha doğrusu çizerseniz de, o hedefe koşan kimseyi bulamazsınız. İş konusunda kimsede heyecan bulunmaz. Hâlbuki heyecan başarı için önemli bir faktördür. Böyle ortamlarda çalışanın heyecanlanması için bir sebep de yoktur. O, çalışsa da, tembellik yapsa da, ay sonunda maaşını eksiksiz alacağını bilir. Başarılı olması diye bir mecburiyeti yoktur. Çünkü işini kaybetme riski yoktur. Genellikle beynini kullanmasına da ihtiyaç duymaz, sadece kendisine söyleneni yapması yeter de artar bile.
Bütün bu olumsuzlukları ortadan kaldırmak veya azaltmak için siz ne kadar kanun ve yönetmelik çıkarırsanız yine de insanlardan verim almak çok zordur. Çünkü bu uygulama şekli, bir kere insanın tabiatına aykırıdır. Hani Nasrettin Hoca”yı dağda türkü çalarak gezindiğini görenler sebebini sorarlar da Hoca:
— Komşumun eşeğini arıyorum. Der. Böyle eşek mi aranır Hoca, denince de o meşhur cevabını yapıştırır;
— Başkasının eşeği ancak böyle aranır.
İşte buradaki mantık ta budur. Başarılı olamamanın riskini taşıyacak insanın gayreti ile sonuç ne olursa olsun hiçbir risk altında olmayacak insanın gayreti aynı olur mu?
Bilgili, kendisini yetiştirmiş, gayret saffetmiş, zorluklarla mücadele ederek bir seviyeye gelmiş bir insan ile öte tarafta hiçbir ideali olmayan, tembel, heyecansız, hazırcı yetişmiş bir insan. Düşünmek lazım, bu iki kişinin mesela ay sonunda ayni ücreti alması ne kadar adil olur.
Bu anlayışların uygulandığı toplumlarda, sosyal dengeler bozulur, ciddi ve seviyeli projeler çıkmaz, sürekli ekonomik istikrarsızlık vardır. İnsanlar arasında şahsi kabiliyetlerin ortaya çıkması çok zordur. Ve zaten insanın tabiatına aykırı olması, o toplumun dünyada geride kalmasının en önemli sebebidir.
Durum bu halde iken, böyle bir toplumda, idealist, gayretli, çalışkan, fikir üreten insanlar hedeflerine varmakta genellikle güçlük çekerler. Çünkü ömür boyu iş garantisi almış çalışanlarla böyle hedeflere koşmak çok zordur. Bu zorluğu aşmak için yetkili bile olsa, bu idealist insanların yapacakları fazla bir şey bulunmamaktadır. Hedeflerinden vazgeçmeyen bu insanlar, zorluklarla, engellerle karşılaşırlar. Fakat vazgeçmezler. Ama ne fayda?
Hiç bilenle bilmeyen bir olur mu? Yapanla yapmayan bir olur mu?
Olursa eğer, bizim halimiz de bu olur.
